А. А. Сатбекова пед. ғыл док профессор
жүктеу/скачать 2,39 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Суреттеңіз: тақырып бойынша түсінгеніңізді суреттеңіз, түсі, кӛлемі және т.б. – Салыстырыңыз: Неге ұқсас? Басқалардан қандай айырмашылығы бар? – Ойыңызды жүйелеңіз: Нені еске салады? Ұқсас заттар бар ма, әлде бӛлек заттар ма? Ойыңызбен шолып ӛтіңіз, осы мәселеге байланысты қандай нәрселер бар, біліңіз. – Саралаңыз: қалай жасалғандығын айтыңыз (ӛзіңіз жасаңыз, соны айтыңыз). – Қолданыңыз: онымен не істеуге болатындығын айтыңыз. Қалай қолда- нылатынын айтыңыз. – Талқылаңыз немесе қарсы пікір, уәж айтыңыз: Ӛз ойыңызда қалуға табандылық жасаңыз. Ӛзіңіздің дәлеліңізді – логикалық, дұрыс емес немесе дұрыс ой мен бұрыс ойдың ортасынан туындаған бір пікірді айтыңыз. Жазған кезде оқушылар кубтың 6 жағындағы сӛйлемдерге жауап беруі керек. Алғашқыда ӛз кӛршісімен ой алмасып, ӛз ойын ортаға салады. Әр адам кубтың 3 жағын таңдап алып, сол туралы жазғанын ӛз серігіне оқып береді. Ӛз ойын ортаға салған кезде, бір ғана мақсат, ол – аса ұтымды талқылап, ой алмасу керек. Бір жұптың біреуі оқып болғаннан соң екіншісі сӛйлеп «мадақтайды» және «сұрақ» қояды. Біз, әсіресе, бізге қатысты арнайы ойларды ерекше етіп кӛрсетіп жауап береміз және оларды «жақсы болды» деп қана айтқызып қоймай, олардың нені ұнатқанын және неге ұнатқанын тыңдап қолдау кӛрсету керек. Мысалы мынандай сұрақтар арқылы: «Сіздің ӛз танымыңызды суреттегеніңіз ұнайды, менің оның бұрын сондай екендігін бұрын соңды білген емеспін», немесе «Мен түсінбедім...», немесе «Бұл туралы кӛбірек білгім келеді». Топ мүшелеріне суретте, салыстыр және т.б. оқығысы келетіндерге топ алдында ӛз жазғанын оқуға мүмкіндік беру керек. Жұптың біреуі екіншісін 137 қолдап «Жарайсың, ӛз жазғаныңды оқы, сенікі жақсы екен» деп құлшындыру керек. Осы әдісті қанша рет мұғалімдер мен оқушылар қолданса да, идеялар мен пікірлер әртүрлі болады. Келесі бір тиімді әдіс – «Аялдай отырып оқу». Бұл әдісті кӛбіне орта буын сыныптарда қолданған тиімді. Әсіресе 45 минут ішінде оқып, мәтін бойынша жұмыс жүргізуге мүмкін болатындай кӛлемдегі шығармаларды таңдап алған жӛн. Әдетте орта буын сыныптарда әдеби мәтін үйде оқытылады. Әдебиет пәні бағдарламасына енген прозалық мәтіндер кӛбіне 2- 3 сағат кӛлемінде оқытылады. Солай бола тұра кейбір прозалық шығар- маларды үйде оқығаннан гӛрі сыныпта оқытқан тиімді. Себебі мектеп бағдарламасындағы мәтіндердің ішінде тілі жағынан, композициялық құрылымы жағынан күрделі болып, оқушының ӛздігінен оқығанда мағынасын бірден түсініп, мазмұнды игере алмайтын мәтіндер де бар. Ондай шығармалар қатарына 7-сыныптағы Ғ.Мүсіреповтің «Ананың анасы», Ә.Кекілбаевтың «Шыңырау», М.Әуезовтің «Кӛксерек» сияқты шығарма- ларын жатқызуға болады. «Аялдай отырып оқу» әдісінің тиімділігі оқушыға мәтінді мағыналық бӛліктерге бӛле отырып оқытып, әр бӛлік сынып бойынша оқылғаннан кейін талқылау, мағынаны айқындай түсу тәсілдері жүргізіліп отыратындығында. Сонда мәтінді оқығанда жете түсіне алмайтын оқушылар талқылау кезеңінде шығарма мазмұынын игере түседі. Мәтінді бӛліктерге бӛлуде мұғалім шығарманың композициялық құрылымын ескерген орынды. Мысалы: Ғ.Мүсіреповтің «Ананың анасы» әңімесін келтірейік: Әңгімені оқиға желісі мен композициялық құрылымына қарай тӛрт бӛлікке бӛлген тиімді. Бірінші бӛлік шығарманың басынан «Жылқының денін бӛліп әкеттік-ау, деймін. Тӛңкеріліп айдатпай келеді. Анда-санда енесінің бауырында шұрқыраған құлын-тай қақтығып құлап, қалып та келеді...» деген тұсқа дейін белгіленіп алынды. «Бірінші аялдамада» талқылауға бірнеше сұрақ ұсынылады. Бірінші бӛлік оқылғаннан кейін сыныпқа мәтін мазмұнын меңгергенін анықтау мақсатында тӛмендегідей сұрақ-тапсырмалар қойылады: 1.Әңгімені баяндаушылар кімдер? 2.Жалпақ балуан жорыққа қандай мақсатпен аттанды? 3.«Жігіттер, тӛс айылды бос, артқы айылды аямай тартыңдар...» деген сӛздің мәні қандай? 4. «Манадан оты ӛзегіме ӛтіп келе жатқан қыз, содан кейін арқама жабысқан кӛлбақаға ұқсап сұп-суық болып сала берді...» дегенді қалай түсіндіңдер? Сұрақ бойынша талқылау аяқталған соң оқушылар екінші бӛлікті оқуға ойысады. Екінші бӛлік: «...Жылқының жатқан жерінен жарты кӛш шыққан жүктеу/скачать 2,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|