А. А. Сатбекова

мақсатты  түрде  жетеді.  Осы  үрдісте  оның  тірек  ететін  нәрсесі 
қазақ тілінен жинақталған қор болады. Сол қорды пайдалана алу 
мүмкіндіктері  студенттің  соңғы  нәтижеге  жету  деңгейін  өл-
шеуге  тірек  етіп  алынады.  Осы  жердегі  «субъект-субъектілік» 
қатынас білім сапасын арттырудың жолы болып танылады. Ын-
тымақтастық  педагогикасының  қағидалары  басшылыққа  алы-
нып, екі жақтың да көздеген межеге жетуіне кепіл болады. 
Қазақ тілін гуманитарлық бөлімде оқытудың тиімді нәти-
жеге  жетуі  негізінен  оқытушы  мен  студенттің  өзара  қарым-қа-
тынасымен  тығыз  байланысты.  Оның  үстіне  қазақ  тілін  оқы-
тудың  басты  әдісі  ретінде  жобалай  оқыту  технологиясы  қолда-
нылатын болса, онда бұл жерде оқытушы мен студенттің қарым-
қатынасындағы түрлі байланыстар, қатынастар мен эмоционал-
дық  сезімдері  айқын  байқалып,  оның  жағымды  қырдан  таны-
луына екі жақтан да ықылас болуы және бақыланып отырылуы 
аса маңызды шарт болмақ. 
Дәстүрлі  оқыту  жүйесінде  оқытушы  мен  студенттің  қа-
рым-қатынасы «оқытушы — әрдайым талап етуші», ал «студент 
— әрдайым бағынышты, талапты орындаушы» моделінде келе-
тін болса, жобалай оқыту технологиясы жүйесінде оқытушы мен 
студент  көбінесе  серіктестік  қатынаста  бірігетіндей  болып  
ұйымдастырылады. 
Әрине,  мұндай  жағдайда  оқытушы  мен  студенттің  ара-
сындағы педагогикалық қарым-қатынас та дәстүрдегіден өзгеше 
болады.  Сондықтан  жаңа  оқыту  жүйесін  қолданудың  оқытушы 
мен  студентке  тигізетін  педагогикалық  қана  емес,  психология-
лық мәселелері бар екені анықталды.  
Жобалай оқыту технологиясы тұрақты түрде студенттің өз 
бетімен жұмыс жасау  дағдыларын нық қалыптастыруға бағыт-
талады.  Оның  өз  бетімен  жұмыс    жасау  барысы  индивидуалды 
түрде де, жұптық немесе топтық жұмыс түрінде де орындалады. 
Белгілі бір мерзім шегін алдын ала  белгілеп алған соң, сол 
уақыт  ішінде бір тақырып бойынша орындалатын студенттің із-
денімдік  жұмысы  белгілі  бір  ғылыми    мәселенің  шешілу  логи-
касын  анықтауымен,  сол  жолды    студенттің  өзі  дәлелдеуімен 
аяқталады. 
Жобалай оқыту технологиясы бойынша орындалатын сту-
денттің  ізденімдік  жұмысы  -  ізденушіге  тек  қазақ  тілінен  ғана 

емес,  сол  тақырыпты  ашуға  қатысатын  түрлі  ғылым,  шығарма-
шылық, техника салаларынан хабардар болуына, соның негізін-
де ғылыми білімін интеграциялай алуына негіз  қалайтын  сенім-
ді жол болып  табылады. 
Студент орындаған жұмыстың нәтижесі нақты әрі көрнекі 
болуы    міндетті.    Егер  студент  белгілі  бір  теориялық  мәселені 
зерттейтін болса, сол мәселені шешудің өзіндік ғылыми ұсыныс-
тары  түрінде  көрнекіленеді  де,  ал  егер  студенттің  зерттеу  та-
қырыбы  практикалық  мәселе  болса,  сол  мәселенің  өмірде  қол-
дануға болатын  нәтижесі көрсетілуі қажет. 
Жобалай  оқыту    технологиясын  студент  жете  меңгеруі 
үшін, сол әдісті қолдануға үйрететін оқытушыға үлкен талаптар 
қойылады. Өйткені жобалай оқыту технологиясын қолдану үшін 
оқытушының үлкен біліктілік, жоғары оқу орындарында оқыту-
шылық практикасындағы шеберлік, жаңа технологияларды иге-
руге деген прогрессивтік көзқарасы болуы керек. 
Студенттердің  танымдық  қызығушылығының  тұрақты 
түрде болуы мен оның үзілмей дамытылып отыруы арқылы за-
ман  талаптарына  студенттің  тез  және    қиналмай  бейімделе  алу 
қабілеті ұшталады. 
Жобалай оқыту технологиясын қолдану әрдайым біркелкі 
бола бермейді, түрлі жағдайда оны шешу жолдары түрліше көрі-
ністе келеді.  
Жобалай  оқыту  технологиясын  қолдану  жүйесінде  ғылы-
ми білім және оның сапалылығы басты орында қарастырылады. 
Өйткені  білім  мазмұнының  сапалылығы  дегеннің  өзі  ғылыми 
білім мазмұнының терең әрі нақты және қазіргі заманның келбе-
тімен ғана емес, заман дамуының бағдарына қарай арнасын бұру 
дегенді білдіреді.   
Сонымен, қазақ тілін оқыту  әдістемесінің маңызды  мәсе-
лелерін  зерттеуге    арналған    еңбектерді  талдай  келе,  жоғары 
мектепте қазақ тілін  оқытудың дидактикалық негіздерінің әлі де 
зерттеле  түсуі,  заңдылықтарының  айқындала  түсуі  керектігі 
пайымдалды.  Оның  басты  себебі  қазақстандық  жоғары  мектеп 
дидактикасының  зерттелу  деңгейінің  әлі  де  заман  талаптарына 
толық  сәйкестендіріле алмай отырғандығында болса керек.   
Жоғары  мектепте  білім  алушы  адам  –  белгілі  бір  маман-
дыққа  ие болатын болашақ маман. Ал көп жағдайда ЖОО-дағы 

қазақ тілін оқыту әдістемесінің дидактикалық негіздері орта бі-
лім беретін мектеп дидактикасын қайталаудан аса алмай келеді.  
Білім  –  адам  өмірінің  барлық  сатысында  меңгеретін  құн-
дылықтар  жүйесі.  Бірақ  білім  алу  үдерісінде  білім  алушы 
субъектінің  жас,  физиологиялық,  психологиялық,  дүниетаным-
дық  ерекшеліктеріне  баса  назар  аударылып  отырылуы  –  педа-
гогиканың  бұлжымас  қағидасы  екендігі  қазақ  тілін  оқыту  әдіс-
темесін  зерттеген  кейбір  еңбектерде  көп  ескерілмегенін  анық 
байқауға болады. 
Қазақ тілін балабақшада, өзгетілді мектептерде, дәрісхана-
ларда  меңгеру  барысын  білім  алушы  жеке  тұлғаның  өмірінің 
барлық  кезеңіндегі  даму  үдерісімен  тығыз  байланыста    қарас-
тыру  қазіргі кезең дидактикасының басты міндеті болып отыр. 
Тіл  үйренушінің  даму  кезеңдеріндегі  жеке  тұлға  ретінде  ерек-
шеліктері тіл үйрету үдерісінің дидактикалық негіздерінің соған 
сәйкес келуін талап етеді. Жоғары оқу орындарының гуманитар-
лық бөлімдерінде оқып жатқан студенттерге болашақ маман ре-
тінде қарау ғылыми білім, оның мазмұны мен сапасы, оны сту-
денттерге  меңгерту  әдістерін  жаңаша  қырдан  анықтауды  қажет 
ететіні  белгілі.    Сондықтан  осы  салада  мемлекеттік  тіл  ретінде 
меңгертілетін қазақ тілінің білім сапасын арттыру мен сол білім-
нің  құзыреттілік  дәрежесінде  қалыптасуында жоғарыда  аталған 
әдістердің  заман  ағымына  сай  қолданылуы  жоғары  мектеп  ал-
дында тұрған бірқатар маңызды міндеттерді жүзеге асыруға жол 
ашар еді. Ол үшін жаңа заман дидактикасында антропологиялық 
ұстанымды орталық негіз етіп алуға, студенттердің ізденісі мен 
шығармашылығын соның негізінде дамытуға мүмкіндік беретін 
жобалай  оқыту  технологиясын  саналы  қолдануға  басымдылық 
берілуі керек. 
 
 
ҚАЗАҚ ТІЛІН ӨЗГЕТІЛДІ ДӘРІСХАНАДА 
ЖОБАЛАЙ ОҚЫТУ  ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ  
ТӘРБИЕЛІК МӘНІ 
 
Оқытудың  жаңа  технологияларының  тәрбиелік  сипаты 
олардың басты мақсаты етіп білім алушы субъектінің жеке тұл-
ғасын  дамыту  мәселесінің  тұратындығынан  көрінеді.  Гуманис-

тік принциптерге негізделетін жобалай оқыту технологиясының  
да тәрбиелік негіздерінің мазмұны осыған, яғни студенттің жеке 
тұлғасын дамытуға бағытталады.  
 
Педагогика    мамандығын  алып  жатқан  студенттер  бола-
шақ  отандық  мектептерде  ізгілік  дәнін  егіп,  жас  өркендерді 
адамдық  жолына  баулитын  ерекше  тұлға  деп  саналады.  Сон-
дықтан да  жоғары оқу орнында оқылатын әрбір пәннің мазмұ-
нында студенттің Ұстаздық тұлғасын қалыптастыруға арналған 
оқу материалы, тәрбие жүйесі ұсынылады. 
Жеке тұлғаны қалыптастыруға,  адамгершілік қасиеті мол 
Мұғалім  қалыптастыруға  қазақ  тілін  оқыту  процесі  де  мүдделі 
болып  табылады.  Студенттерге  қазақ  тілін  жобалай  оқыту  тех-
нологиясын қолдана отырып, осы оқыту жүйесінің жеке тұлғаны 
дамыту ерекшеліктері де негізге алынады. 
Тіл үйренушілер  жобалай оқыту технологиясы арқылы із-
денім-зерттеу  жұмысын  жүргізе  отырып,  оқытушының  жетек-
шілігімен  даралық,  жұптық,  топтық  жоба  жұмыстарын  жүргізу 
арқылы  ынтымақтастық  қасиеттерге  ие  болады.  Соған  қоса 
қазіргі  қазақстандық  мектепте  мұғалімдердің  білім  беру  мен  
тәрбиелеу үдерісіндегі жетістіктерін бағалау жүйесінде міндетті 
түрде  қолданылып  жүрген  «Мұғалім  портфолиосын»  біз  де 
қазақ  тілін сапалы  оқытудың  ерекше  бір  тетігі  ретінде қолдану 
дұрыс деп санадық. Осы ойымызға сай етіп «Студент портфелі» 
жүйесін  жасап  және  оны  көп  жағдайда  қазақ  тілінің  тәрбиелік 
қырын танып-білгізу мақсаты көзделді. 
Оқытудың  дидактикалық  негізінің  бірі  тәрбиелей  оқыту 
десек, оның аспектілерін айқындау маңызды рөл атқарады. Тіл – 
ойлаудың,  дүниетанудың,  қарым-қатынас  жасаудың,  сезімді 
сыртқа  шығарудың  құралы.  Адам  қызметінің  қай  саласы  болса 
да  оның  жоспарлануы  мен  реттелініп  отыратын  тәсілі  ретінде 
сананың  барлық  көрінісінің  шарты  бола  отырып,  тіл  комму-
никативтік, кумулятивтік т.б. маңызды қызметті атқарады.  
Тіл  заңдылықтарын  оқыта  отырып,  «Оқу  –  жан  азығы» 
деген  нақылдың философиялық  мәнісіне  терең  назар  аудармау, 
оны  тек  метафора  ретінде  ғана  қабылдау  дұрыс  емес.  Азықты 
дұрыс,  жүйелі,  Ізгілік  пен  Адамгершілік  бағытында  алған  жан 
ғана  рухтың  жігерлі,  биік,  сенімді  де  күшті  болуына  қуат  бере 
алатынына зер салу керек.  

«Гуманистік  педагогика»  деген  терминінің  өзінде,  біздің 
ойымызша, қарама-қайшылық бар сияқты, өйткені «педагогика» 
деген  сөздің  ішкі    мән-мазмұнының  өзінде  гуманизм,  адамгер-
шілікке тәрбиелеу деген ұғымдар орныққан. Жалпы алғанда пе-
дагогиканың  мақсаты  да,  мазмұны  да,  ұстанатын  бағыты  да  — 
адамзат  бойындағы  ашықтық,  адалдық,  мейірімділік,  ынтымақ-
тастық, сыйластық, жаны ашу, басқаға қол ұшын беруге дайын 
болу, еңбекқорлық, жақсылыққа деген сенім, тағы басқа да ізгі 
қасиеттерді ояту, дамыту.  
Жоғары  педагогикалық  білім  беру  үдерісінде  студент-
тердің түрлі  пәннен көптеген ғылыми ұғымдар жүйесін меңге-
ріп, академиялық білім «жүгін» алып кетуі ғана көзделмейтіндігі 
белгілі. Егер мұғалім оқушысына  тек қана теориялық ұғымдар 
мен  ғылыми  терминдерді  меңгертуді  негізгі    міндетім  деп  са-
найтын  болса,  онда  сол  мұғалімнің  өзі  студент  кезінде  жеке  
тұлға  деңгейіне  толық шыға  алмаған,  бойында  адамдықтың  игі 
қасиеттерін  оята  алмаған  адам  болып  саналады.  Осы  тұрғыдан 
келгенде,  студенттерге  өздері  таңдаған  мамандығы,  яғни  мұға-
лімдік мамандық туралы азаматтық, елжандылық бағыттағы тү-
сініктер қоса сіңірілуі қажет. Бірақ бұл азаматтық парыз туралы 
мәселелер  жасанды  декларациядан  аулақ  болуы  –  басты  шарт. 
Егер студент мұғалімдік қызметке барған кезде дәстүрлі педаго-
гика шеңберінен аса алмайтын болса, онда оның азаматтық па-
рызын дұрыс атқара алмағаны болып табылатынын терең дәлел-
дермен ұғындыру керек. Оқушы – дамып жатқан заманның, қа-
лай дегенде де жаңа заманның өкілі. Ал мұғалім білім беру және 
тәрбиелеу үдерісін заманы озған жолмен ұйымдастыратын бол-
са,  дамушы  субъектінің  жолына  кедергі    келтіретінін  саналы 
түсінуі керек.   
Әрине, оқушының жеке тұлғасын ізгілік, адамгершілік ба-
ғытында тәрбиелеу туралы идея жаңа көтеріліп тұрған жоқ. Ол 
идеяның бастау көзі халықтық педагогикадан табылады, ал  бер-
тінде барлық философтар, гуманист-ғалымдар, гуманист-ағарту-
шылардың еңбектерінде оқу-тәрбие процесін тек осы мазмұнда, 
осы бағытта жүргізу керектігі туралы кең де жан-жақты айтыл-
ғаны белгілі. 
Студенттерге  білім  беруді  тәрбиемен  ұштастыруда  жоба-
лай оқыту технологиясының мақсаты да, өзге оқыту технология-

лары  іспетті,  студентті  өз  әрекетінің    субъектісі  деңгейіне  кө-
теру.  Ол  үшін  оқу-таным  қызметінде  студент  өзіне  қажетті  бі-
лімді  өзі  ізденіп  меңгеруге  үйретіледі.  Мұнда  дәстүрлі  жүйе-
дегідей  оқытушы  берілетін  оқу    материалының  барлық  мазмұ-
нын баяндап беруі міндетті емес. Студент білім нәтижесіне өзі-
нің  жолымен  қол  жеткізуі  талап  етіледі.  Бұл  студент  өз  білге-
німен  жүреді  деген  ұғымды  білдірмесе  керек.  Өйткені  орында-
латын  жұмыстың  барысын,  оның  түпкі  нәтижеге  жетудің  жо-
лын,  жалпы бағыт-бағдарды оқытушы сілтеп көрсетіп отырады. 
Ал  оның  негізгі  жүйесін,  қажетті  тәсілдері  мен  әдістерін,  ой-
тұжырымдарын  студент  өздігінен  тауып,  ойын  жүйелеп,  түпкі 
жаңа  нәтижеге  өзі  келеді.  Бұл  туралы  Г.Песталоцци  былай 
дейді: «Мои  ученики будут узнавать новое не от меня; они бу-
дут открывать это новое сами. Моя главная задача –  помочь им 
раскрыться, развить собственные идеи» [34].   
 
Қазақ тілін  оқыту барысында студенттерді Ұстаз деңгейі-
не  көтерілу  маңыздылығын,  қажеттілігін  түйсінетіндей  жұмыс-
тар жасауға баулу көзделеді. Студенттерге қазақ халқының ұлт-
тық педагогикасындағы адам және тіл туралы, адамгершілік ту-
ралы  философиялық көзқарастар мен психологияның, әлеумет-
танудың жеке тұлға мен қоғам туралы білім мазмұны бойынша, 
қазақ  тілінде  еркін  сөйлету  үшін  көптеген  жұмыстар  жүргізу 
мақсаты қойылады.  
Қазақ  тілінің  Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік 
тілі  мәртебесі  туралы  студенттерге  дұрыс  мағлұмат  берілуіне 
баса назар аударылады. Бұл бағыттарда да жасалатын тәрбиелік 
жұмыстардың  түрлері  мол.  Жобалау  технологиясы  арқылы  бұл 
мәселені  де  оқу  бағдарламасымен  сәйкестендіре  отырып,  жаңа 
арнадағы ізденім жұмыстары ұйымдастырылды. 
Қазақ  тілін  меңгертуде  жобалай  оқыту  технологиясын 
қолдана отырып, студенттердің жеке тұлғасын дамытуға басым-
дылық берілді.  Сондай бағыттағы жұмыстың бір түрі – студент-
тер арасында «Ұстаз тұлғасы және оған дайындық жолдары» де-
ген сияқты тақырыпта пікірсайыс ұйымдастыру. Оны ұйымдас-
тыру  үшін  алдын  ала  студенттерге  мынадай  тапсырмалар  бе-
рілді: 

«Ұстаз тұлғасы қандай болуы керек?» деген мәселе төңі-
регінде  пікірсайысқа  қатысып,  өз  ойыңызды  ортаға  салуыңыз 
үшін мына мәселелер төңірегінде даярланып келіңіздер.  
1.
 
Ұстаз тұлғасы дегенді қалай түсінесіз ? 
2.
 
«Ұстаз»  бен  «мұғалім»  сөзінің  мағыналық  ерекше-
ліктері бар ма?   
3.
 
«Ұстаз  –  өмірден  үйренуден  жалықпайтын  ізденімпаз 
ерекше тұлға» дегенге көзқарасыңыз қандай? 
4.
 
Бүгінгі ұстаздар туралы ойыңыз қандай? 
5.
 
Бүгінгі  ЖОО  білім  жүйесінің  мұғалім  мамандығына 
даярлау деңгейіне көңіліңіз тола ма? 
6.
 
Студенттің  ертеңгі  мамандығы  мен  қызметіне  деген 
сенімі қандай? 
7.
 
Сіздің  Ұстаз  -  тұлға  дәрежесіне  жетуге  мүмкіндігіңіз 
бар ма? 
8.
 
Білім жүйесін дамыту жөнінде қандай ұсыныстарыңыз 
бар? 
Осы  сұрақтар  бойынша  пікірсайысқа  қатысқысы  келетін-
дер қысқа тезистерін жазбаша түрде  пікірсайысты ұйымдасты-
рушы  топқа тапсыруы керек.  
Пікірталас өтетін жерге Ұстаз туралы жазылған тәрбиелік 
маңызы  зор  төмендегідей  қанатты  сөздер  жазылып  ілінеді.  Бұл 
студенттердің  бойында  жауапкершілік  сезімін  қалыптастыруға 
бағытталады:   

 
 Ұстаз –  ішкі жан дүниесінің мүмкіншілігі мен дамушы 
күшін жүзеге асыра алған тұлға.  

 
 Ұстаз – басқа адамдарға әрдайым тірек болуға ұмтылып 
тұратын тұлға. 

 
 Ұстаз  –  өмірден  үйренуден  жалықпайтын  ізденімпаз 
ерекше тұлға.  

 
 Ұстаз  –  елдің  мәдени  дамуына  әрдайым  үлкен  үлес  қо-
сып отыратын жеке тұлға. 

 
 Ұстаз – өз ісін терең де шебер меңгерген жоғары білікті 
маман дәрежесіне көтерілген тұлға. 

 
 Ұстаз  –  заман  дамуы  жөнінде  мол  ақпараттарға  ие  бо-
лып отыратын тұлға. 


 
 Ұстаз – өзі өмір сүріп отырған, болашақ ұрпаққа аманат 
болып қалатын қоршаған ортаның жанашыры мен қорғаушысы. 
Пікірсайысқа қатысушыларға алдымен өз пікірін жазбаша 
тапсыру  міндеттелді.  Бұл  олардың  дайындық  деңгейін  көтеру  
мақсатында  жасалды.  Өйткені  пікірсайысқа  студенттер  дайын-
дықсыз, үстірт қарайтыны бар. Олар кез келген мәселеде жалпы-
лама сөйлеуге болады деп ойлайтындықтан, арнайы дайындыққа 
көңіл  бөлмейді.  Ал  бұл  талап  оларға  жауапкершілік  жүктейді. 
Тезис  тапсырмаған  студенттер  пікірсайысқа  тек  тамашалаушы 
рөлінде  қатысады.  Пікірсайысқа  он  екі  студент  қатысты.  Олар 
бірі-біріне  қарама-қарсы  екі  топқа  бөлінді.  Пікірсайыс  талап-
тары  алдын-ала  толық  түсіндірілді.  Жүргізуші  сайланды.  Топ-
тардың білімі мен сөйлеу білігін бағалайтын әділқазылар алқасы 
құрылды. Олар бағалаудың критерийлерін жасап, сол бойынша 
топтың,  сонымен  қатар  жеке  сөйлеушілердің  білімін  таразы-
лады. Мұндай жүйемен жұмыс жүргізу студенттердің өз сөзіне 
жауапкершілікпен қарауына, дұрыс сөз саптауларына оң ықпал 
етті.  Ал,  ең  бастысы,  студенттер  өз  мамандығының  қоғамдағы, 
болашақ ұрпақ тағдырындағы мәнін түйсінді.  
«Шындық  таласта  туады»  деп  айтылғандай,  қоғамда, 
ЖОО-да  орын  алып  отырған  келеңсіздіктер  мен  жетістіктерді 
сараптауға,  салыстыра  сабақ  алуға,  өзгеге  ғана  емес,  өзіне  де 
сын  көзімен  қарауға  үйренді.  Қазақстан  Республикасының  ал-
дыңғы қатарлы 50 елдің қатарында орын алуы үшін оның әр мү-
шесінің  бәсекелестікке  қабілетті  болуын,  оған  педагог  маман-
дардың  тікелей  жауапты  екенін  сезінді.  Шынайы  білім  мен  кә-
сіби шеберлік арқылы ғана білім беруші, тәрбиелеуші тұлғаның, 
ұстаздың  құрметті  орнын  өзіне  қайтаруға  болатынын  бағамда-
ды.    Студенттердің  санасында  өз  мамандығына  деген  сыйлас-
тықты көзқарас қалыптастыруға мүмкіндік туғызылды. 
 
 
Бекіту сұрақтары: 
1.
 
Қазақ тілін жобалай оқыту технологиясы арқылы меңгертудің 
дидактикалық ұстанымдарын атаңыз. 
2.
 
Жобалай  оқыту  технологиясы  арқылы  мемлекеттік  тілді  мең-
гертудің арнайы  ұстанымдарын атаңыз. 
3.
 
Жобалай оқыту технологиясының әдістер жүйесін атаңыз. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
ҚАЗАҚ ТІЛІН ЖОБАЛАЙ ОҚЫТУ 
ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРҚЫЛЫ ҮЙРЕТУДЕ  
ҚАЛЫПТАСАТЫН ҚҰЗЫРЕТТІЛІКТЕР 
 
Қазіргі  таңдағы  білім  беру  парадигмаларының  білімді 
меңгертуден құзыреттілік қалыптастыруға  қарай  ауысуы оқы-
тудың бүкіл жүйесін: оның мақсатынан бастап білім мазмұнын, 
оқыту  әдістерін,  ұйымдастыру  формалары  мен  құралдарын  жа-
ңартуды  талап  етеді.  Бұл  білім  алушының  функционалдық  са-
уаттылығына  басымдылық  беру  арқылы  өз  шешімін  табатыны 
сөзсіз.  Сондықтан  оқытудың  жаңа  тұжырымдамасы  негізіндегі 
ұстанымдарға  негізделген  оқытудың  жаңа  технологияларын 
қолданудың  өзектілігі  артып  келеді.  Жаңа  кезеңдегі  дидактика 
ғылымының  аймағында технология ұғымы теория жүзінде бір-
шама  орныққанымен,  мектеп,  ЖОО  практикасында  оларды  дұ-
рыс  қолдану  әлі  де  өз  дәрежесінде  болмай  отырғаны  жасырын 
емес.  Ал  технология  дамымайынша,  студенттің  оқу  нәтижесін 
құзыреттілік  деңгейінде  қалыптастыру  мәселесін  қозғаудың  өзі 
артық  болар  еді.  Өйткені  құзыреттілік  –  студенттің  кез  келген 
жағдайда  өздігінен  шешім  жасай  алуы,  кездескен  проблема-
ларды  тиянақты,  жүйелі  талдай  отырып,  одан  шығудың  тиімді 
жолдарын  іздестіруі,  табуы,  оны  іс  жүзіне  асыра  алуы.  Осы 
тұрғыдан келгенде студенттің өзіндік әрекетін құрайтын дағды-
лардың  басым  бөлігі  тілді  меңгеру  үдерісіндегі  жобалай  оқыту 
технологиясын  қолдану  нәтижесінде  қалыптасатын  біліктермен 
қабысып жатыр деуге болады.  
Өзгермелі дүние жағдайына бейім мамандарды дайындау, 
олардың  ақпараттар  ағыны  толассыз  қоғамда  өзіне  қажеттісін 
екшеп  ала  білу  және  өзгелермен  қарым-қатынас  жасау  дағды-

ларын  дамыту,  демократиялыққа  бет  бұрған  қоғамда  өз  таң-
дауын  жасай  алу,  бәсекелестік  өмір  шартына  айналып  отырған 
жаңа ортада өзін-өзі жетілдіре білуге, кәсіби білігін арттыра алу-
ға икемдеу, оқыту нәтижесі құрғақ білімге емес, құзыреттілікке 
қарай бұрылған қазіргі кезеңде өздігінен әрекет ету қабілеттерін 
шыңдау мәселесі оқытудың басты бағыты етіп белгіленді. 
Қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде меңгерту мен жобалай 
оқыту технологиясы негізінде өзара  байланыстылықта қалыпта-
сатын  құзыреттіліктерді белгілеу пәнді оқытудың нәтижелілігін 
дұрыс  айқындауға  мүмкіндік  беретіні  ескеріліп,  зерттеу  жұмы-
сының  басты  бір  міндеті  ретінде  осы  құзыреттіліктерді  нақты-
лау қойылды.  
Ғылыми әдебиеттердегі теориялық тұжырымдар мен қазақ 
тілін оқыту үрдісінің практикалық нәтижелерін ұштастыра келе 
қазақ  тілін  гуманитарлық  бөлім  студенттеріне  жобалай  оқыту 
технологиясы  арқылы  студенттердің  білім  алу  нәтижесінде  қа-
лыптасатын құзыреттіліктер анықталды. Олар қазір отандық ға-
лымдар  анықтаған  жүйеге  сәйкес  және  тілдің  қызметі  мен  қо-
ғамдық-әлеуметтік сұранымды ұштастыра отырып былай жүйе-
ленді:  
1.
 
Қатысымдық (коммуникативтік) құзыреттілік. 
2.
 
Тілдік-лингвистикалық құзыреттілік. 
3.
 
Ақпараттық құзыреттілік. 
4.
 
Проблеманы шешу құзыреттілік. 
5.
 
Мәдени-танымдық құзыреттілік. 
6.
 
Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік. 
1.
 
Қатысымдық  (коммуникативтік)  құзыреттілік  тілді 
меңгертудегі ең басты құзырет болғандықтан, оған айрықша мән 
берілді.  «Коммуникативтік»  термині  қоғамдық-әлеуметтік  мәні 
бар тілдік қатынас  деген ұғымды білдіреді. Қоғамнан тыс адам 
болмайтыны секілді, адамнан тыс тіл де болмайды. Бірақ ол тіл 
–  жеке  адамның  тілі  емес,  белгілі  бір  қоғамда  өмір  сүруші 
адамдардың  өзара  түсінісу,  сөйлесу  құралы.  Сондықтан  тіл  әрі 
қоғамдық, әрі коммуникативтік қасиетке ие болады.  «Коммуни-
кация»  сөзінің  негізгі  мазмұны  жалпы қарым-қатынас, араласу, 
хабарласу, байланыс деген мағынаны білдіре келіп, адамдардың 
тіл  арқылы  сөйлесу  процесін,  тілдесу  ерекшеліктерін,  тілдің 
әлеуметтік  мәні  мен  қоғамдық  қызметін,  адамдар  арасындағы 

қарым-қатынасты,  өзара  түсінісушілікті  көрсетеді.  Осыдан 
барып  «коммуникабельді»  -  тез  тіл  табысатын,  түсінісуге,  сөй-
лесуге  бейім  деген  сияқты  сөздер  пайда  бола  бастады»,  -деп 
анықтама береді ғалым Ф.Оразбаева. Тілдік қатынастың сөйлеу 
арқылы  жүзеге  асатынын  айта  келе,    сол  сөйлесім  әрекетінің 
түрлерін  ғалым  оқылым,  тыңдалым,  айтылым, жазылым,  тілде-
сім деп бөледі [7]. Қазір қазақ тілін оқыту әдістемесінде толық 
орныққан  бұл  ұғымдардың  ара  жігі  мен  өзіндік  ерекшеліктері 
нақтыланған.  Сондықтан  оларды  қайталамай,  осы  әрекет  түр-
лерін студенттің құзыреттілігін қалыптастыру тұрғысынан қалай 
қолданатынымызды саралап көрсеткен тиімді болмақ.  
Ең  алдымен,  ескерілетін  мәселе  –  жобалай  оқыту  техно-
логиясының  әрбір  кезеңіндегі  атқарылатын  жұмыстардың  бар-
лығы да осы айтылған компоненттердің бірлігі негізінде жүзеге 
асырылатындығы.  Мәселен,  ізденімдік  жұмыстар  кезеңінде 
студент  қажетті  материалдарды  тауып  оқиды;  өзіне  берілетін 
оқытушының  кеңестерін  және  керек  ақпараттарды  БАҚ  көз-
дерінен  тыңдап  түсінеді,  оқытушымен  сұхбат  барысында  өз 
ойын,  болашақ  жоспарларын  айтып,  идеясын  түсіндіреді;  жоба 
жұмысының  жоспарын  түзіп,  тезистерін  жазады,  тұсаукесерді 
рәсімдейді,  көпшіліктің  алдында  сөйлейтін  сөзінің  мәтінін  жа-
зып дайындайды; тұсаукесер үстінде өз ойын жеткізеді, қойыл-
ған  сұрақтарға  жауап  беру,  сынға  жауап  беру  үстінде  оқыту-
шымен, топтағы өзге де студенттермен тілдеседі.  
Ж.Т.Дәулетбекованың  зерттеу  жұмысында  қатысымдық 
құзыреттіліктер  аясында  меңгертілуі  тиіс  білік  түрлері  былай 
сараланған:  «Сөйлесімнің  барлық  компоненттеріне  тән  дағды-
ларды  меңгереді;  ауызша  және  жазбаша  тілде  сөзді  құрай  білу 
ережелерін, сөзді таңдау тәсілдерін және грамматикалық норма-
ларды ұстанады; оқу материалдары бойынша дискурсқа қажетті 
дағдыларды меңгереді; ауызша және жазбаша сөйлеуге қажетті 
қатысымдық  сапаларда  қолданады;  пікірталас  түрлеріне  сай 
тілдік  құралдарды  пайдаланып,  өз  ойын  дәлелдей  алады;  ұсы-
нылған  тақырып  пен  тілдік  жағдаяттарға  сай  сөздерді  орынды 
жұмсай алады» [30].  Осы аталған құзыреттіліктерге қол жеткізу 
үшін жобалай оқыту технологиясының ерекшелігімен сабақтас-
тырылып, қатысымдық минимум белгіленді. Мұнда Қ.Қадашева 
мен  Н.Құрманованың  еңбектерінде  белгіленген  мемлекеттік 

тілді  жеделдете  оқыту  жүйесіндегі  ұстанымдар  мен  талаптар 
басшылыққа алынды.  
Тыңдалым бойынша:   
- 
студент жеке өзіне қатысты
 берілген сұрақты түсінуі;  
- қойылған сұраққа жауап беруі;  
- БАҚ-тан тыңдаған ақпаратты түсінуі;  
- тыңдаған ақпараттардан өз қорытындысын жасай алуы;  
-  мәтінді  тыңдап,  сөйлем,  фраза,  абзац,  мәтін  арқылы  өз 
ойын жеткізе алуы. 
Оқылым бойынша:  
- мәтінді түсініп оқи алу; 
- мәтін тақырыбын оқып, болжам жасау және түсіну; 
- мәтіндегі тірек сөздерді анықтау; 
-  негізгі  ойды  білдіретін  сөйлемдерді  тауып,  сол  негізде 
жоспар құру; 
- мәтіннің мазмұнын меңгеру. 
-  оқылым  түрлерін  меңгеру:  ізденіп  оқу;  таңдап  оқу;   
зерттеп оқу; 
-  мәтіндегі  таныс  сөздерге  сүйеніп,  мәтін  мазмұнын  бол-
жау; 
- мәтіндегі жер, су және тарихи атаулардың аттарын теріп 
оқып, өз тіліндегі баламасын беру. 
Оқу  техникасы  бойынша    төмендегідей  талаптар  белгі-
ленді: 
 
                                                                                 2-кесте 
Оқылым талаптары   
 
№ 
Оқу 
Мәні 
1 
Тез, жылдам оқу 
ең жоғары деңгейде оқу 
2 
Таңдау 
мәтіндегі негізгі, өзекті бөліктерді оқу 
3 
Тереңдетіп оқу 
әрбір ойды, сөйлемді талдап отырып оқу 
4 
Алдын ала байқап оқу 
алдын ала мәтінмен танысу 
5 
Көшіру 
 
мәтіннің  түпкі  идеясын  түсініп,  жылдам 
оқу 
 
Оқылымға ұсынылатын мәтін тақырыбы тұрмыстық, әлеу-
меттік,  мәдени,  оқу-кәсіби  салаларға  құрылады.    Мәтін  көлемі 
қазақ тілі стандарты талабына сай болуы ескеріледі.  
Жазылым бойынша:  

- сөздерді, сөз тіркестерін қатесіз жазу; 
- мәтіндерді сауатты жазу;  
- ресми және бейресми тілдік формаларды жазу; 
- жоспар түзіп жазу; 
- жоспар негізінде тезис жазу;  
- сұраулы сөйлемді жаза білу; 
- жауаптарды жаза білу; 
- шағын мәтіндерді көшіріп және құрастырып жазу; 
- қысқа монолог, диалог, полилог үлгілеріндегі мәтіндерді 
сауатты жазу.  
Жазылымға ұсынылған мәтін түрлері: 
-
 
 эпистолярлық мәтіндер; 
-
 
 қарым-қатынас мәтіндері (алғыс айту, т.б.); 
-
 
 прагматикалық  мәтіндер  (газет-журнал  материалдары 
бойынша); 
-
 
 көркем мәтін (тақпақ, өлең, ертегі). 
Айтылым бойынша:  
-
 
 өзінің ойын айтады; 
-
 
 көзқарасын білдіреді; 
-
 
 идеясын айтады; 
-
 
 оқығаны бойынша ойын білдіреді; 
-
 
 тыңдағанының мазмұнын айтады. 
Тілдесім бойынша: 
-
 
 пікірлесушімен өз ойын бөлісе алу; 
-
 
 сұрақ арқылы диалогті өрбіте алу; 
-
 
 диалог мазмұнына қарай тілдік орамдарды қолдану; 
-
 
 құптау, қарсылық білдіре алу; 
-
 
 пікірлесушіні сөзге тарта білу; 
-
 
 өз сөзіне қызықтырудың тәсілдерін қолдану. 
Осы  талаптардың  орындалуы  студенттің  жалпы  сөйлесім 
әрекетін дұрыс жүзеге асыруына ықпал етті, соның нәтижесінде 
олар мемлекеттік тілді еркін қолдануға төселді. 
Студенттердің   монологтық, диалогтық  және полилогтық 
сұхбат  түрлерін  меңгертуде  мәтіндер  іріктелді  Атап  айтқанда: 
монологтық  сөйлеуге  қатысты  қарапайым-тұрмыстық,  әлеумет-
тік-мәдени, мәдениеттаным,  оқу-кәсіби сала бойынша берілетін 
мәтін түрі: қарапайым, базалық, жоғары еркін деңгейге арналған 

шағын  бейімделген  (адаптацияланған)  және  бейімделмеген 
(адаптацияланбаған) мәтіндер.  
Диалог  –  мәтін  түрлері      тыңдалым,  оқылым,  жазылым, 
сөйленім әрекеттеріне байланысты іріктеледі. 
Монолог – мәтін түрлері    тыңдалым, оқылым, жазылым, 
сөйленім әрекеттеріне байланысты іріктеледі. 
Полилог  –  мәтін  түрлері  тыңдалым,  оқылым,  жазылым, 
сөйленім әрекеттеріне байланысты іріктеледі. 
Мәтін  көлемі  стандарттағы,  силлабустағы    талаптар 
бойынша белгіленеді.  
Сөйленім әрекетін қалыптастыру берілген модульдік жүйе 
арқылы жүзеге асырылды (10-сурет). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10-сурет – Сөйленімге  жаңа технологиялар тұрғысынан 
қойылатын  модульдік талаптар 
 
 
Сөйленім 
модульдері 
4- модуль 
    Сөз сапасын түсінуі арқылы коммуникативтік 
мақсатқа жету. 
    
Нәтижесі:
 мүмкіндігінше еркін сөйлеу. 
1- модуль 
   Сөйленім 
барысында 
жай,  түсінікті, 
әрбір 
сөзге, 
қазақша 
интонацияға, 
екпінге 
мән 
беріп сөйлеу 
    
Нәтижесі:
 
қазақша сөйлеу 
мәнерін 
психологиялық 
жағынан игеру. 
3- модуль 
    Сөйленім, 
спонтандық 
сөйлеу 
жағдайында  актив 
(пассив 
10%) 
сөздерді 
еркін 
қолдану 
       
Нәтижесі:
 
қатеге 
көп 
алаңдамай, 
қазақша  жылдам 
сөйлеу. 
2- модуль 
    Өз ойын дәл, айқын білдіретін сөздер мен сөз 
тіркестерін қолдану 
         
Нәтижесі:
 жартылай еркін сөйлейді. 

Осы  құзырет  аясында  тілдік-лингвистикалық  біліктер 
тілді меңгертудің базасын қалыптастыратын, студенттердің әде-
би  тіл  нормасына  сай  сөйлеу  дағдыларын  қалыптастыратын 
жүйе ретінде маңызды орын алады.  
Тілді  меңгертуде  қазақ  тілінің грамматикасын  беру  жайы 
да  әлі  күнге  дейін  нақты  минимум  ретінде  белгіленбей  келеді. 
Бұл  мектептен  бастап  жоғары  оқу  орындарына  дейінгі  аралық-
тағы  әр  сыныпта,  мемлекеттік  тілді  оқытудың  деңгейлерінде 
грамматиканың  шашыраңқы,  жүйесіз  берілуіне  себеп  болып 
отыр.  Грамматиканы  анық  білмеудің салдарынан қате сөз,  қате 
мәтін  жасау  дағдыға  айналған.  Оқытушылардың  басым  бөлігі 
қазақ  тіліндегі  сөздерді  мағынасына  қарай  іріктеп  ала  білсе, 
бірақ  оны  грамматикалық  тұрғыдан  қате  қолданса,  оған  қа-
лыпты  жағдай  деп  қарайтыны  да  жасырын  емес.  Зерттеу  жұ-
мысында тілді оқыту сапасын көтерудің бірінші шарты ретінде 
дұрыс сөйлеу дағдыларын дамыту қойылды. Студенттердің сөй-
леу тілін жетілдіруге ықпал ететін грамматикалық минимумдар 
көрсетілді.  
2. Тілдік-лингвистикалық құзырет, ең алдымен өзі сөйлеп 
отырған тілдің грамматикалық заңдылықтарын, сөйлеуге қатыс-
ты өзіндік логикалық құрылымын меңгерген кезде қалыптасады. 
Сондықтан  бұл  мәселеге  ерекше  назар  аударылды.  Өйткені 
мемлекеттік тілдің оқытылуының қазіргі жайы бұл мәселені ар-
найы қарауға мәжбүрлеп отыр.  
Тілдік-лингвистикалық біліктер қалыптастыру үшін гума-
нитарлық  бөлім  студенттеріне  мынадай  мәселелерге  назар  ау-
дару талап етіп қойылды:  
1. Қазақ тілінің дыбыстық жүйесі туралы білім минимумы. 
Қазақ  тілінің  әліпбиі  және  дыбыстар  жүйесінен  қажетті  мини-
мумда білім беру: 
-
 
орфографиялық заңдылықтар, емле ережелері; 
-
 
орфоэпиялық  заңдылықтар:  үндестік  заңы,  екпін  түрле-
рін меңгеру. 
2. Қазақ тілінің лексикасы туралы білім минимумы.   
Екінші  тілді  үйрену  талабы  бойынша  студент    2500-3000 
лексикалық  бірліктен  тұратын  сөздік  қорды  игеруі  тиіс.  Осын-
дай    сөздік  қор  арқылы  тіл  үйренушіде  әлеуметтік-тұрмыстық, 

тілдік-лингвистикалық, коммуникативтік, мәдениеттаным құзы-
реттері  қалыптасады.  
Студенттерге  курстың  білім  мазмұны  бойынша  лексика-
лық минимум меңгертіледі. Оған қосымша оларға жоба жұмыс-
тарын  жасау  барысында сөздік,  глоссарий  жасау  тапсырылады. 
Онда сөздер мынадай сипатта жіктеліп беріледі: 
- жиі қолданылатын актив сөздер; 
- қажетті мөлшердегі пассив сөздер; 
- тақырыпқа қатысты тірек сөздер. 
  3. 
Ақпараттық құзыреттіліктерді
 қалыптастыру да сту-
денттің білім алуында ең маңызды талап болып саналады. Өйт-
кені  білім  жүйесіндегі  жаңару  процестеріне  кедергі  келтіретін 
көптеген  себептердің  қатарында  біржақтылықты,  үйлесімділігі-
нің  болмауын,  біртұтас  әлеуметтік-мәдени  тәжірибенің  орнына 
білім  алушыларға,  бірінші  кезекте,  жалаң  білім  берудің  өріс 
алып отырғандығын атап айтуға болады. Кеңестік қоғамның да-
муымен бірге оқу пәндеріне өмірмен байланыс болу үшін түрлі 
материалдарды  енгізу  жүзеге  асты.  Олар  саясаттанған  білім 
моделінің тууына алғышарт жасады. Мәселен, технология негіз-
дері  интеграцияланған  курстар,  мысалы,  азаматтану  негізі,  т.б. 
пайда  болды.  Әйтсе  де  әлеуметтік-ақпараттық  технологиялық 
салалардағы  өзгерістер  жаңа  типті  оқыту  жүйесін  қажет  етті. 
Сондықтан  да  бүгін  толық  негізде  білімдік-ағартушылық  пара-
дигманың  тоқырауға  ұшырап  отырғанын  айтуға  болады.  Бұл 
дағдарыстың  бірнеше  себептері  бар.  Олардың  біріншісі  білім 
феноменінің өзгеруімен және оның қоғамдық тәжірибемен өзара 
қатынаста болуы. Мұндай жағдайда білімге негізделген оқудың 
мәні төмендей бастады. Қоғамдағы жедел алмасулар білім беру 
мекемесінің бағдарламасына еніп болғанша өзінің жаңашылдық 
сипатын жоғалтып та үлгереді. Сондықтан білімнің мазмұнынан 
бұрын білім алушының мәдени тәжірибесін, өздігінен білім алу 
қабілетін  дамытуға  басымдылық  беру  қажет  болып  отыр.  Бі-
лімдік  парадигма  дағдарысының  тағы  бір  себебі  баланың  есін 
«қормен»  толтырып,  оны  ақпараттар  қоймасына  айналдыру 
болып отыр.    
Ақпараттық құзыреттілік бойынша студенттер «ақпаратты 
сыни тұрғыда талдайды, соның негізінде саналы шешім қабыл-
дайды;  тілдің  танымдық  қызметтерін  өз  мақсатына  сай  жүзеге 

асырады;  логикалық  операцияларды  қолдана  отырып,  ақпарат-
тарды өз мүмкіндігінше өңдей алады; сөйлесім әрекетін жоспар-
лауда  және  оны  жүзеге  асыруда  ақпараттарды  талғап  қолдана-
ды;  мәтіннің  көркемдеуші  және  мәнерлеу  құралдарын  анықтай 
алады;  ақпараттар  негізінде  көздеген  мақсатына  сай  мәтін  түр-
лерін  құрайды;  әр  жанрға  тән  тілдік  құралдарды  пайдаланып, 
шығармашылық жұмыстарды орындайды» [30]. Жобалай оқыту 
технологиясының  мәні  де  осындай  дағдыларды  студенттің  өз 
тәжірибесі  арқылы  меңгеруіне  қолайлы  жағдай  жасауында 
болып  табылады.  Студент  өз  тақырыбына  сәйкес,  алдымен,  қа-
жетті  әдебиеттерді  іздеп  табады.  Сол  әдебиеттерді  оқи  отырып 
өзіне  қажетті  мағлұматтарды  жинайды.  Тақырыпқа  қатысты 
проблемаларды анықтайды. Әдебиеттердің көмегімен сол проб-
лемаларды  шешудің  жолдарын  анықтайды.  Екінші  кезекте  өзі 
жинаған материалдарға сүйеніп, жұмыс жоспарын жасайды. Бұл 
жоспар  тұтастай  оның  ақпараттарды  жүйелі,  сабақтас,  орынды 
қолдану  білігін  қажет  етеді.  Үйрене  отырып  әрекетке  ұмтылу  
студенттің ақпараттық мәдениетінің қалыптасуына негіз салады. 
Өйткені  ақпарат  көздерімен  жұмыста  студент  тек  өзіне  керек 
мәліметтерді  жинаумен  шектелмейді,  сол  мәтіндерді  оқи 
отырып талғамы дамиды. Ойды қалай беру керек, пікірді қалай 
тартымды жеткізуге болады деген сұрақтарға да ол мәтіндер ар-
қылы жауап табуға төселеді. Ол үшін оқытушы бұл мәселені де 
жобаны  дайындаудың  бірінші  кезеңдерінде  анық  та  айқын 
бағдар беруі қажет. Осы орайда студент өз сөзіне қажетті тілдік 
оралымдарды,  сәтті  сөйлемдер  мен  сөз  тіркестерін  жинақтап, 
тілдік талғамын дамыта алады. 
Зерттеу жұмысының барысында гуманитарлық бөлім сту-
денттері ақпараттармен жұмыс істеудің әдістемесімен алдын ала 
танысқандықтан,  бұл  да  олардың  нәтижелі  жұмыс  істеуіне  ал-
ғышарт  қалады.  Олар  дайын  мәтіндерді  «көшіріп»  қолдану, 
дәйексөздердің  авторын  көрсетпей  өз  сөзіндей  пайдалану  жай-
ларының тұлға мәдениетіне нұқсан келтіретінін бағамдады. Бұл 
осы  технологияның  көмегімен  берілетін  тәрбиенің  тиімділігін 
көтере түсті. 
Ақпаратпен  жұмыс  нәтижесін  өз  әрекетінде  пайдалану 
деңгейін студент мына талаптарға жауап бере алғанда нәтижелі 
болды деп санауға болады:  


 
 ақпаратты  қабылдау  үшін  тыңдалым,  айтылым,  жазы-
лым,  оқылым  –  сөйлесім  әрекеттерінің  қолданылу  тәсілдерін 
меңгеруі тиіс.  

 
 қажетті  ақпаратты  іріктеу  үшін  сөйлесім  әрекеттерінің 
түрлерін  түсінеді  және  ажыратады.  Алынған  ақпаратқа  өзіндік 
көзқарасын білдіру үшін қажетті сөйлеу дағдыларын қолданады;   

 
 кез  келген  жағдайда  ақпаратты  қабылдау  және  беру 
үшін  әр  түрлі  мәтіндерді  ауызша  және  жазбаша  түрде    тиісті 
жағдаятқа байланысты таңдайды  және қолданады;   

 
 өңделген  ақпараттан  өзінің  эмоционалдық  құндылық 
әсерлерін  білдіру  үшін  ойын  ауызша  және  жазбаша  жеткізе  
алады.  
Міне,  осы  талаптарға  қол  жеткен  кезде  студенттің  ақпа-
раттық  құзыреттілігі  дұрыс  қалыптасты  деуге  әбден  болады. 
Зерттеу аясында жүргізілген жобалай оқыту технологиясы негі-
зінде игерілген тілдік-ақпараттық дағдылар бұл бағыттағы ізде-
ністердің нәтижелілігін толық дәлелдеді. 
4. 
Проблеманы шешу құзыреттілігі
 – бүгінгі қоғам талабы 
мен  білім  беру  нәтижесі  айқын  танылатын,  студентті  болашақ 
мамандығына  дайындауда  басты  рөл  атқаратын  құзыреттілік. 
Біріншіден, студенттердің өмірлік дағдыларын дамытуда ең бас-
ты тетік деп саналатын бұл құзыреттілік бір ғана пән ауқымында 
емес, бүкіл оқыту пәндерінің жүйесінде жүргізілуі керек. Екінші 
жағынан,  бұл  құзыреттілік  бойынша  бір  пәннен  алған  дағды 
басқа  пәндерді  оқуда  үлкен  көмегін  тигізеді.  Яғни  студент  қа-
зіргі  кредиттік  оқу  жүйесі  жағдайында  білімді  өздігінен  алуға, 
білімді өз қажетіне, мақсатына лайықтап  қолдануға үйренсе, ол 
өздігінен  ізденіп  саналы  білім  алуға  және  кез  келген  пробле-
маны шешуге дайын болады. 
Жобалай  оқыту  технологиясының  негізін  қалаушы 
Д.Дьюи  оқушының  интеллектуалдық  қабілеттерін  дамытудың, 
өз  бетінше  ойлауын  қалыптастырудың  маңыздылығына  ерекше 
мән бере отырып, мәселе білімді меңгеруде емес, мәселе осы бі-
лімді игеру әрекетін ұйымдастырудың тетігін табуда екенін баса 
айтқан  болатын.  Ол:  «В  одних  случаях,  чтобы  добиться  цели, 
т.е.  формировать  на  основе  приобретаемых  знаний  самостоя-
тельность  мышления  рефлексию,  предлагается  аналитически 
разложить  (с  помощью  учителя,  учебника)  содержание  образо-

вания  «на  логические  элементы;  затем  каждый  из  этих  эле-
ментов  должен  быть  определен;  наконец,  все  эти  элементы 
должны  быть  сгруппированы  по  порядку  и  по  классам  по  со-
ответственно  логическим  формулам  или  общим  принципам. 
Тогда  ученик  выучивает  одно  за  другим  определения  и  посте-
пенно, прилагая одно к другому, строит логическую систему и, 
таким  образом,  сам  проникается  постепенно  извне  логической 
способностью»  [2].  Дайын  үлгілермен  жұмыс  жасау  жас  буын-
ның  өзіндік  ойлау  логикасын  «тұншықтырып  тастайтыны»  рас. 
Ал проблеманы шешу тікелей жобалай оқыту технологиясы та-
лаптарына сәйкес келеді.  
Жобалай  оқыту  технологиясы  бойынша  жүргізілетін  оқу 
үдерісінің ең басты субъектісі – студент, оның даралық қабілет-
тері  мен  мүддесі.    Мұнда  оқытушы  студенттің  оқулықтан  ала-
тын  немесе  мұғалім  беретін  дайын  білімдерді  меңгеруіне  емес, 
қарастырылатын мәселені әр қырынан бақылап, түрлі позицияда 
зерттеп  алып  өздігінен  түйіндеулер  жасауына,  ой  қорытуына 
мүмкіндік беретін сыни ойлау қабілеттерін дамытуға, қалыптас-
тыруға  қажетті  әрекеттерді  ұйымдастырады.  Ал  студент  өзінің 
және өзгелердің өмір тәжірибелерінің негізінде шешім жасайды. 
Мұндай  жұмыстың  өзегіне  студент  –  оқулық  –  оқытушы  пара-
дигмасы  алынады.  Бұл  жағдайда  оқытушының  жауапкершілігі 
мен  рөлі  төмендемейді.  Керісінше,  ол  одан  сайын  күрделеніп, 
жоғары  біліктілікті  қажет  ете  түседі.  Оқытушының  өз  пәнін 
білуі жеткіліксіз, бұл жағдайда ол танымдық әрекет ету кезіндегі 
студенттің  қабылдау,  ой  тұжырымдау,  қарым-қатынас  жасау 
психологиясының  ерекшеліктерін  жетік  білуге,  әр  түрлі  оқыту 
технологияларын  бір  мақсатқа  жұмылдыра  жұмсау  жолдарын 
меңгеруге  мүдделі  бола бастайды.  Осы  талап  арқылы  білім  бе-
рудің демократиялылық, ізгілендіру, гуманитарландыру тенден-
циялары іске асатын болады. 
Ғалымдар  проблеманы  өздігінен  шешуге  дайын  адамның 
бойында мынадай қабілеттердің болатынын дәлелдеген: 
-
 
өзінің танымдық әрекетін жоспарлауға дайындығы; 
-
 
ойлау жүйесінің икемділігі (гибкость); 
-
 
нәтижеге жетуге деген құлшыныс; 
-
 
өз қатесін түсіну және оны дер кезінде жөндеуге дайын 
болу; 

-
 
метатанымдық қабілет; 
-
 
өзгелермен  тіл  табыса  отырып  шешім  жасау  жолдарын 
іздестіру.  
Проблемалық  мәселелерді  жобалай  оқыту  технологиясы 
бойынша  шешуді  ұсынғанда  мынадай  шарттар  басты  назарға 
алынды:  
1) студенттердің өздігінен сыни ойлау дағдыларын дамы-
туға мүмкіндік беретін танымдық жобаларды ұйымдастыру;  
2)  жоба  тақырыптарын  таңдау  кезінде  студенттің  өміріне 
пайдасы  бар,  дүниетанымын  кеңейтетіндей,    шынайы  өмірге 
жақын болуын ескеру; 
3)  жоба  жұмысының  алдында  тақырыптарды  зерттеу 
барысында  ойлауға  жетелейтін  пікірталастар  ұйымдастыру, 
болжамдарды алдын-ала ұсыну; 
4)  тақырыпты  ашуға  септесетін  қосымша  қайнар  көздер 
туралы  мағлұмат  бере  отырып,  оларды  саралап  қолдануға  үй-
рету; 
5) шешімдердің әр түрлі нұсқалары туралы пікіралмасулар 
өткізу; 
6)  мәселені  шешуде  бірнеше  ғылым  саласы  бойынша 
алынған  ақпараттарды  интеграциялай  қолданудың  қажеттігіне 
көңіл аударту; 
7)  студенттердің  өзін-өзі  бағалау,  бірін-бірі  бағалауына 
қажетті тұсаукесер өткізу формаларын таңдау. 
Проблеманы шешу құзыреттілігі тұрғысынан алғанда сту-
денттердің мынадай біліктерін қалыптастыруға ерекше мән бері-
леді: олар әр түрлі тілдік жағдаяттардағы проблемаларды анық-
тайды,  өздігінен  шешім  қабылдайды,  өз  шешімінің  нәтижесін 
бағалай алады; өзгермелі өмір жағдайларда туындаған жағдаят-
тарда міндеттерді шешетін технологияларды таңдай алады; сөз-
дерді  өз  мақсатына,  негізгі  ойға,  мазмұнға  сәйкес  өз  бетінше 
талғап қолданады; өзгелермен тіл табысуға қажетті сөз орамда-
рын, тілдік құралдарды пайдалана алады; сөздік қорын өздігінен 
толықтырады.  
Осы жобалай оқыту технологиясы негізіндегі игерген дағ-
дылары мен тілдік біліктері тоғыса келгенде студенттер: 

 
 алға қойған міндеттерді, жағдаяттарды шешу және  көз-
деген  мақсатқа  жету  үшін  сөйлесім  әрекеттерінің  дағдыларын 

пайдалану тәсілдерін біледі; оқу үдерісіндегі және өмірлік жағ-
даяттарға сәйкес алға қойған мақсаттарға жету үшін диалог, сұх-
бат құра алады;  

 
 кез  келген  жағдаяттарды  ауызша  және  жазбаша  түрде 
талдау, бағалау және шешу үшін сөйлеу стилі мен сөйлесім түр-
лерін  таңдау қажеттілігін түсінеді; әдебиеттердегі тұжырымдар-
ға ауызша және жазбаша түрде өзіндік бағасын береді, жеке тә-
жірибесі тұрғысынан талдай алады;  

 
 әр  түрлі  жағдаяттарда  проблемаларды  шешу  үшін  сөй-
леу  дағдыларын  ауызша  және  жазбаша  түрде  қолданады;  күн-
делікті және оқу жағдаяттарындағы қарым-қатынаста тілдік эти-
кет нормаларын игереді; оқу және өмірлік мәселелерді шешуде 
диалог пен полилогқа қатыса алады;  

 
 проблемаларды шешу үшін тілдік  білімдері мен сөйлеу 
дағдыларын  әр  түрлі  жағдаяттар  мен  көздеген  мақсаттарына 
байланысты  пайдалана  біледі;  қажетті  тілдік  білімдері  мен  тіл-
дік  дағдыларын  кіріктіре  отырып  бар  ақпаратты  жинақтай  бі-
леді; проблеманы шешу үшін ақпараттың субъективті жаңа үл-
гісін құра біледі;  

 
 алға қойған міндеттерді, жағдаяттарды шешу және  көз-
деген мақсатқа жету үшін сөйлесім әрекеттерін түрлендіріп қол-
дана  біледі;  талданатын  жоба  жұмыстарына  сәйкес    ауызша 
және жазбаша пікір айта алады, оқу және өмірлік жағдаяттарға 
сәйкес  алға  қойған  мақсаттарға  жету  үшін  өз  ойын  тартымды 
етіп жеткізе алады; 

 
 әр  түрлі  жағдаяттарда  проблемаларды  шешу  үшін  сөй-
леу  дағдыларын  тиімді  қолданады;  оқу  және  өмірлік  жағдаят-
тарындағы  қарым-қатынаста  тілдік  этикет  нормаларын  сақтап, 
диалог пен полилогқа еркін қатысады;  

 
 проблемаларды  шешу  мақсатында  алған  ақпараттарын 
әр  түрлі  жағдаяттар  мен  көздеген  мақсаттарына  байланысты 
пайдалана  біледі:  түрлі  қайнар  көздерден  алынған  ақпаратты 
талдап, қорытады; проблеманы шешу үшін сол ақпаратты өңдеп 
пайдалана біледі.  
5. Мәдени-танымдық құзыреттілік – жаңа заман сұраны-
мына  сай  студенттің  болашақ  өмірде  өзге  халықтың  мәдениеті 
мен ұлттық болмысын тану арқылы олармен бірлесе қызмет ету 

дағдыларын қалыптастыру, адами болмысын жетілдіру, мәдени 
әлеуетін дамыту бағытындағы жұмыстар нәтижесінде қол жеткі-
зілетін  ерекше  құзыреттілік.  Мұнда  ұлттық  сана,  ұлттық  бол-
мыс, елжандылық рух қалыптастыру, өз елін сүюге, мемлекеттік 
тіл иесі болып отырған халықты құрметтеуге үйрету мәселелері 
алға шығарылады.  
Білім беру үрдісінде осы мәдени-танымдық құзыреттілікті 
сөз  мәдениетін  оқыту  арқылы  қалыптастырудың ғылыми  негіз-
дерін  белгілей  отырып,  Ж.Дәулетбекова  мәдени-танымдық  құ-
зыреттілігінің  аясында  қалыптастырылуы  керек  біліктерді  ұс-
ынған болатын [30]. Біз соларды басшылыққа ала отырып, жоба-
лай  оқыту  технологиясы  арқылы  қазақ  тілін  гуманитарлық  бө-
лімдерде  меңгертудің ерекшелігіне  қарай  студенттер  меңгеруге 
тиіс  мәдени-танымдық  құзыреттіліктердің  компоненттерін  бы-
лай сараладық: 

 
 жоба  жұмыстарын  орындау  арқылы  қазақ  тілінің  өзіне 
ғана тән ерекшеліктерін тереңдей таниды; 

 
 қазақ  тіліндегі  қатысымдық  әдеп  нормаларының  оның 
халықтық болмысынан шығатынын түсінеді; 

 
 қазақ  тіліндегі  этномәдени  лексиканың  мән-мағынасын 
түсіне отырып пайдаланады; 

 
 мәдени семантикаға сай сөздердің мәнін таниды; 

 
 тіл  мен  танымның,  тіл  мен  салт-дәстүрдің  сабақтасты-
ғын түсінеді; 

 
 ұлттық-мәдени ұғымдарды ажырата алады. 
6. Әлеуметтік-мәдени құзыреттілік – студенттің қоғамдық 
ортада  өз  орнын  белгілеуіне,  басқалармен  тіл  табыса  отырып, 
ортақ  мақсат  үшін  бірлесе  еңбек  етуіне  қажетті  дағдыларды 
дамыту нәтижесінде қалыптасады. Мемлекеттік тіл қоғам мүше-
лерінің басын біріктіріп, бір мақсатта ортақ мүдде үшін қызмет 
етуінің 
басты шарты деп белгіленіп отырған
 қазіргі Қазақстанның 
тіл    саясатын  жүзеге  асыруда  болашақ  мамандардың  бойында 
осы құзыреттіліктің қалыптасуына көп тәуелді. Мәдени-таным-
дық  құзырет  студенттердің  таным  көкжиегін  кеңейтуге  бағыт-
талса,  әлеуметтік-мәдени  құзырет  оның  тілді  қолдану  әрекетін-
дегі мәдени сапасына негізделеді. 
Тұлға мәдениеті – қоғам  дамуының көрсеткіші, өркение-
тінің  өлшемі.  Мемлекеттік  тілде  сөйлейтін  қоғам  мүшелеріне 

қойылатын  басты  талаптың  бірі  –  қазақ  тілін  әлеуметтік-тұр-
мыстық қатынаста ғана емес, қоғамның барлық саласында қол-
данумен қоса сол тілдің өзіндік әдеп нормаларын меңгеру. Бұл, 
алдымен,  болашақ  мұғалімдер  үшін  маңызды,  өйткені  мұғалім-
нің  барлық  іс-әрекеті  оқушы  үшін  үлгі  аларлықтай  деңгейде 
болғаны  абзал.  Сол  үшін  студенттерге  қазақ  тілінен  берілетін 
білім мазмұнында ұсынылған тақырыптарды  игеру үшін сөйлеу 
әдебі түрлерін меңгеріп, қажетті дағды мен білік қалыптастыру 
қажет.  Студент  жобалар  орындау  арқылы  сөйлеу  әдебінің  өзін 
таныстыру,  топ  мүшелерін  таныстыру,  алғыс  айту,  назарын 
аудару, өтіну, шақыру және  қоштасу секілді сөйлеу актілеріне 
тән нормаларын ұстанады. Осы арқылы студенттің пікірлесуші-
лермен қазақша қарым-қатынас құру үшін ресми және бейресми 
жағдайда  қажетті  орамдарды  ұтымды  қолдану  дағдылары  қа-
лыптастырылады.  Әлеуметтік-мәдени  құзыреттілік  қалыптас-
тыру негізінде студент белгілі бір сөйлеу жағдаятында өз пікірін 
сыпайы білдіруге,  бір  нәрсеге  объективті  түрде  баға  беруге  тө-
селеді. Қазақ тіліндегі ауызша немесе жазбаша ақпаратты хабар-
лау, қабылдау, оған қатысты жауап беру немесе өз ойын жеткізу 
мақсаттарының  әрқайсысының  ерекшелігіне  қарай,      тиісті  сөз 
әдебіне тән орамдарды қолдануға үйренеді. 
Студенттерге  берілетін  «Қазақ  тілі»  пәнінің  білім  маз-
мұны  талаптары  бойынша,  сұхбат  тақырыбына  сай  мазмұнын 
алдын ала болжай білуге, әңгімелесушінің не айтқысы келгенін 
алдын  ала  түсініп,  жауап  беруге  даярлануға,  беретін  жауапты 
даярлауда  әңгімелесушінің  не  айтқанын  дұрыс  ұғынуға,  сұрақ-
жауап  репликаларының  өзара  байланыстылығын  түсінуге  үлгі 
ретінде ұсынылған сұхбатты негізге ала отырып, тілін дамытуға, 
коммуникативтік білік-дағдылар қалыптастыруға ұмтылуы тиіс. 
Міне, осы жерде әңгімелесудің нәтижелі болуы оған қатысушы 
тұлғалардың ішкі мәдени әлеуетіне тікелей байланысты. Ол  мә-
дениет  жеке  адамның  тәрбиесіне,  қоғамдық  ортада  өзін-өзі  ұс-
тай білу қабілеттеріне келіп саяды. Сол себепті соңғы жылдары 
ғалымдар  мемлекеттік  тілде  қарапайым  ғана  тілдесуді  емес, 
сұхбат жасаудың мәдениетін қалыптастыруға ден қоя бастады.   
Мысалы,  ғалым  Ә.Әлметова  тілді  оқыту  үрдісінде  эт-
номәдениеттану  бағытындағы  ұлттық  танымға  тән  аялық 
білімнің  орны  мен  рөліне  қатысты  әр  түрлі  көзқарастарды 

қарастыра  келіп  мынадай  қорытынды  жасайды:  «лингвоел-
тану  бағыты  тілдерді  оқыту  жүйесі  үшін  өз  ұстанымы  бар 
маңызды  мазмұнды  иелене  алады.  Оқыту  жүйесі  бірқатар 
қажетті  амал-тәсілдер  мен  мәдениеттануға  қатысты  білімді 
әр деңгейге бөліп, мөлшермен беруді ұсынады. Сонымен қа-
тар  барлық  осы  тұжырымдамалар  мәдениетті  оқып-үйрену-
ден шығады, мұндағы мақсат тек қана тілді үйрету емес, со-
нымен бірге мәдениетаралық тілдесу құралы ретінде де оны 
егжей-тегжейлі үйренуді мақсат етеді» [35]. 
Жобалай  оқыту  технологиясы  негізінде қазақ  тілін  оқыту 
үдерісінде  лингвомәдениеттану  ғылымының  басты  ұстаным-
дары,  қағидалары  басшылыққа  алынды.  Ғалым  В.А.Маслова: 
«Язык хранит увлекательную повесть тысячелетних усилий че-
ловека познать и объяснить мир и себя в этом мире», -деп көр-
сеткендей [36], студент екінші бір тілді меңгеру арқылы сол ха-
лықтың өміртанымын, болмысын, мәдениетін танумен бірге, сол 
тілде  сөйлеу  арқылы  оның  мәдени  талғамын,  әдеп  нормаларын 
сол қалпында сақтайды. Сондықтан студенттің тілді меңгерудегі 
қалыптастырылатын  құзыреттілігінің  бірі  әлеуметтік-мәдени 
құзырет болуға тиіс деген өз тұжырымымызды ұсындық. 
Студенттің әлеуметтік-мәдени құзыреттілікті меңгеру үде-
рісінде  әлеуметтік-тұрмыстық,  әлеуметтік-мәдени,  отбасылық, 
оқу-кәсіби,  ойын-сауық  салалары  бойынша  жазылған  мәтіндер 
ұсынылып, жоба дайындау барысында одан да күрделі әдебиет-
термен  жұмыс  жасау  міндеттеледі.  Мәтіндегі  сұхбаттық  ма-
териалдарға, оның мәдени сапасына мән беріле отырып, ондағы 
клишелер мен этикеттік орамдарды өз тілінде қолдану іскерлік-
терін дамытуға арналған жаттығулар орындатылады. Күнделікті 
сабақ барысында тақырыптың ерекшеліктеріне қарай сұхбат кө-
лемін белгілеуде мынадай шарт қойылады: тұтастай  алғанда әр 
деңгей  бойынша  диалогтар  құрылымы  5-6  реплика,  клишелер-
ден  тұрады.  Ал  жоба  тұсаукесерін  жасауға  дейінгі  аралықтағы 
талдау,  бірлесе  талқылау  барысында  оған  шек  қойылмайды. 
Студенттер  өзінің  мүмкіндігінше,  сұхбат  құрып,  өз  ойларын 
қазақ тілінде жеткізуге жұмылдырылады. 
 
Жұмыс  жүйелі  жүру  үшін  алғашқыда  тақырып  бойынша 
тілдесімдер әр қилы етіп ұйымдастырылады. Мысалы:  құптау / 
құптамау, келісу / келіспеу, алғысын білдіру / өкінішін білдіру, 

қолдау / қарсы болу, шақыру және т.б. түрде репликаларды қа-
тысымда  қолдануға  жаттықтырылады.  Бұл  мақсат  жүзеге  асуы 
үшін  қажетті  минимум  белгіленді.  Мәселен,  ауызша  және  жаз-
баша шағын мәтін құру үшін, 6-8 фраза, 4-5 реплика және ең аз 
мөлшерде 500 сөз білуі керек, жоғары деңгейде 2500-3000 сөздік 
қор құрайды.  
Студенттердің қатысымдық мәдениетке төселуі үшін сөй-
леу  актілерінің  түрлерін  іріктеп,  соған  сай  тілдік  дағдыларын 
жетілдіруге  назар  аударылып  отырды.  Ол  жалаң  жаттығу  бол-
мау үшін, арнайы тілдік жағдаяттар ұсынылды. Ал сол жұмыс-
тардың  нәтижесі жобаның  әр  кезеңіндей  тапсырмаларды  орын-
дауда туындаған шынайы тілдік қажеттіліктерде бекітілді. Атап 
айтқанда,  сәлемдесу,  танысу,  өтініш  айту,  құттықтау  және  т.б. 
сөйлеу  актілерінде,  құптау,  қарсылық  білдіру  жағдайларында 
студенттер  тілдесімге  қажет  сөздерді  талғап  үйренді.  Бұл  тұр-
ғыда тілдің ауызша және жазбаша түрлерінің ерекшелігі де еске-
рілді: 

 
 ауызша  қарым-қатынасқа  түсуге  арналған  сөйлеу  жағ-
даяттық тапсырмаларда диалог, полилог, монологтық сөйлеу үл-
гілері басшылыққа алынды; 

 
 жазбаша  қарым-қатынасқа  түсуге  арналған  тапсырма-
ларда  стандартты  құжат  үлгілері,  жаттығулар,  хаттар,  әңгіме 
жазу түрлері (резюме, құттықтау хат, т.б) негізге алынды. 
Әлеуметтік-тұрмыстық,  әлеуметтік-мәдени,  лингвоелтану 
жағдаятында  қарым-қатынас  орнату  мақсатындағы  тіл  үйрену-
шінің өзінің сөйлесім қажеттілігін қанағаттандыра алуы және өзі 
туралы  негізгі ақпаратты бере білуіне қол жеткізілді.  
Қазақ  тілін  жобалай  оқыту  технологиясы  арқылы  мең-
гертуде қалыптастырылатын әлеуметтік-мәдени құзыреттіліктер 
аясындағы  студенттерден  талап  етілетін  біліктер  төмендегіше 
сараланды: 
-
 
 студенттердің жоба жұмыстарын орындауда қазақ тіліне 
тән сөз саптау нормаларын ұстанады; 
-
 
 өз  сөздерінде  қазақ  тілінің  табиғатына  тән  сыпайылық-
ты танытатын эвфемизмдерді орынды қолдана біледі; 
-
 
 сөйлеу  актілеріне  қажетті  этикеттік  орамдарды  орынды 
жұмсайды; 

-
 
 көпшілік  алдында  сөйлеуде  және  сұхбаттасу  үрдісінде 
өз  ойы  мен  пікірін  мәдениетті  жеткізуге  қажетті  тілдік  құрал-
дарды дұрыс таңдап қолданады; 
-
 
 пікірталас  кезінде  өз  көзқарасын  өтімді  етіп  жеткізудің 
амал-тәсілдерін дұрыс пайдаланып, түсіністікке қол жеткізеді; 
-
 
 әдеби  тіл  нормаларын  ұлттық  тілдің  өзіндік  ерекшелік-
теріне орай қолданады; 
-
 
 қазақ  тілінің  этномәдени  және  эстетикалық  даралығын 
таниды. 
Сонымен,  қазақ  тілін  жоғары  оқу  орындарының  гумани-
тарлық  бөлімдеріндегі  дәрісханаларда  жобалай  оқыту  техноло-
гиясын  қолдану  барысында  студенттердің  өмірлік  дағдыларын 
қалыптастыруға қажетті құзыреттіліктерді бір-бірімен сабақтас-
тықта,  өзара  бірлікте  қарастыру  білім  берудің  сапасын  заман 
талабымен  ұштастыруға,  сол  талапқа  сай  деңгейінде  ұйымдас-
тыруға  әкеледі.  Құзыреттіліктер  шартты  түрде  осылай  жіктел-
генімен,  олар  бір  студенттің  бойында  тұтастықта  көрінеді  де 
оның адамдық, азаматтық тұлғасын танытатын қасиеттердің не-
гізін құрайды. Сондықтан бұл мәселеге білім мен тәрбиенің, ма-
мандық  пен  адамдықтың  қатар,  бірге  өрілу  үрдісі  деп  қарау 
қажет. 
 

жүктеу/скачать 1,4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: