Тарихи-мәдени  ескерткіштерінің  атаулары

 

49 

Татар-монгол  басқыншылығы-  Татаро-монгольское  нашествие  –  the 

Mongol invasion, the Tartar conquest Успен мазары-Успенский собор – Uspensky 

Sobor, the Cathedral of the Assumption раскольники-староверы – raskolniki, Old 

Believers.Естілікті діншілер 

5.  Егер де олардың ішінде «адарма» компоненттері енген кезде, тау, көл, 

теңіздердің географиялық атаулары калькалау тәсілімен аударылады:  

Жартас таулары- The Rocky Mountains – Скалистые Горы Ащы көл-The 

Salt Lake - Соленое Озеро Қара теңіз-Черное Море - the Black Sea Үнді мұхиты-

The  Indian  Ocean  -  Индийский  океан  Піл  сүйек  жағалауы-Ivory  Coast  -  Берег 

Слоновой Кости  

Егер  де  атауларға  бір  себептермен  аударуға  келмейтін  мағыналары 

ұытылған  сөздер  енген  жағдайларда,  күрделі  аралас  аудару  тәсілдері 

қолданылады, осындай атаулардың бір бөлігі транскрипция арқылы аударылып, 

жалпы, толығында калькілеу принципі сақталады. 

Ладож  көлі  -  Ладожское озеро  –  Lake  Ladoga  Дарт  өзені  -  River  Dart  - 

река Дарт.  

Терминдерді  аударғанда  калькалауды  қолдануға  болады:  бұнда  не  сөз 

құрамы аударылып немесе сөз тіркесінің бір түрі тууы мүмкін: артқы қатары 

орындық-back-bencher - заднескамеечник кіріс салығы-income tax - подоходный 

налог  шешімдер  қабылдауы-decision-making  -  принятие  решений  тәуекелді 

талдау-risk  analysis  -  анализ  риска  ақпарат  негізінің  дамуы-database 

development - развитие базы данных 

Аударма позициясын қалыптастыруға көмек ететін көзқарастар: 

1.  Дәлдік пен нақтылықты жеткізуге бағыттылған аударма түрі кей кезде 

ұтымды  болуы  мүмкін  емес,  себебі  оның  нәтижесінде  тіл  бірліктерін 

қабылдауы  ыңғайсыздыққа  ұшырап,  бұндай  жағдай,  әсіресе,  дәлме-дәл 

калькалауда  болады,  мысалы:  жалпы,  кұрылымынан  негізгі  бірлікке,  соңғысы 

жақынырақ  бола  тұра,  Лондалық  Тауэры,  Тауэр  Лондондікіден  гөрі  

ұтымдырақ,  бірақ  та  басқа  да  мысалдар  сияқты  бұнда  да  жалпылама 

құрылымнан гөрі оның функциональдық жағын аудару қажет. 

2.  Транскрипциядан  гөрі,  көбінде  калькалау  ең  тиімды  аударманың 

тәсілі  болып  саналады,  себебі  транскрипциялау  нәтижесінде  ыңғайсыз 

қабылдайтан, қиындыққа ұшыраған аударма тілінде мағыналарынан айырылып 

қалған псевдосөздер ретіндегі бірліктер жасалынады.  

Егер  де  транскрипциядан  қаша  алмасақ,  бұны,  негізінен,  калькалау 

формасымен  тіркестіреді,  олар  есім  атауларын  аударғанда  жиі  кездеседі, 

мысалы:  Иван  Калита  дегеннің  ағылшын  тілінде  бірнеше  баламалары  бар: 

өзіндік экзотикалық көрінісі бар еуропалық аттар дәстүрлеріне мүлдем тән емес 

болып қабылданатын Ivan Kalita транскрипциясы; Ivan Kalita ( the “Moneybags”) 

(калька  мен  лексик-семантикалық  баламалар  мен  тіркесетін  транскрипциялар) 

және,  соңғысы,  ағылшын  дәстүріне  басшы  атау  тәсілі  жақыңырақ  негізгі 

есімнің құрылымын сақтай отыра берілетін John the Moneybags баламасы. Бұл 

аударма  тәсілінің  пайдаланудағы  ерекше  күрделі  жақтарының  біріне  негізгі 

құрылымның  ашу  мен  жабудың  керектілігі  жатады,  яғни  оған  қосымша 

элементтердің қосылуы, неммесе негізгі элементтердің қысқартылуы: мысалы, 

 

50 

«отырыс»  ұғымы  ашық  аралас,    “office  of  posadnik”  калькімен  жеткізіледі,  ал 

Юрий Долгорукий – Yury the Long Hands (Long-handed емес) Ұзұ ұолды Юрий 

деп,  татар-монгол  басшылығы,  ереже  бойынша,  қысқартылған  түрдегі 

калькімен беріледі – the Tatar Conquest немесе Mongol Onslaught түрінде. 

 

жүктеу/скачать 0,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: