А. Диана Қызы екен Тастанбектің ақын Сара
жүктеу/скачать 58,01 Kb.
|
ертен
| Диана Т.
Ел тоқтап сасқан кезде ұйытқы болар, Баласы жоқ ақ дейді оңды болған. Ей, Біржан, бұ да жетер бір басыңа, Құл болып одандағы тұр қасыма. Сен дағы жас күніңнен ардакерсің, Құрбың мен жеткізбеген құрдасыңа. Әуенің жез сырнайдың көмейіндей, Әніңнің қазақ жетпес бұрмасына. Ақын емес жігітсің әңгімешіл, Мұныңмен шыға алмайсың қыр басына. Он Жанақ, он Орынбай жолдас алсаң, Мен кепіл сен жеңілмей тұрмасыңа. Есің болса, осымен тоқта Біржан. Арғынды бос қаздырмай ұрғашыға. Сонда Біржанның айтқан жауабы: Құтыма тіл тигізбе, ер Құнанбай, Алашқа аты шыққан кер бұландай, Ескермес он ақынды есіл басым, Қадалдың маған Сара сұр жыландай. Сен түгіл жеткен емес еркек қуып, Төмен болған жерім жоқ, өзім туып, Шынымен жайнаң қағып самғағанда, Тұсыма келген емес адам жуық. Менсінбей қапы болып өкінермін, Ызғарлы көрінеді сөзің суық. Болдырып түстен кейін сандырарсың. Байталсың қапелімшіл бір жел қуық. Барынша өнеріңнің аянбай сал, Көңілімді көтермей-ақ сөзбен жуып, Мені қалай сен бала кемітесің, Жорғамын сарынымен самғайтұғын. Бәйге аты серпілімді шалмайтұғын. Әнімді он екі взвод жіберемін, Есіңнен өле-өлгенше қалмайтұғын. Ежелден құлаш мойын көк айылмын, Ылауға жеті күнге талмайтұғын. Жаныл Болатпын екі жүзді жетем құрыш, Күйсеуін шапқан түйе танбайтұғын. Гауһармын бозбалаға сәуле берген, Дәндеме жаманыңнан жанбайтұғын. Ой желке, қамыс құлақ қара көкпін, Тұнықтан жүзіп ішпей қанбайтұғын. Ұрғашылық қылмасаң бір басыма, Қазақ жоқ Біржан десе нанбайтұғын. Даусымның жаңа түсті кәрі жыны, Дәуірлеп барған сайын болмайтұғын. Қарқабат, Қарақожа ата-бабам, Осындай ерегісте қолдайтұғын. Қырымға қарайтұғын қара кермін, Аң алмай жерге бекер қонбайтұғын. Айнымас қанды балақ ақиықпын, Тұяғым тиген қасқыр оңбайтұғын. Асылмын аспандағы құс болғанда Қаңтарда қалшылдаған тоңбайтұғын. Тұлпармын «Көрұғылының» Пырағындай, Алдына жүгірсе алдына мал салмайтұғын. Рүстем-Дастандаймын дәл өнерге, Меңгеріп кісі билеп алмайтұғын. Бір итке елің неге берем дейді!? Алаштан лайықсың таңдайтұғын. Он бестен ұрғашыға саятшымын, Күн сайын қанжығамды қандайтұғын. Аңдап бас аяғыңды, байғұс Сара, Мен сенің кісің емес алдайтұғын. Сонда Біржанның айтқан жауабы: Қазақ жоқ хан Бараққа теңгерілген. Күшімен Арғын — Найман меңгерілген. Есіл ер, аруақ біткен заманында, Тоқтыдай сан Тобықты өңгерілген. Мен Еркек жоқ өз басыма теңгерілген, Сөз пірім он жасымнан меңгерілген. Небір көзге олқы боп көрінсем де, Сан жүйрік қойдан оңай өңгерілген. Ұшырған тәрбиелеп ақ тұйғынмын, Матайдың Қаракерей сеңгерінен, Даусыма аспандағы құс айналар, Құбылып тоты құстай төңкерілген. Антұрған, құдай қане, жасырмай айт, Сөзім жоқ бір кісіден кем көрінген. Сайраған мен бір Найман бұлбұлымын, Қапаста жел тигізбей жем берілген. Жұрт сыншы, өзі білмес екі даугер, Белгі жоқ адымында теңгерілген. Мақтанғаным болмаса осы кеудем, Он Арғын шалымымнан кем көрінген. Бірінен-бірі дамып асып түсер, Дауысым алтын тудай, шан, көрінген. Сонда Біржанның атқан жауабы: Жарайды, жаным Сара, осы сөзің, Тас түлек тұрымтайдай екі көзің, Сөз айтар қандай адам деген кезде, Алдымнан құдай айдап келді кезің. Бір асқанға, бір тосқан бар-ақ деген, Талайдың қисық деуші ем құрған тезін. Шіркін-ай мұндай жүйрік туармысың, Сөйлейсің алтындай ғып сөздің жезін. Қанатын күн шалмаған ақ тұйғынның, Жапалақ иемденер басқан ізін. Қор болдың бір қортыққа Сара қалқам, Армансыз қылар кімнің үйі-түзін. Дені сау адам емес Тастанбегің, Жүр екен тастай алмай о да қызын. Біліп ем, Сара, сенің сыңарыңды, Баса алмай армандамын құмарымды, Ақ үйден айғай салып шыққан кезде-ақ, Кымбат Білгенмін сөзге қайрат қыларыңды. Сұмдықпен бит ішіне қан құясың, Білмейсің неден зар боп жыларыңды Майысқан сегіз қырлы жүйрік-ақ сың, Қай жерден болжамайсың тынарыңды. Шақыртып күйеуіңді осында алдырт, Көрейін таңдап қосқан сыңарыңды. Тез алдырт күйеуіңді Сара саңлақ, Көрейін еркегіңді тиген таңдап, Ырас жаны ашыса Тұрысбектің, Белгісі білінеді келсе сонда-ақ. Шыбықтай жігіт шығар өңі нұрлы, Өнері өзің теңдес сегіз қырлы, Шеберден мін алатын мініскермін, Ер шығар тоты құстай неше түрлі. «Жақсыны көрмек үшін» деген Сара, Өзің түгіл ел қамын жеген Сара, Мырзаңды ит Жиенқұл шапшаң шақырт, Ұялып бөгелесің, неге Сара? Сонда Сараның Найманның жақсыларына шағынып айтқаны: Хажеке-ау, мынау қалай ақырады, Жиенқұл тез келсін деп шақырады. Көруге асылыңды әпкеліңдер, Аулыңда ол келгенше отырады. Арғынға жол бермеген есіл тілім, Күн етпей, қор боп ұшқан қызыл гүлім, Сіздерден ұялғаннан үндемеуші-ем, Есекке қосақтаулы өтті күнім. Өзі білер деуші едім жақсылардың Ақыры қайғы болды енді мұным. Алтайдың сандағымен сөйлесем де Жоқ екен жүйрік иттей өлсем құным. Нурс Сіздерге сенетұғын сорлы басым, Келгенде Жиенқұлға шықпайды үнім, Өздерің Жиенқұлды көріп едің, Құдайдан қорықпай шыдап беріп едің Отырған «Найман шалдың» аруағына, Бәріңе қыз да болсам серік едім. Біржанға көрсетіңдер Жиенқұлды, Бар жұртқа оның сыры аян болды, Ұяттан кісі өлмейді, сағы сынар, Қайтейін құдай қосып нем болды. Итіңді келмесе де келтір байлап, Өлмесін зығырданым күнде қайнап, Ағалар нәсіліңе дұрыс болса, Құдайға тапсырамын «Қаптағайлап», Хажеке-ау, көріп келдің хақтың үйін, Мен түгіл ботаңа да зорлық қиын. Жиенқұл ерім болып тұрар ма екен? Күнінде таңда — махшар болса жиын. Көзімді аш, көңілімді ала қылмай, Кетсең де өкпеледім бала қылмай, Сыртынан елеңменен шақырайын, Біржанға өзімді-өзім таба қылмай. Сәлем де Жиенқұлға келсін жатпай, Келуге шошынады неден батпай, Әркімнің қолда бары өзіне алтын, Біржанға бір тырнағын тұрмын сатпай, Көрінсін Біржан салға ай сықылды, Ақ құйрық көңіл ашар шай сықылды. Ұсынса қол жетпейтін арғымағым, Арғынға баламаймын тай сықылды. Тез келіп амандассын Біржан салға, Көрінсін айбаттанып Арғын шалға, «Әркім теке қояды өз ылағын», Әйтеуір мені сатып алды малға. Бермесін дұшпаныма намысымды, Біледі, Арғын — Найман дабысымды, Бар болса шыбын жаны шапшаң жетсін, жүктеу/скачать 58,01 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|