А. Х. Тажибаева Қостанай: А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2016. 87 б
жүктеу/скачать 0,79 Mb. Pdf көрінісі
|
1 рет төленеді. Жоғары оқу орындарында қызметшілерге жұмыс берушімен келісім бойынша
емтихандар тапсыру, диплом жобасын (жұмысын) дайындау мен қорғау,
оқу бітіру
емтихандарын тапсыру кезеңіне ақылы
оқу демалыстары беріледі.
35
10.Тақырып. Жұмыс уақыты және тынығу уақыты
Жұмыс уақыты - қызметкер жұмыс берушінің актілеріне және еңбек шартының талаптарына сәйкес еңбек міндеттерін орындайтын уақыт, сондай-ақ ҚР Еңбек кодексіне сәйкес жұмыс уақытына жатқызылған өзге де уақыт кезеңдері.
толық емес жұмыс уақыты Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40 сағаттан аспауға тиіс. Еңбек шартында, ұжымдық шартта жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы үшін төленетіндей төлемақымен ұзақтығы аз жұмыс уақыты көзделуі мүмкін.
Он сегіз жасқа толмаған жұмыскерлер үшін: 1) он төрт жастан он алты жасқа дейінгі жұмыскерлер үшін – аптасына 24 сағаттан аспайтын; 2) он алты жастан он сегіз жасқа дейінгі жұмыскерлер үшін – аптасына 36 сағаттан аспайтын жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленеді. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстарда істейтін жұмыскерлер үшін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізіміне, ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесіне сәйкес аптасына 36 сағаттан аспайтын жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленеді. Еңбек шартын жасасқан кезде, сондай-ақ еңбек қатынастары процесінде жұмыскер мен жұмыс беруші арасында жазбаша келісім бойынша толық емес жұмыс уақыты белгіленуі мүмкін. ЕК белгіленген қалыпты ұзақтықтан аз уақыт, оның ішінде: 1) толық емес жұмыс күні, яғни күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының нормасын азайту; 2) толық емес жұмыс аптасы, яғни жұмыс аптасындағы жұмыс күндерінің санын қысқарту; 3) күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ұзақтығының нормасын бір мезгілде азайту және жұмыс аптасындағы жұмыс күндерінің санын қысқарту толық емес жұмыс уақыты болып есептеледі.
түрлері 36
6. Жұмыс уақыты. Тынығу уақыты
Жұмыс уақыты режимінің негізгі элементтері: аптадағы жұмыс күндерінің саны; күнделікті жұмыстың басталуы мен аяқталуы; жұмыс ауысымдарының ұзақтығы мен алмасуы.
кезінде күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда - 8 сағаттан, апталық норма 36 сағат болғанда - 7 сағат 12 минуттан және апталық норма 24 сағат болғанда - 5 сағаттан аспауға тиіс.
кезінде күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда - 7 сағаттан, апталық норма 36 сағат болғанда - 6 сағаттан және апталық норма 24 сағат болғанда 4 сағаттан аспауға тиіс.
37
Жұмыс уақыты Күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) ұзақтығы, күнделікті жұмыстың (жұмыс ауысымының) басталу және аяқталу уақыты, жұмыстағы үзілістер уақыты жұмыс аптасының белгіленген ұзақтығы сақтала отырып, ұйымның еңбек тәртіптемесі ережелерімен, еңбек шартымен, ұжымдық шартпен белгіленеді.
Өнер және мәдени демалыс кәсіптік ұйымдарының шығармашылық қызметкерлері, бұқаралық ақпарат құралдарының қызметкерлері, спортшылар, жаттықтырушылар үшін Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына, жұмыс берушінің актілеріне, ұжымдық шартқа немесе еңбек шартына сәйкес күнделікті жұмыстың өзгеше ұзақтығы белгіленуі мүмкін. Жұмыс уақытының жиынтық есебі үздіксіз жұмыс істейтін өндірістерде, цехтарда, учаскелерде және өндіріс (жұмыс) жағдайлары бойынша қызметкерлердің осы санаты үшін белгіленген жұмыс уақытының күнделікті немесе апта сайынғы ұзақтығы сақтала алмайтын жұмыстардың кейбір түрлерінде қолданылады.
38
Тынығу уақыты Тынығу уақыты - қызметкердің еңбек міндеттерін орындаудан бос және өз қалауы бойынша пайдалана алатын уақыты.
тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс; ауысымішілік және арнаулы үзілістер;
4) мереке күндері; 5) демалыстар болып табылады.
Қызметкерге күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) ішінде тынығуға және тамақтануға арналған ұзақтығы жарты сағаттан кем болмайтын бір үзіліс берілуге тиіс.
Қызметкердің жұмыстың аяқталуы мен оның келесі күні басталуы (жұмыс ауысымы) арасындағы күнделікті (ауысымаралық) тынығуының ұзақтығы он екі сағаттан кем болмауға тиіс.
Бес күндік жұмыс аптасында қызметкерлерге аптасына екі демалыс күні, ал алты күндік жұмыс аптасында - бір күн беріледі. Бес күндік және алты күндік жұмыс аптасында жексенбі жалпы демалыс күні болып табылады. 39
Тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) басталғаннан кемінде үш сағат өткеннен кейін және төрт сағаттан кешіктірілмей белгіленуге тиіс. Ұзақтығы 8 сағаттан асатын күнделікті жұмыста (жұмыс ауысымында) жұмыс уақытының икемді жиынтық есебі режимі кезінде тынығуға және тамақтануға арналған үзіліс күнделікті жұмыс (жұмыс ауысымы) басталғаннан кемінде төрт сағат өткеннен кейін белгіленуі мүмкін.
Жұмыстың жекелеген түрлерінде қызметкерлерге технологияға және өндіріс пен еңбекті ұйымдастыруға байланысты, жұмыс уақытына қосылатын ауысымішілік үзілістер беріледі. Бұл жұмыс түрлері, мұндай үзілістер берудің ұзақтығы мен тәртібі ұжымдық шартта немесе жұмыс берушінің қызметкерлер өкілдерімен келісе отырып қабылданған актілерінде белгіленеді.
өндірістік аварияны болдырмау не олардың зардаптарын дереу жою үшін;
немесе бүлінуін болдырмау және оларға тексеру жүргізу үшін;
бөлімшелерінің одан әрі қалыпты жұмысы осылардың жедел орындалуына тәуелді болатын шұғыл, бұрын көзделмеген жұмыстарды орындау үшін жол беріледі.
40
Демалыстар Жыл сайынғы ақылы еңбек демалыстар Әлеуметтік демалыстар Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы қызметкердің тынығуына, жұмыс қабілетін қалпына келтіруіне, денсаулығын нығайтуына және қызметкердің өзге де жеке қажеттіктеріне арналады және жұмыс орны (лауазымы) мен орташа жалақысы сақтала отырып, белгілі бір күнтізбелік күндер санына беріледі. Жыл сайынғы ақылы еңбек демалысының ұзақтығы егер қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін басқа нормативтік құқықтық актілерде, еңбек шартында, ұжымдық шартта және жұмыс берушінің актілерінде көп күн саны көзделмесе, қызметкерлерге ұзақтығы күнтізбелік жиырма төрт күн болатын жыл сайынғы ақылы еңбек демалысы беріледі.
күтіміне, өндірістен қол үзбей білім алуға қолайлы жағдайлар жасау мақсатында және өзге де әлеуметтік мақсаттар үшін қызметкерді белгілі бір кезеңге жұмыстан босату түсініледі. Қызметкерлерге әлеуметтік демалыстардың мынадай түрлері: 1) жалақы сақталмайтын демалыс; 2) оқу демалысы; 3) баланы (балаларды) тууға, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуға байланысты демалыстар беріледі.
41
7. Тақырып. Жалақы. Жұмыскерлерге кепілдіктер беру мен өтемақылар төлеу
Жалақы - жұмыскерлердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, санына, сапасына және жағдайына байланысты еңбек үшін төленетін сыйақы, сондай-ақ өтемақы және ынталандыру сипатындағы төлемдер (ҚР ЕК 1бап).
ай лық жала қын ың е ң т өм ен гі м өлше рін ; са ға тт ық жала қын ың е ң тө м ен гі м өлше рін ; ең бе кк е а қы төлеудің е ң тө м ен гі ст ан да ртт арын;
үс те м е жұ
м ыс үшін а қы төлеуді;
м
ке ж ән е де м алы с к үн де рде гі
жұм ыс үшін а қы тө
ле уді;
түн
гі уақыт та ғы ж ұм ыс үшін а қы
төле уді;
жұм
ыс ке рдің жа ла қыс ын ан ұс та п қа лулардың мөлше рін
ше кт еуді; жа ла қын ың то лық және уа қт ылы төле нуін
жә не е ңбе кк е ақ ы төлеу
са ла сын да ғы м
ем ле ке тт ік
ке пілд
ік те рдің іс ке а сы рылуын
м ем ле ке тт ік ба қыла
уды;
жа ла қы
төле удің
тәрті бі ме
н м ерз імде рін
қ ам ти ды.
42
Еңбекке ақы төлеу жүйелері: Тарифтік жүйе Тарифсіз жүйе Аралас жүйе тарифтік ставкаларды (айлықақыларды), тарифтік торды, тарифтік коэффициенттерді қамтиды. еңбекке ақы төлеуге арналған қаражатты қызметкерлердің кәсіби қабілеттерін бағалаудың өлшемдері мен принциптеріне және олардың түпкі нәтижеге қосқан үлестеріне қарай үлестік бөлуге негізделеді. еңбекке ақы төлеудің тарифтік және тарифсіз жүйелерінің элементтері қамтылуы мүмкін Еңбекке ақы төлеу жүйесі біржолғы ынталандырушы төлемдерді есепке алмағанда, қызметкерлердің орташа айлық жалақысының кемінде 75 проценті болатын негізгі жалақы үлесін (жалақының негізгі бөлігіне қатысты) қамтамасыз етуге тиіс. Мемлекеттік бюджет және Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің сметасы (бюджеті) есебінен ұсталатын ұйымдар қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесі Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде белгіленеді.
43
8.Тақырып. Еңбектi қорғау
Еңбектi қорғау Еңбекті қорғау - құқықтық, әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастыру-техникалық, санитарлық-эпидемиологиялық, емдеу- профилактика, оңалту және өзге де іс-шаралар мен құралдарды қамтитын, еңбек қызмет процесінде қызметкерлердің өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесі (ҚР ЕК 1 бабы).
Еңбек қорғау саласындағы ұлттық саясат кәсіподақтар мен жұмыс берушілер қатысқан барлық деңгейдегі мемлекеттік өкімет пен басқару органдары іс-қимылының бірлігін көздейді. Бұл жүргізілетін саясат мына қағидаттарға
- қызметкерлердің өмірі мен денсаулығының кәсіпорынның өндірістік қызметінің нәтижелсрінне қатысты артықшылығына;
- меншік иесінің немесе ол уәкілдік берген өкілдің толық жауаптылығына;
- еңбекті қорғау міндеттерін бұл мәселелер жөніндегі мемлекеттік бағдарламалар негізінде
кешенді
шешуге және еңбекті қорғау саласындағы қызметті экономикалық және әлеуметтік саясаттың басқа бағыттарымен үйлестіруге;
- барлық кәсіпорындарға меншік пен шаруашылықты жургізу түрлеріне қарамастан еңбекті қорғау саласында бірыңғай талал орнатуға;
44
Еңбек тәртiбi
- жұмыс беруші мен қызметкерлердің Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінде, сондай-ақ келісімдерде, еңбек шартында, ұжымдық шартта, жұмыс берушінің актілерінде, құрылтай құжаттарында белгіленген міндеттемелерді тиісінше орындауы (ҚР ЕК 1 бап). Еңбек міндеттерін үлгілі орындалғаны, еңбек өнімділігін арттырғаны, өнімнің сапасын жақсартқаны ұзақ уақыт бойы, әрі мінсіз қызмет атқарғаны жәнс жұмыстағы басқа жетістіктері үшін мынадай көтермелеу шаралары қолданылуы мүмкін:
сыйлықтармен марапаттау;
қатаң сөгіс; 4) Еңбек кодексінде белгіленген жағдайларда еңбек шартын жұмыс берушінің бастамасы бойынша бұзу түріндегі тәртіптік жаза қолдануға құқылы.
заңдарында көзделмеген тәртіптік жазаларды қолдануға жол берілмейді.
45
Еңбек шарты тараптарының материалдық жауапкершiлiгi
материалдық жауапкершiлiгi Қызметкерлер ұйымның мүлкіне ұқыптылық пен қарауға және жұмыс процессіне жұмыс берушіге мүліктік зиян келтіруге жол бермеуге міндетті. Еңбек міндеттерін орындау кезінде ұйымға келтірілген зиян үшін, егер зиян оның кінәсімен келтірілген болса, қызметкерге материалдық жауапкершілік жүктеледі.
1) қызметкерді өз жұмыс орнында еңбек ету мүмкіндігінен заңсыз айыру арқылы келтірілген залал үшін;
үшін;
3) қызметкердің өміріне және денсаулығына келтірілген зиян үшін материалдық жауаптылықта болады.
1) жұмыс берушінің мүлкін жоғалту немесе бүлдіру арқылы келтірілген залал үшін; 2) қызметкердің әрекеті (әрекетсіздігі) нәтижесінде туындаған залал үшін материалдық жауаптылықта болады.
46
Еңбек шарты тараптарының материалдық жауапкершiлiгi Қызметкердің мүлкіне келтірілген залал үшін жұмыс берушінің материалдық жауапкершілігі: Қызметкердің мүлкіне залал келтірген жұмыс беруші оны еңбек шартының, ұжымдық шарттың талаптарына сәйкес толық өтеуге міндетті.
Еңбек шартының басқа тарапқа залал келтірген тарапы оны Еңбек кодексінде және ҚР заңдарында белгіленген мөлшерде сот шешімінің негізінде не ерікті түрде өтейді. Мына реттерде зиянды өтеу сотқа талап қою арқылы жүргізіледі: - егер қызметкер ұйыммен еңбек қатынастарын тоқтатса; - жұмыс беруші немесе бағыныштылығы жағынан жоғары тұрған орган еңбек заңдарында белгіленген зиянды өтеу мерзімін жіберіп алса; - қызметкер келтірілген зиянның ұсталу мөлшерімен немесе оның жалақыдан ұсталуына келіспесе.
|