0 1-ТАРАУ. Қазақ қоғамындагы батырлық дәстүрлердін тарихи бастауы

1.2. Батыршылық институтының қалыптасуы жэне дамуы
41
беделді тұлғалардың және қатардағы қауым мүшелерінің қаты- 
суымен өтетін кеңесте бекітіледі.
Бұл құбылыстың жарқын көрінісін ежелгі үндіс тайпалары- 
ның мысалдарынан да байқауға болады. Мәселен, үндіс тайпа- 
ларының бірі ирокездерде тайпа кеңесі жекелеген ақсақалдар 
мен әскер басшыларынан құралған. Бұл кеңес кез-келген мәселе- 
ні шешу үшін тайпаның өзге мүшелерінің толық қатысуымен өз 
жиындарын өткізеді. Кеңес қарастыратын маңызды мәселелердің 
бірі соғыс мәселесі еді. Жауға қарсы мұндай жорықтарды көбі- 
несе жекелеген мықты әскерилер (батырлар) ұйымдастыратын. 
Мэселен, олар көпшіліктің алдына шығып эскери би билей бас- 
тайды. Бұл биге біртіндеп өз еріктерімен қосылғандар осы әре- 
кеттерімен жорыққа қатысуга келісімдерін білдірген болып са- 
налған150 Ал, ежелгі германдықтардың басқару жүйесі туралы 
жаза отырып, Тацит эскери көсемдер шығу тегіне қарамастан, тек 
қана жеке басының қабілеті мен қасиетіне байланысты сайлана- 
тындығын, олардың басқа адамдарға тек өздерінің жеке үлгісімен 
ғана ықпал етіп, билік жүргізе алатындығын атап көрсеткен151 
Жалпы көшпелі мал шаруашылығының пайда болуымен ша- 
руашылық аумақтарды күштеу әдісімен бөліп алу, иелену эдісі де 
бірге пайда болған деуге негіз бар. Аридтық аумақтағы көшпе- 
лілер қатал табиғи шарттарды шешумен қатар, түрлі әскери мә- 
селелерді де қатар атқарып отыруға мэжбүр болған. Сондықтан 
көшпелі қоғам социумдары эрқашан эскери демократия ережеле- 
рін басшылыққа алып отырды. Осы орайда көшпелілер қоғамын- 
да қауым мүшелері үшін ең алдымен эр индивитті жақсы аңшы, 
жауынгер, содан кейін ғана барып малшы ретінде сипаттайтын 
белгілер алдыңғы орынға шығуы заңдылық болып табылады.
¥ с а қ ру-тайпалардың бірігуі тек қана шаруашылық түрғы- 
дан ғана емес, өзін-өзі қорғау мақсатында да тиімді бола түседі. 
Қоғам соғысқа немесе қорғанысқа дайын әскери қоғамға айнала 
бастайды. Әскери қақтығыстар кезеңінде жоғарыда айтып өткені-

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: