А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
Гейер И.М. Голод и колонизация в Сырдаринской области // Сборник материалов для
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 -ТАРАУ. Қазақ коғамындағы батырлык дәстүрлердін тарихи бастауы ...
| 145
Гейер И.М. Голод и колонизация в Сырдаринской области // Сборник материалов для статистики Сыр-Дарьинской области. - Ташкент: изд: Сыр-Дарьинск. Обл. Стат. Комите та, 1 8 9 2 . - Т . 2 . - С . 70. 146 Марков Г.Е. Кочевники Азии. Структура хозяйства и общественной организации. - М.: Изд-во Московского университета, 1976. - С. 22-26. 38 1 -ТАРАУ. Қазақ коғамындағы батырлык дәстүрлердін тарихи бастауы ... кен, ол жайылымдармен қамтамасыз етуге, жайылымдардың жыл мезгілдеріндегі жағдайына, тайпалар мен рулардың көлеміне жә- не т.б. жағдайларға байланысты болған. Жайылымдық жерлерді пайдалану деректерде эр түрлі бейнеленгенімен, ол жерге байла нысты туындаған қақтығыстармен бірге айтылады. Бұл туралы мәліметтер ерте кезеңнен де белгілі. Мәселен, ғұн- дардың бірінші шаньюйі М өденің жерге байланысты көзқарасын көрсететін Сыма Цянның белгілі әңгімесі бар. Әңгіме желісі бо- йынша ғүндардың ішіндегі талас-тартысты пайдаланғысы келген көршілес көшпелі дунху тайпасы олардың ең жақсы атын сұрата- ды. Ғұндардың ақсақалдары қарсы болады, бірақ Мөде былай деп айтады: «Бір жылқыны аяп, басқа мемлекетпен қалай көрші тұ- руға болады»? - дейді де жылқысын береді. Одан кейін дунхулар шаньюйдің әйелдерінің бірін сұратады. Ақсақалдар тағы да қар- сы болады, бірақ Моде былай деп айтады: «Бір әйелді аяп, басқа мемлекетпен қалай көрші түруға болады»? - деп, әйелін береді. Сонда дунху тайпасы бос жатқан керексіз шекаралас жерді ғұн- дардан беруін сұрайды. Бұған кейбір ақсақалдар былай деп жауап қайтарады: «Бұл бос жатқан, керексіз жер, оны беруге де, бер- меуге де болады». Бірақ Мөде қарсы шығып: «Жер - мемлекеттің негізі, оны беруге болады ма?» деп, жерді беруге келіскен адам- дардың басын кесуге бұйрық береді. Еуразияның ортағасырлық көшпелілерінің де жағдайы осындай: жылнамалық мәліметтер бойынша, печенегтер мен половцылардың арасында жайылым- дық жер үшін өткір күрес жүрген. Көшпелі өзбектердің жерді өз бетінше пайдалануы соғыстарға алып келгені белгілі. Жаңа за- манда қырғыздардың арасындағы «соғыс жайылымдық жерлер үшін болған»147 Ең жақсы жайылымдық жер үшін соғыс түрк- мендерде де болған. Жайылымдық жердің шекарасын бұзу тек қана сол жердің иесінің рұқсатымен болған, ол негізінен белгілі бір мезгілдерде немесе табиғат апаттары кезінде жэне көмек сұ- раған немесе мал жайғаны үшін ерекше алым төлегені үшін дос- тык қарым-қатынастағы тайпаларға берілген. жүктеу/скачать 7,97 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|