1 5 0
3-ТАРАУ. Батырдың ер қорғаны ретіндегі жауынгерлік қызметі
да сыртқы жауларға қарсы күш шығарған қазақ әскері 30-50 мың
адамнан тұратын әскер шығарып отырған»
Келтірілген фактілерде көрсетілгендей қазақ эскерінің қару-
жарақпен қамтылуы, артилериямен жабдықталған жоңғар жасақ-
тары мен бақайшағына дейін қаруланған орыс әскерлерінің арсе-
налына қарағанда кемшін түсіп жатты. Дегенмен, қазақ жауын-
герлерінің елі мен жерін азат ету жолындағы күресте жеңістер
мен жетістіктерге жетулеріне ар-намысы жетеледі. Олар ішкі жан
дүниесінде «Ер болу үшін, ел болу үшін» күресті.
Өздерінің жеке қасиеттерімен, ерліктері арқасында қоғамдық
істерге етене араласып дала аристократиясына айналған батыр-
лардың рөлі кейінгі ғасырларда өзгеріске үшырады. Қазақстан-
ның шекараларындағы эскери-саяси жағдайдың салыстырмалы
түрде түрақтана бастауына байланысты XIX ғасырдың ортасын-
да бұл жүйе өзінің маңызын жоғалтып, бірте-бірте екінші қатарға
ығысты.
XIX
ғасырдың екінші жартысынан бастап батырлар институты
бірте-бірте өзінің маңызынан, өзіндік ерекшеліктерінен айыры-
лып, жойылды. Осылайша дәстүрлі қазақ қоғамына тэн батырлар
институтының жойылуымен қазақ халқының дәстүрлі қоғамына
тэн құндылықтары да бірге жойыла бастады. Бұған Б. Аспан-
дияровтың «в Букеевской орде, в условиях роста ханской власти
и осуществления колонизаторской политики царизма, батырство
потеряло всякое значение, и слово «батыр» стало употребляться
в нарицательном значении, иногда даже с пренебрежительно-шу
точным оттенком. Только в годы восстания в орде народные мас
сы, употребляя это слово в первоначальном его значении, назвали
Исатая Тайманова за его храбрость и отвагу батыром», 4
0
3
404 - де
ген тұжырымы арқылы дэлелдер келтіруге болады. Бұл жағдай,
патша үкіметінің отарлау саясатының дәстүрлі қазақ қоғамына
тэн барлық әлеуметтік институттармен қатар, оларға байланысты
халықтың рухани таным-түсінігімен біте қайнасып кеткен ұғым-
дарды да күйреткендігін көрсетеді.
Достарыңызбен бөлісу: 
