Қүжатқа  кол  жеткізу  протоколы  ақпаратты  беру  әдісін

/info2000/index.htm  -   Web-6erre  файлға  баратьш  жол  жэне 
файлдың аты.
2-мысал.  Қашыктыктан  неміс  тілін  оку  кусын  файлының адресі
мынадай: 
http://www.scholar.urc.ac.ru/Teaher/German/main.html.
Адрестің құрамын сипаттайық:
http:// 
-  
қол 
жеткізу 
протоколы 
(гипермәтінмендік); 
www. scholar. иг с. ас. ги -   сервердің домендік аты;
Teaher/German/main.html -  файлдың маршруты жэне аты.
Тапсырма:  «Акпарат  жэне  ақпараттық  технологиялар»  Web- 
сайтының  басты  бетінің  URL-адресін  сервердің  мына:  194.226.57.46 
ІР-адресін  қолданьш жазу керек.  Басты default.asp беті  iit каталогында 
орналасқан.
Интернепипе  ақпаратты  іздеу:  Интернет  желісі  шапшаң 
өсуде,  сондықтан  жүздеген  миллиард  Веб-беттердің  арасьшан  керек 
ақпаратты табу барған сайьш қиындап барады.
Акпаратты  іздеу  үшін  арнайы  бірқатар  іздеу  бағдарламалары 
жұмыс  жасауда.  Оларды  іздеу  жуйелері,  іздеу  серверлері,  іздеу 
машиналары  деп  те  атайды.  Бұл  іздеу  жүйелері  Web-беттердің  және 
жүздеген  миллион  серверлердегі  файлдардың  тұрған  жері  туралы 
ақпаратгы унемі жаңгыртып отырады.
Іздеу  жүйелерінде  Дуниежузілік  тордың  ресурстары  туралы, 
деректер  қорында  тақырыппен  топталган  акпарат  сақталады. 
Арнайы 
багдарлама-роботтар 
дамыл-дамыл 
Web-серверлерді 
«аралайды»,  кезіккен  барлық  құжатгарды  окиды,  олардың  ішінен 
туйінді  сөздерді  ерекшелейді  жэне  деректер  корына  құжаттардың 
Интернет-адрестерін енгізеді.
Осьгадай 
аралаудың 
нәтижесінде, 
айқындалған 
туйінді 
сөздерімен 
құжатгары 
нұеқалған 
индекстік 
тізімдер 
және 
анықтамалар 
ұйымдастылады. 
Кейін 
бұл 
тізімдер 
бойьгаша 
пайдаланушының  ақпарат  іздеу  сұраныстарына  қызмет  көрсетіледі. 
Іздеу  жүйесі  пайдаланушыға  оның  нұсқаған  туйінді  сөздерімен  коса 
кұжаттардың адрестерінің тізімін шығарып береді.
Қазіргі  уақытга  Интернеттің  орыс  тілді  бөлігінде  мына  іздеу 
серверлері  танымал:  Яндекс  (yandex.ru), 
Google 
(google.ru)  жэне 
Rambler 
(rambler.ru).
Басқа  да  іздеу  жүйелері  бар.  Мысалы,  тиімді  іздеу 
mail.ru 
жүйесі,  пошталык қызмет серверінде жүзеге асырылған.
Туйінді  сөздер  бойынша  іздеу.  Акпаратты  түйінді  сөздер
бойынша  іздеу  пайдаланушыдан  белгілі  дағдыны  талап  етеді.  Желіде
іздеу  алгоритмі,  деректер  корында  ақпаратты  іздеуге  ұқсас,  логикаға 
негізделген.
168

1.  Бос  орындармен  (пробел)  бөлінген  бірнеше  түйінді  сөздер, 
логикалык  қосу  ЖӘНЕ  (OR.)  амалына  сәйкес  келеді.  Мысалы, 
<Мектеп  информатикасы>  түйінді  сөзін  нүсқаганда,  біз  «Мектеп» 
немесе  «информатика»  сөзі  кезігетін  кұжаттардың  барлық  тізімін 
аламыз.
2.  Тырнақшаға  алынған  бірнеше  сөз  тұтас  қабылданады. 
Сұранысты 
«Мектеп 
информатикасы» 
деп 
тырнакшаға 
алып 
нұсқағанда  біз  ішінде  осындай  түтас  жолдары  бар  құжаттар  тізімін 
аламыз.
3.  Сөздердің  арасына  қойылған  «+»  белгісі,  логикалык көбейту 
НЕМЕСЕ  (AND)  амалына  үксас  болады.  Сүраныста  түйінді  сөз 
<Мектеп  +  информатикасы>  түрінде  нұсқалса,  онда  осы  екі  сөз 
қатарынан  кезігетін  барлық  құжаттар  шығады.  Әйтсе  де,  олар  кез 
келген ретпен және шашылып орналасуы мүмкін.
Интернетте іздеудің үш тәсілі.
1.  Веб-беттің  адресін  нүсқау.  Бұл  іздеудің  ең тез  тәсілі,  бірақ 
ол тек кұжаттың адресі дәл белгілі болғанда ғана қолданылады.
2.  Гиперсілтемелер  бойыниіа  ауысу.  Бұл  ең  ыңғайсыз  тәсіл, 
үйткені  оның  көмегімен  тек  мәні  бойынша  агымды  құжатқа  жақын 
құжатгарды  гана  іздеуге  болады.  Егер  агымды  құжат,  мысалы, 
музыкаға  арналса,  онда  бүл  қүжаттың  гиперсілтемесін  колданып,
спортқа арналган сайтка түсу екіталай.
3.  Іздеу серверіне  (іздеу жүйесіне)  қатынасу.  Іздеу  серверлерін
пайдалану — акпаратты іздеудің ең ыңгайлы әдісі.
Іздеу 
серверлерінде 
әртүрлі 
қүжаттардың 
сілтемелері
такырыпты 
каталогтарга 
жүйеленеді. 
Мысалы: 
спорт, 
кино, 
автомобильдер,  ойындар,  гылым  жэне  т.б.  Сервер  бүл  сілтемелерді 
Дүниежүзілік  торда  пайда  болган  Web-беттерді  үнемі  қарау  аркылы 
автоматты режімде өз бетімен кояды. Сонымен қатар, іздеу серверлері 
пайдаланушыға  түйінді  сөздер  бойынша  акпаратты  іздеуге  мүмкіндік
береді.
Іздеуден  жақсы  нәтиже  алу  үшін  мына  қарпайым  ережелерді
есгпе сақтаган жөн:
1.  Акпаратты тек бір гана түйінді сөзі бойынша іздемеу керек.
2.  Түйінді  сөздерді  бас  әріппен  енгізбеген  абзал,  үйткені  онда
кіші әріппен жазылған сондай сөз табылмай қалуы мүмкін.
3.  Егер  ізденіс  аягында  сіз  ешкандай  нәтиже  алмасаңыз,  онда 
түйінді сөздерде орфографиялык қателер жок па екен, соны тексеріңіз.
Қазіргі  іздеу  жүйелері,  күрылган  сүраныска  семантикалык 
талдагышты  (орысш.  -   анализатор)  косуга  мүмкіндік  береді.  Оның
169

көмегімен қандай да бір сөзді енгізіп,  осы сөздің әртүрлі  туындылары 
кезігетін құжаттарды таңдауға болады.
Маиіықпіану 
тапсырмасы. 
Әртүрлі 
іздеу 
жүйелерін 
пайдаланып,  түйінді  сөз  бойынша  құжатты  іздеу  нәтижелерін 
салыстырыңыз (Google біріктірілген іздеу жүйесін пайдаланыз).
Практикалық жүмысты үйымдастыру бойыша усыныстар
Интернетке  шығу  мүмкіндігі  болған  жағдайда  окушылармен 
практикалық  жұмысты  мына  бағыттар  бойынша  ұйымдастыруға 
болады: 
4 U ;-|§ P H
■  электрондык попгганы дайындау, жіберу және қабылдау;
■  Web-броузермен жұмыс жасау, Web-беттерді қарау;
■  FTP -  серверлермен катынасу, файлдарды шығарып алу;
.  WWW  жүйесінде  іздеу  бағдарламаларының  көмегімен 
ақпаратгы іздеу.
Интернетте 
акпараттык  кызмет  етуші  әрбір  қолданбалы 
бағдарламамен 
(поиггалық, 
Web-броузерлер, 
іздеу 
жүйелері) 
таныстыруды,  стандарт™ 
әдістемелік  схема: 
ортасы, 
жумыс 
режімдері,  бүйрықтар жүйесі -  бойынша өткізу керек.
6.6. Зертханалық жаттықтыру тапсырмалары
1-зертханалық жүмыс «Мәтіндік акпаратты өңдеу»
I.  Тезаурус қүру үшін қажетті үгымдар:
•  мәтіндік редактор;
•  мәтіндік процессор;
■  мәтіндік кұжат, оньщ кұрылымдық  элементтері;
■  редакциялау;
■  пішімдеу;
■  шрифт, оның параметрлері;
■  колонтитул;
■  сілтеме (сноска);
•  гипермәтін, гиперсілтеме.
П.  Төмендегі әдісмемелік сүрақшарга жауап беріңіз:
1.  Редакциялаудың 
негізгі 
стандарты 
деген 
не? 
Оның 
элементтерімен оқушыларды  қай кезде таныстыруға болады?
2.  Мәтіндік  редакторды  оқып  үйренгенде  оқушылар  кандай 
негізгі технологиялық дагды алады?
3.  Гиперсілтемені  кұру  алгоритмін  түсіндіріңіз.  Гипермәтін 
кұру үшін тапсырма ойластырыңыз.
4.  Төмендегі  мәтінді  қолдануға  болатын  сабақ  тақырыбын 
көрсетіп, тапсырма дайындаңыз:
170

«Түстің адамга әсері, 
Қызыл сары түс нәзік сезімді қоздырады, 
қаи  айнсілымын  жылдамдатады,  тамақ  қорытуды  жақсартады. 
Сары  түс  ой  еңбегін  жсіқсартады.  Жасыл  түс  өте  нәзік,  тынық, 
байсалдылықты  білдіреді.  Кәгілдір  түс  қан  қысымын  төмендетеді, 
тынышталдырады.  Кәк  түс  адам  мінезіндегі  байсалдылық  пен 
қатаңдықты 
білдіреді. 
Күлгін  жүрек  пен 
өкпенің  қызметін 
крздырады, организмнің түмауга қарсылыгын арттырады».
5.  Акпаратгық технологиялар  бағытына 
қатысты 
дайындалатын 
реферат тақырыптарын дайындаңыз.
ІП. 
Келесі мазмүндық сүрақтареа жауап беріңіз:
1.  Мәтіндік  кұжаттарды  өңдеу  жөнінде  тарихи  деректер 
келтіріңіз.
2.  Мәтінмен  жүмыс  істейтін  акпараттык  технологияларға 
кандай кұралдар жатады?
3.  Мәтіндік құжатты даярлау кезеңдерін атаңыз.
4.  Мәтінді енгізу ережесін айтып беріңіз.
5.  Мәтіндік файлдардың форматтарын атаңыз.
6.  Word-та 
мәтін 
фрагменттерін 
ерекшелеу 
ережелерін
айтыңыз.
7.  Шрифтердің әртүрлі жіктеуін атаңыз.
IV. 
Келесі есептерді шешіңіз:
1. «Символ - . . .  -  жол -  абзац -  мәтіннің фрагменті» қатарында 
не жіберілген:  а) сөз; б) абзац; в) бет; г) мәтін; д)  кітап.
2.  Мәтіндік  ақпарат кодталғанда,  әр  символдың  екілік кодының 
компьютердің жадында  алатын  орны тең:  а)  4 бит;  б)  1  бит;  в)  2 байт;
г)  1  байт; д) 3 байт.
3.  Әртүрлі  (кітап,  журнал,  газет)  баспа  беттерінен  үш  бетті
карастырыңыз  Әрбір  бетгегі  мәтіннің  (өлшемін,  таңбалар  саны), 
абзацтардың (шегініс, жолдар  арасының қашықтығы, түзулеу, бетгегі 
орны),  парактың  (парақ  өлшшемі,  өрістер  өлшемі)  параметрлерін
өлшеп жазып алыңыз.
4.  Microsoft  Eequation  формулар  редакторын  колданып  мына
формуланы теріңіз:
V.  Оқу  материалындагы  өзіңізге  үнаган  ең  жақсы  күнделікті 
жоспардың  мысалын  келтіріңіз  (өзіңіз  дайындаңыз  немес  оцу
багдарламасын таңдаңыз).
VI.  Тақырып бойыніиа бір сабақтың конспектісін даярлацыз.
а > 0 ,Ь > 0
Ге[0,2л-]
171

V n .  Мәтіндік  редакторды 
игеру  бойынша  қорытынды 
практикалық жумыстың мысалын  көрсетіціз.
2-зертханалъщ жумыс.  «Графикалық ақпаратты өңдеу»
I. 
Тезаурус к$ру ушін қажетті угымдар:
■  графикалык редактор;
■  пиксел(ь), оның  параметры;
■  растр; 
'
■  графикалык қарапайымдар;
■  палитра;
■  бейнені цифрлеу. 
;
П. 
Төмендегі әдістемелік сурақшарга жауап беріңіз:
1.  Компьютерлік  графиканы  оқып  үйретуде  оқушылардың 
қызығушылыгын қалай арттыруга болады?
2.  Информатиканың 
базалық 
курсында 
оқылатын 
қай 
тақырыптар компьютерлік графиканың теориялық негізіне жатады?
3.  Окушылар 
базалық 
курста 
компьютерлік 
графикамен 
танысканда, 
ЭЕМ-нің 
архитектурасы 
жайлы 
қандай 
жаңа 
маглұматтарды біледі?
4.  Базалық  курстың  графикалык  бөлімінде  оқушылар  қандай 
практикалық дағды алады?
5.  Информатика  мен 
басқа  пәндерді  кіріктіріліп 
окыту 
сабактарын  ұйымдастыру  барысында  графикалык  акпаратты  өңдеу 
технологиясы 
бойынша 
оқу 
материалының 
дидактикалық 
мүмкіндіктерін талдаңыз (сурет салу, сызу).
6.  Компьютерлік анимация кұру технологиясын түсіндіріңіз
Ш . 
Келесі мазмундық сурақтарга жауап беріңіз:
1.  Векторлык  графикалык  редактордагы  редакциялау  процесі 
.....өтеді.
2.  Кескін  фрагменттері  бойынша  іс-әрекеттер:  ....  Графикалык 
редакторлар қалай жіктеледі?
3.  Векторлык  және  растрлык  кескіндердің  айырмашылыгы  не- 
де? Қайсысы ең  тиімді?
IV. 
Келесі есептерді шыгарыңыз:
1.  Қызыл  түстің  кодын  екілік,  16-лық  жэне  ондык  санау 
жүйелерінде жазыңыз.
2.  Әртүсті 
растрлык 
графикалык 
кескін 
(256 
түстік 
палитрасымен)  өлшемі  10*10  нүктеден  тұрады.  Бүл  кескін  жадыдан 
қанша орын алады?
3.  Мына:  а)  визиттік  картішкесі  және  үлкен  плакаттарда 
кескінделетін  үйымның  эмблемасын  жасау; 
б)  сандық  кескіндерді
172

редакциялау  жұмыстарды  жасау  үшін  кай  (векторлық  немесе 
растрлык)  графикалык  редакторды қолданар едіңіз?
4.  Екі  жэне  үш  бөлікке  бөлінген  шеңберді  сала  отырып,  (6.9- 
сурет),  және  оларды  әртүрлі түспен  бояп
т.б.
бөлменің
интерьерінде,
болатын
киімде
6.9-сурет
■%
\
ч .
колдануға 
оолатын 
гармониялык 
үйлесімді 
болатын  екі  немес  үш  түсті 
таңдаңыз.
5.  Paint-Ta 
сегізбүрыппы  жүлдызшаны  салыңыз.  Оны  салу
алгоритмін баяндаңыз.
V.  Тақырып  бойынша  кунделікті  сабақ  жоспарының  мысалын
келтіріңіз.
VI.  Тақырып бойынша бір сабақтың  конспектісін жасаңыз.
VII. Графикалык, редакторлардың мүмкіндігі мен компъютерлік 
графиканың турлерін  демонстрациялайтын презентация даярлаңыз.
3-зертханалық жумыс.
 
«Сандық акпаратты өңдеу»
I. 
Тезаурус куру ушіп цажетті угымдар:
■  кестелік процессор;
•  электрондық кесте (ЭК);
■  үяшыктың  адресі;
■  салыстырмалы сілтеме;
•  абсолюттік сілтеме;
■  сүрыптау кілті.
П. 
Төмендегі әдіапемелік сураңншрга жауап беріңіз:
1.  Электрондық 
кестелер 
мен 
бағларламалау 
тілдерінің
үксастығы неде?
2.  Салыстырмалы  адрестеу  принципі  үғымын  окушыларға
қалай түсіндіруге болады? Оны иллюстрациялаитын мысал келтіріңіз.
3.  Базалык  курста  окушыларға  электрондык  кестелер  үшін
кандай есептер  түрін беруге болады?
4.
  ЭК-нің  формула  бейнеленген  режімдегі  фрагменті  берілген
(6.10-сурет):
С
А
Б
10) і V
» >
>
1
•
—
I  2  і
*-----
_____ 20
(---- --
!  3
_____ 30
6.10-Су рет
Оның  қолданылған  сабак  такырыбын  көрсетіп,  тапсырма 
дайындаңыз.
5.  Электрондык кестені  мектепте информатика сабағынан  басқа 
кай жерлерде қолдануға  болады?
173

6. 
Үй  тапсырмаларына  мысал  келтіріңіз  (компьютерлік  және 
компьютерсіз).
Ш . Келесі мазмундық сурақтарга жауап беріңіз:
1.  Excel  -де  акпараттың  көшірмесін  алудын  барлык  тәсілдерін 
атап шығыңыз.
2.  Электрондык кестелерде  формулаларды  жазу тәсілдерін атап 
шығыңыз.
3.  Қазіргі  кезеңдегі  кестелік  процессорлар  пайдаланушыларға 
қандай мүмкіндіктер береді?
4.  Диаграмманы салу алгоритмін айтып беріңіз.
5.  Кестелік 
процессордегі 
негізгі 
диаграммалар  түрлерін 
атаңыз.  Нақты  диаграмма  типі  кандай  жагдайларда  колданылады. 
Мысал келтіріңіз.
IV. Келесі есептерді шеиііңіз:
1. 
Электр есептегішінің көрсеткіші жэне  1  квт/саг. төлем акысы 
бойынша  электр  куатының  айлык  шыгынын  есептеу  кестесін 
құрыңыз.
ІЕсептегіилтегі  көрсеткіш  әр  айдың  соңында  алынады.  Бір 
айдагы  жумсалынган  электроэнергия  алдыңгы  аймен  агындагы 
айдагы  көрсеткіиітердің  айырымына  тең.  Төлем  ақы  жумсалынган 
энергияның  1  кВт/c шаққандагы көбейтіндісіне тең.  ІкВт/саг.  ақысы
8,00 теңгені қурайды)_________________________________________
Электроэнергияның төлем ақы тізбесі
Айлар
Есептегіш
Шығыны  кВт/сағ.
Төлем ақысы (тг).
желтоксан
қаңтар
=В4-В3
=С4*8,00
ақпан
наурыз
2. 
Электроэнергиям  төлеу  кестесіне  жыл  бойы  төленген  төлем 
ақысын  табу  керек.  Ай  сайынгы  жүмсалынған  энергияны  қажетінше 
алыңыз.
2.  Алдыңгы  есептегі электроэнергияга төлеу ақысын  өзгертіңіз: 
алғашкы  100 кВт/сағ.  8,50 тт төлеу керек,  ал  одан жогары  болса  әрбір 
1  кВт/с -қа  8,80 теңге төлеу керек.
4 х
3.  у ------- функциясын  [0;2]  кесіндісінде  0,2  қадам  бойынша
JC + 1
кестелеңіз.
4.  Берілген  40+36+32+...+(-8) сан қатарьшың қосьшдысын табу 
керек,  егер  қосылгыштар  арифметикалық  прогрессияның  тізбектес 
мүшелері болса.
174

V.  Тақырып  бойынша  күнделікті  сабақ  жоспарының  мысалын 
кеЛфіріңіз.
VI.  Таңырып бойынша бір сабаңтың  конспектісін жасаңыз.
VH.  Сандық ақпаратты  өңдеу теориясы  бойынша қорытынды
жумыстың мысалын келтіріңіз.
4-зеріпханалық жумыс.  «Акпаратты сақтау»
I.  Тезаурус қүру үшін қажетті угымдар:
■  Мәліметтер қоры;
■  Акпараттык жүйе;
•  Г еоақпараттык жүйе;
•  МҚБЖ (СУБД);
I  жазу;
•  өріс;
■  негізгі  (алғашкы) кілт;
•  сүраныс; 
а  форма;
•  есеп беру.
П.  Төмендегі әдіспіемелік сурақіпарга жауап беріңіз:
1.  Мәліметтер  қорын  колдану  аумағын  окушыларға  кандай
мысалдар аркылы түсіндіруге  болады?
2.  «Мәліметгер  коры»  мен  «акпараттык  жүйе»  ұғымдарының
айырмашылығы неде?
3.  Окушылар  информатиканың  базалык  курсында  мәліметтер
коры теориясының қандай элементтерімен танысады?
4.  Информатиканың  базалык  курсында  мәлімеггер  корьш
окытканда кандай білімділік мақсаты  қоиылады?
5.  «Өріс типі» ұғымы қалай түсіндіріледі?
6.  Осы  бөлім  бойынша  мысалдар  аркылы  үй  тапсырмаларын
көрсетіңіз (компьютерлік және компьютерсіз).
7.  Окушыларда  мәліметтер  корымен  жұмыс  істегенде  кандай
практикалык дағды қалыптасуы керек?
8.  «Мәліметтер коры»  ұғымын түсіндіру үшін  көрнекілік мате­
риал дайындаңыз (дайын МҚ, картішкелер, плакатгар т.с.с.).
Ш . 
Келесі мазмундық сүрақмарга жауап беріңіз:
1.  Реляциялык  типті  МҚБЖ-нің  бөріне  ортак  кандай  жалпы
мүмкіндіктері бар? 
,  .
2.  Мәліметтер корыньщ күрылымын күру дегеніміз....
3.  МҚБЖ-де  сүраныс  жасау  үшін  логикалык  өрнектерді  жазу
төсілдерін дайындаңыз. Мысалмен көрсетіңіз.
4.  Мөліметгер корында акпаратты іздеу қалай іске асырылады.
175

5.  Сүзгілеу мен іріктеудің айырмашылығы неде?
IV. Келесі есептерді шеіиіңіз:.
1.  Мына  акпаратты:  +18,  Алматы,  солтүстіктен,  Астана, 
жаңбыр,  жаңбыр,  оңтүстіктен,  +20,  +15,  Павлодар,  оңтүстіктен, 
жауын-шашынсыз,  жауын-шашынсыз,  Семей,  +17,  шыгыстан  -  
кестенің  атын,  әрбір  өріс  пен  алғашқы  кілтті  анықтап  кестелік  түрге 
келтіріңіз.
2.  МҚ-да «Телехабарлардың апталык бағдарламасы»  атты  жоба 

жүктеу/скачать 10,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: