А. Ж. Сағындықова, О. Н. Ефимова, И. В. Казанина,О. П. Живаева ауыл шаруашылығында жарықтандыру және сәулелендіру жабдығЫ
Көрінетін сәулеленудің сәулелендіру қондырғылары
жүктеу/скачать 2,18 Mb. Pdf көрінісі
|
zB2RQNOd5ZLCpYD8MhfH476kVabG3T
| 6 Көрінетін сәулеленудің сәулелендіру қондырғылары
6.1 Фотосинтез туралы түсінік және жылыжайды сәулелендіру қондырғыларына қойылатын талаптар Таяу болашақта адамзаттың маңызды мәселелерінің бірі-жасанды жағдайда тамақ өнімдерін өндіру. Бұл, ең алдымен, жылыжайлардың (өнеркәсіптік және селекциялық), көкөніс және гүл фабрикаларының одан әрі өсуі. Бұл, өз кезегінде, өсімдіктердің сәулелену нормаларын және ең аз металл сыйымдылығын, сондай-ақ энергия сыйымдылығын дамытуды талап етеді. Бір негізгі функцияларын, оны орындауға тиіс және жарық техникалық құрылғылар селекциясы кезінде агро өсімдіктер, бұл, ең алдымен, қамтамасыз ету максималды шығу пайдалы биомасса. Оптикалық сәуле барлық фотосинтетикалық пигменттермен алынады, бірақ А және В хлорофиллдері ең тиімді болып табылады. 6CO 2 + 6H 2 O ⎯⎯ ћν ⟶ (C 6 H 12 O 6 ) + 6O 2 ↑ , мұндағы ћν – сіңірілген кванттың энергиясы, жиілігі; ћ-Планк тұрақтысы. Өсімдіктердіңжапырақтарысіңіретіноптикалықсәуле: - жылу беру және транспирация (90-96 %); - фотосинтез (1-5 %); - жапырақ тіндеріндегі суды жылыту, флуоресценция, өсу процестері және т.б. Фотосинтез-бұл бейорганикалық заттардан (көмірқышқыл газы мен су) алынған өсімдік адамдар мен жануарлар қолданатын әртүрлі органикалық қосылыстарды (көмірсулар, ақуыздар, майлар) құратын маңызды физиологиялық процесс. Айта кету керек, фотосинтез – бұл күрделі көп сатылы реакция, ол негізінен көрінетін сәуле болған кезде жүреді. 58 Өсімдіктердің дамуына қажетті сәулелену спектрі ∆λ = 300 – 750 нм құрайды. Ең үлкен фотосинтетикалық әсерге ∆λ = 400 – 700 нм спектрі ие – спектрдің бұл аймағы ФБС – фотосинтетикалық белсенді сәулелену аймағы деп аталады. Толқын ұзындығы λ = 200-280 нм болатын сәуле өсімдіктерге зиянды екендігі анықталды; 280 – 315 нм-көптеген өсімдіктерге зиянды; 315 – 400 нм-формативті әсер береді (форма эффектісі); 400 – 700 нм-ФБС облысы; 700 – 1000 нм-сабақты тарту әсерін жасайды; 1000 нм-ден астам-жылу әсері. Толқын ұзындығының функциясындағы оңтайлы агрофон M (кг) пайдалы биомассаның шығуын келесі түрде ұсынуға болатындығы эксперименталды түрде анықталды: M = M 0 0,04e сλ , (6.1) мұндағы M 0 -λ = 0,68 мкм кезіндегі максималды өнімділік; c = 4,73 мкм 1 ; λ – ∆λ = 0,34-0,68 мкм диапазонындағы толқын ұзындығы. Фотосинтезден басқа, фотоморфогенез процестері жарық мәдениеті әдісімен өсетін өсімдіктер үшін маңызды – әртүрлі сападағы және әртүрлі қарқындылықтағы сәулеленудің әсерінен мөлшері мен пішінінің өзгеруі. Қалыптастырушы әрекет жүзеге асырылатын материалдық негіз пигменттер болып табылады. Олардың бірі – фитохром . Фитохром қызыл (λ = 660 нм) және алыс қызыл (λ = 730 нм) радиацияны сіңіреді және тұқымның өнуін, сабақтарының созылуын, жапырақтары мен пигменттерінің пайда болуын, тамыр жүйесінің қалыптасуын реттейді. Көк сәуле де күшті формативті әсерге ие (λ = 450 нм). ОИ формативті әсері фототропизм түрінде де көрінеді, яғни, бір жақты сәулеленуге байланысты біркелкі емес өсу; фототаксис – көзге немесе одан тыс қозғалыс; фотопериодизм – қызанақ немесе қиярдың жеке сорттары күннің жарық пен қараңғы кезеңінің әртүрлі қатынасына бірдей жауап бермейді. Өсімдіктерді өсіру кезінде жарық мәдениетін қамтамасыз ету: 1) өнімділікті арттыру: - 20-40 қияр %; - 15-20 қызанақ %; - 50-70 арналған салат %; 2) қызанақтың алғашқы жемістерін сәуірде, ал қияр – ақпан – наурыз айларында, желтоқсан – қаңтар айларында отырғызу кезінде алыңыз. 59 Өсімдіктердің тиісті жарық дақылдары тиісті жарық техникалық қондырғылармен қамтамасыз етілуі мүмкін, оларға мынадай талаптар қойылады: 1) Шамдардың сәулелену спектрі фотосинтез өтетін спектрге сәйкес келуі керек және ингибиторлық сәулеленулер болмауы керек; 2) Өсімдіктердің бетінде пайда болатын сәулелендіру өсімдіктердің дамуы үшін біркелкі және жеткілікті болуы тиіс; 3) Орнату өсімдіктерді қызып кетпеуі керек; 4) Қондырғының конструкциясы қызмет көрсетуші персоналдың электр тогымен зақымдануының ерекше қаупі бар үй-жайларда жұмыс істейтін электр қондырғыларына қойылатын талаптарды қанағаттандыруы, сондай-ақ өсімдіктерді көлеңкелемеуі тиіс; 5) Орнату экономикалық тиімді болуы тиіс. Селекциялық орталықтарда өсімдіктердің жарық өсіруіне арналған жарық техникалық қондырғылар саласындағы зерттеулердің негізгі бағыттары мыналар болуы тиіс: - жарық техникалық қондырғыларды тікелей немесе жанама нормалау; - өсімдіктерді сәулелендіру ұсынымдары мен нормаларын әзірлеу; - жоғары қарқындылықтағы ОИ көздерімен жарық техникалық қондырғылардың біріздендірілген серияларын (ықшам және ұзын) әзірлеу; - жарық техникалық жабдықтарды пайдаланудың ғылыми негіздерін әзірлеу. жүктеу/скачать 2,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|