А. М. Сма но ва Кө ке баева Г. К

20

лы ұйым (конс ти ту ант ты ата ла тын конс ти ту циялар). Қа лып-

та су ама лы на қа рай құ рыл тай жи на лыс та ры жал пы ға бір дей 

жә не  ту ра  сай лау,  іші на ра  сай лау,  іші на ра  та ға йын дау  жә не 

та быс тау жо лы мен қа лып та са тын  бо лып бө лі не ді. Құ зы рет-

ті лі гі не қа рай құ рыл тай жи на лыс та ры еге мен ді (жа ңа конс ти-

ту цияны өң деуші жә не қа был дау шы) жә не тәуел ді  (тек қа на 

ре фе рен дум не ме се бас қа мем ле кет тік ор ган қа был дау үшін 

өң де ле тін  конс ти ту ция),  өкі лет ті лі гі  шек теу лі  жи на лыс  (тек 

конс ти ту циялық  іс ке  асы ру)  жә не  шек сіз  өкі лет ті лік  (конс-

ти ту циялық іс ке асы ру жә не пар ла мент қыз ме ті (функ циясы) 

бо лып бө лі не ді.

Ла ти фун дия  – ірі жер ие лік, по мес тье.

Ле ги ти мизм – әу лет тік мұ ра гер лік, мо нар хия лық мем ле кет ті лік ті 

сақ тап қа лу жә не дәс түр лі құ қық прин ци пі не гі зін де қо ғам-

дық-саяси  жә не  құ қық тық  тәр тіп тің  заң ды лы ғын  не гіз дейт-

ін идеоло гиялық докт ри на. Бер тін ке ле тер мин кең ау қым ды 

қол да ныс қа ие бол ды. Тәр тіп, жал пы ға мін дет ті нор ма лар жә-

не ере же лер заң ды емес (яғ ни, заң ды нор ма лар да бе кі тіл ме-

ген)

 

үл гі сін анық тау үшін жет кі лік ті лауа зым ға жә не бе дел ге 

ие әлеу мет тік тәр тіп си па тын да бол ды.

Ли бе ра лизм  –  же ке  адам ның  ер кін ді гін,  та ғы  бас қа  аза мат тық 

жә не саяси құқ ықта рын жа риялайт ын, мем ле кет тің іс-әре кет 

ке ңіс ті гін шек теу ді та лап ете тін ілім жә не саяси ағым. Ли бе-

ра лизм нің түп қа зы ғы ежел гі дү ниенің ер кін дік ту ра лы тү сі-

нік те рі не  не гіз дел ген.  Ағар ту шы лық  дәуі рін де  ли бе ра лизм 

қо ғам дық ке лі сім идеясы на не гіз дел ді. Ағыл шын фи ло со фы 

Дж. Локк, фран цуз ағар ту шы лы ғы ның өкі лі Л.Ш. Мон тес кье, 

не міс фи ло со фы И.Кант ли бе ра лизмнің дам уына елеу лі үлес 

қос ты. Ли бе ра лизм нің эко но ми ка лық плат фор ма сы кө р нек ті 

ағыл шын ойшы лы А. Смит тің ең бек те рін де жүйе лен ді. Клас-

си ка лық  ли бе ра лизм  же ке  тұл ға ның  ер кін ді гі не  ерек ше  мән 

бе ріп, ер кін дік ті бел гі лі бір әлеу мет тік құ ры лыс ты қам та ма-

сыз ету дің құ ра лы ре тін де емес, не гіз гі мақ сат ре тін де қа ра ды. 

Осы лай ша, ер кін дік ті аб со лют тен ді ру, ер кін дік ті ба рын ша ке-

ңейте бе ру мақ са ты қа лып тас ты. Бұл «іс-әре кет ке шек теу қой-

ма»  («laіsser-faіre») қа ғи да сы на  не гіз дел ді,  яғ ни  азат  етіл ген 

21

адам ның  әлеу мет тік  шы ғар ма шы лы ғы  мен  қо ғам дық  да му-

дың та би ғи қоз ға лы сы адам зат ал дын да тұр ған бар лық мә се-

ле лер ді дұ рыс ше шу ге мүм кін дік бе ре ді.  

Лоб бизм – бел гі лі бір өнер кә сіп тік, қар жы лық не ме се бас қа топ-

тар дың мүд де ле рі не сай ке ле тін мем ле кет тік-саяси жә не әкім-

ші лік ше шім дер ді да йын дауға жә не қа был дау ға мүм кін ші лік 

бе ре тін  сая сат кер лер дің,  мем ле кет тік  қыз мет кер лер дің,  са-

рап шы лар дың, т.б. ара сын да ғы бай ла ныс тар мен қа ты нас тар 

жүйесі.  

Луд дит тер – Ұлыбританиядағы өнеркәсіптік төңкеріс үдерісінде 

машиналарды  қолдануға  қарсы  стихиялық  бас  көтерулерге 

қатысушылар.  Термин  алғашқы  болып  станокты  қиратушы 

аңызға айналған шебердің көмекшісі – Нед Лудд есіміне бай-

ланысты пайда болған.

жүктеу/скачать 1,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: