А. М. Сма но ва Кө ке баева Г. К
жүктеу/скачать 1,19 Mb. Pdf көрінісі
|
Тарихи түсініктер мен терминдер сөздігі by Кокебаева Г.К. (z-lib.org)
| Ав тар кия – ел дің ша ру ашы лы ғын оқ шаулау, бір ел дің ше гін де
өзін-өзі қам та ма сыз ете тін, тұйық ша ру ашы лық құ ру. Ав ток ра тия – бір адам ның шек сіз би лі гі не не гіз дел ген бас қа ру жүйесі.
Ав то но мия – өзін-өзі бас қа ру, мем ле кет тің бел гі лі бір бө лі гі нің іш кі мә се ле ле рін өз бе тін ше ше шу құ қы ғы. Ав то ри та ризм – би лік бір адам ның не ме се бір өкі мет тік ме ке ме- нің қо лы на шо ғыр ла нуымен, өкіл дік ме ке ме лер дің рө лі нің тө- мен деуі мен, оп по зи цияның мүл де елеу сіз ді гі мен, бас қа ру дың дик та тор лық әдіс те рі мен си пат та ла тын саяси тәр тіп. Ад вен тизм – XIX ға сыр дың 30-жыл да рын да АҚШ-та хрис тиан- дық (про тес тант тық) сек та лар дың қоз ға лы сы. Бұл сек та ның ді ни уағы зын да Хрис тос тың бар лық ті рі лер мен өлі лер дің үс- ті нен қа тігез жа за үшін екін ші қайта ті рі луі ту ра лы се нім бас- ты орын ды ала ды.
адам ның саяси қыз ме ті нің шарт та рын, же ке тұл ға ның, әлеу- мет тік топ тар дың жә не бір лес тік тер дің әр түр лі қа жет ті лі гі мен қы зы ғу шы лы ғын қа на ғат тан ды ру жә не жү зе ге асы ру ды қам та ма сыз ете тін қо ғам ның қа ты на сы ның жиын ты ғы, рес ми жә не бей рес ми құ ры лым. Ак ме изм – ХХ ғасырдың ба сын да ғы орыс поэзия сын да ғы мо дер- нис тік ағым, ол сим во лис тер дің си қыр лық тал пы ныс та ры на қар сы поэзия ның нақ ты өмір ге, адам ға бет бұ ры сын қой ды.
бай ла ныс құ рал да ры ба сым орын ала тын қо ғам. Ана бап тизм – Ба тыс жә не Ор та лық Еуро па да Ре фор ма ция дәуі- рін де бол ған сек тант тық қоз ға лыс, мем ле кет тік жас қа кел- ген де шо қын уын жақ та ды, шір кеу ие рар хия сын, икон дар ды, хрис тиан дық тың көп те ген құ пияла рын жоқ қа шы ғар ды. Ана- бап тис тер же ке мен шік ті жоюды, мү лік ор тақ ты ғын та лап ет ті.
10 Анар хизм – XIX ға сыр да пай да бол ған идеоло гиялық докт ри на. Бі лік сіз про ле та риат тың саяси қоз ға лы сы ның, экс плуата- цияның кез кел ген тү рі не қар сы көп ші лік пен на шар ұйым дас- ты рыл ған сти хиялық на ра зы лық тың ерек ше лі гі. XX ға сыр да ме та саяси құ бы лыс ре тін де гі си па тын жой ды жә не жа бық саяси суб мә де ниет қа лып тас ты ра оты рып, жет кі лік ті ав то- ном ды идеоло гиялық құ рал тү рін де да ми бас та ды. Осын дай жағ дай анар хизм нің әр тү рін де бол ды – анар хо-ин ди ви дуа- лизм (ру ба сы – М. Штир нер), анар хо-фе де ра лизм (П. Пру дон, М. Ба ку нин, А. Гер цен идеяла рына сүйен ген), анар хо-ком му низм (П. Кропот кин нің көз қа растас та ры на жү гін ген). Анар хо-син- ди ка лиз мнің би лік тің шы ңы на шық қан ке зе ңі 1880-1914 жыл- дар ға ке ле ді, ал идея лық ық па лы ның еле сі (әсе рі) екін ші дү- ниежү зі лік со ғыс қа де йін қа да ға лан ды. Анар хо-син ди ка лизм – жұ мыс шы қоз ға лы сын да ғы ка пи та лис тік құ- ры лыс ты син ди кат тар дың ре во лю ция лық кү ре сі ар қы лы жою мақ са тын қоя тын ағым (син ди кат – кә сі по дақ тар дың француз- ша атауы). Ана фе ма – шір кеу лік ба ла ғат (қар ғыс айту), шір кеу ден алас та ты- лу (шет те ті лу). Анг ли кан шір кеуі – XVI ға сыр да пай да бол ған про тес тант тық шір- кеу. Ұлыб ри та нияда мем ле кет тік бо лып та бы ла ды. Анг ли кан шір кеуі нің дог ма ти ка сын да же ке се нім ді құт қа ру ту ра лы про тес- тант тық жә не шір кеу кү шін құт қа ру ту ра лы ка то ли цизм қа ғи да- сы үйле сім тап қан. Шір кеу ие рар хиясы ның бас шы сы – ко роль.
жүктеу/скачать 1,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|