Ақ Орда мемлекеті. (XIII ғ. соңы – xvғ. басы)



Pdf көрінісі
бет2/3
Дата28.04.2023
өлшемі168,51 Kb.
#88186
1   2   3
Байланысты:
Тарих Сессия жауап

ескерткіштері. 
Темір дәуірі - тас пен қола дәуірлерінен кейінгі үшінші ірі археологиялық 
кезен. Оның бірінші кезеңін ерте темір дәуірі деп атап кеткен. Темір дәуірі 
– адамзат тарихында қола дәуірін алмастырған, аса маңызды әлеуметтік-
экономикалық, саяси, демографиялық, технологиялық өзгерістерді 
дүниеге әкелген жаңа кезең. Бастаулары темір металын игерумен және 
оны кеңінен қолданумен сәйкес келетін бұл кезеңді ғылым тарихында 
«темір дәуірі» деген тұрақты атаумен белгілеуді алғаш рет 19 ғ-дың 
ортасында К. Томсен (Дания) ұсынды. Біздің заманымыздан бұрын 1-
мыңжылдықтың басынан осы заманға дейінгі кезең арасында темір 
адамзаттың заттық мәдениетінің негізі болып келді. Өндірістік технология 
саласындағы барлық мәнді ашылымдар осы металмен байланысты. 
Дегенмен, темір ұзақ уақыт бойы аз таралған әрі қымбат металл болып 
қала берді. Тек б.з.б. 1-мыңжылдықта ғана темір металлургиясын 
қолданысқа кеңінен ендіру қолға алынды. Қазіргі заманда да темір еңбек 
құралдары жасалатын бірден-бір маңызды металл болып қалуда, 
сондықтан қазіргі дәуір де темір ғасырына жатады. Осы себептен, тарихи-
археологиялық кезеңдемеде «ерте темір дәуірі», одан кейінгі кезеңге 
қатысты «орта ғасырлар дәуірі» деген атаулар қолданылады. 


Қазақстандағы темір дәуірінің басы б.з.д. VIII - б.з. VI ғасырларына жатады. 
Ал ерте темір дәуірінің хронологиясы: б.з.д. VIII - б.з.д. III ғ. Кейінгі темір 
дәуірінің хронологиясы: б.з.д. III - б.з VI ғ. 
Ерте темір дәуірінің басталуымен Евразия кеңістігіндегі далалык этностар 
өмірінде шынайы ғаламат өзгерістер басталды. Бұл дәуірде шығыстағы 
Монғолиядан батыстағы Дунайға дейінгі далаларды мекендейтін бақташы, 
бақташы-егінші тайпалардың жайылымдар мен су көздерін пайдалануды 
маусымдық шектеудің күрделі де қатаң жүйесіне негізделген малшылық 
шаруашылықтың жылжымалы түрлеріне көшуіне тура келді. 
Ерте темір дәуірінің далалық тұрғындары ерекше қарқынмен дамыды, 
металл өндірісі, сауда айырбасы гүлденді. Тайпалық одақтардың ат 
төбеліндей бай шоғыры: патшалар, әскери мансап иелері пайда болды. 
Үлкен "патша" обалары, яғни қайтыс болған ауқатты адаммен бірге өзінің 
құндылығымен мәнді болып саналатын бұйымдар - қару-жарақ, ат 
әбзелдері, әшекейлер бірге жерлеген. 
49. XVII ғ. және XVIII ғ. Қазақ халқының рухани мәдениеті. 
XV-ХҮІІІ ғ. Басы Қазақ халқының тарихи мәдениеті басты орын алған кезең 
болды. Тура осы кезде халықтың ауызша шығармашылығының әр түрі 
дами берді және де ауызша, жазбаша әдебиеттер, шынайы музыкалық өнер 
де дамыды 
XV-XVII ғғ. Үлкен көлемде әр-түрлі жанрдағы халықтың ауызша 
шығармашылығы дамыды. Ең жоғарғы орынды “салттық әндер” алды: 
сәби өмірге келгенде, тойларда, ауырған кезде, адам қайтыс болғанда, жаңа 
жылды қарсы алғанда т.б.. Екі жастың тойында мына өлеңдер айтылады: 
“Той бастар”, “Жар-жар”, “Беташар”, “Қыз танысу”. Адам қайтыс болғанда 
немесе қоштасу кезінде өлеңдер айтылады: “Қоштасу”, “Естірту”, “Көңіл 
айту”, “Жоқтау”, “Жұбату”. 
Қазақ халқының шығармашылығының ең көп тараған түрі “терме” болды. 
Ақын жыршылар өздері поэмалар, өлеңдер, тарихи поэмалар, ертегілер т.б. 
жазды. Терме өз шеңінде дауыс ырғағымен де, өз ерекшелігімен де 
ерекшелінеді. Эпикалық, тарихи айтуларды тек қобызбен, домбырамен 
жеткізген. Лирикалық әндер дауыс ырғағымен, мелодиясымен айрықша 
102. Қ.К.Тоқаевтың «Жаңа Қазақстан: жаңару мен жаңғыру жолы» 


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет