А. С. Пушкин нөкис «Қарақалпақстан» баспасы 1985

 

А.С.ПУШКИН 

 

Нөкис 

 

«ҚАРАҚАЛПАҚСТАН» баспасы 1985

 

 

 

Арнаўлы редактор И.Юсупов 

 

 

 

«Художественная литература», 1972,  

Қарақалпақша аўдармасы. 

«Қарақалпақстан» баспасы, 1985. 

 

 

 

 

ҚОСЫҚЛАР 

 

ЕСКЕРТКИШ 

 

Бир ескерткиш салдым айта жүргендей,  

Ел соқпағын шөп баспайды олманда.  

Александр минарасын менсинбей,  

Басып озып, бəлент шықты оннан да. 

 

Мен өлмеймен,-мəзи мениң денемди  

Топырақ басар, сөзим жасар бирақта.  

Жалғыз шайыр қалса айлы əлемде,  

Мен каларман бөленип даңқ-атаққа. 

 

Уллы Русқа кетер аты-ҳаўазым,  

Тил питкенниң бəри мен дер ондағы,  

Ғошшақ славянның əўлады, финн ҳəм  

Бул жабайы тунғус, қырдың қалмағы. 

 

Узақ ўақыт мени ардақлар халық,  

Сөзим көп жақсылық оятты елде. 

Тар заманда азатлық деп жар салып,  

Ғəрип-мискинлерди аятқым келди. 

 

О Музам, тəғдирге сен гийне етпе,  

Бас ийме де, дəме етпе даңқ нышан.  

Пəрўа қылма марапат ҳəм өсекке,  

 

2 

Акмақ пенен ерегиспе ҳеш қашан. 

 

ПАТША АЎЫЛЫНДАҒЫ ЕСКЕ ТҮСИРИЎЛЕР 

 

Перде тутып аспан гүмбезине,  

Қараңғы ымырт қаплады  көкти,  

Сай-салалар жым-жырт маўжырап,  əне 

Тоғайларға ақ думан шөкти.  

Емен саясында сылдырайды сай,  

Жапырақты тербетер уйқылы самал,  

Гүмис булт ишинде кербаз аққуўдай  

Ай жүзип барар. 

 

Қия тастан қулап сарқырама, 

Суўларынан моншақ териледи.  

Тынық көлдиң ериншек толқынлары 

                         Шомылысар суў перилери.  

Ол жерде таянып сыйпаяларын,  

Саўлатлы сарайлар бултларды сүзер.  

Усыман емес пе: жер кудайлары, - 

Рус Минервасы даўран сүрген жер? 

 

Патша аўылының қулпырған бағы  

Жəннети еди-аў бул түнек жақтың.  

Арысланды бүрген рус қыраны  

Усында көз жумды, тынышлық тапты.  

Əдал панайында уллы ҳаялдың  

Бахтияр Россия көп даңққа жеткен.  

Аҳ, сол алтын дəўран, қайларда қалдың? 

Ол дəўранлар енди келмеске кеткен. 

Бул жерде ҳəр басып өткен қəдемиң,  

Өткенлерден оятар қыял.  

Рус адамы алар гүрсинип демин:  

«Жоқ бəри, жоқ енди сол уллы ҳаял!»  

Деп алтын жағыста ойға шүмеди,  

Ескен самал ол да тербетер жанын.  

Елеслеп өткен гез, лəззет береди -  

                      Əзиз руўҳы ата-бабаның. 

 

Ескерткиш орналған мына жартасқа  

Толқынсақлар соғар суў бүркип.  

Онда қонып алып ең ушабасқа,  

Қанат қомлап отыр жас бүркит.  

Аўыр шынжыр, пəтли оқжайлар себи  

Айбатлы минараны орап үш қатар,  

Шуўлап ақбас толқын етегиндеги,  

                       Ақ көбикке көмилип жатар. 

 

Қойыў қарағайлар сая бүркеген  

Ескерткиш тур əпиўайы ғана.  

 

3 

О, Кагуль майданы, жек көрсең-де сен,  

Ол қəдирли өз ўатанына!  

Сиз мəңги өлмейсиз, рус мəртлери,  

Өсип шынықтыңлар қатаң саўашта,  

Екатеринаның жигербентлери,  

Үрим-путағыныз умытпас ҳасла.  

О, əскерий тартыслардың заманы,  

Рустың даңқан гүўалық берген,  

Орлов, Румянцев, Суворов яңлы  

                                 Ер славян əўладын көрген!  

Айбатлы Зевстиң найзағайындай  

Олар жеңсе, қорқып таңланған əлем.  

Державин, Петровлар мəртлерди тынбай  

Жырлады-аў жалынлы сазлары менен. 

 

Даңқлы заман, сөйтип, өттиң-аў сен-де? 

Жана дəўир орныңа келди. 

Қайтадан урыс-жəнжел, қорқыныш ҳəм - де 

Қайғы-азаптан сыбаға берди. 

Сум, жаўыз патшаның қатаң колында 

Қансыраған семсер жарқ ете түсти. 

Жаҳан апаты ҳəм урыс жалынында 

Қанға тутылып таң гүреңлести. 

 

Гүўлеп басып келип топан суўындай,  

Рус жерине ағылды душпан.  

Дала шырт уйқыда мүлгип оянбай,  

Жер бетинде сел-сел ақты қан.  

Тыныш аўыл, қала өртке лаўлайды,  

Қара аспан бойлап отлы таң жүзди,  

Қашқынлар паналап қалың тоғайды,  

Пазналарды тот басты дүзде.  

Олардын күдирети - жеңилмес қырсық,  

Басып-женшип келер от салып жанға.  

Беллона улларының руўҳы қоңырсып,  

Лек-лек болып жүзер аспанда.  

Ҳəм енер суўық гөр қойнына барып  

Яки дүт тоғайда акшам қаңғырар …  

Бирақ, ашшы уран думанды жарып,  

Бирден шықырлады саўыт-сайманлар.  

Қалшылдаң, əй, жат жер басқыншылары!  

Рус перзентлери қозғалды,  

Шапты арсыз жаўға ғарры - жас бəри,  

Жүреклерди кек байлеп алды.  

Соңғы демиң жақын, қалшылда, залым!  

Ҳəр рус - бир батыр сениң «бахтыңа». 

Мақсет - жаўды жеңиў я қушыў жалын,  

Русь ушын ҳəм пирли алтарь ҳаққына. 

 

Суўлық шайнап атлар пысқырып шабар,  

 

4 

Қалың лəшкер қаплап даланы. 

Кек ҳəм жеңис ушын шөллеп руслар,  

Сап тартысар жадырап жаны.  

Ушар қанлы тойға, қансырар қылыш,  

Қырда саўаш булты шақмағын шаққан.  

Шаңда қылыш шақ-шақ, оқлар ысқырып,  

Қалқанларға шашырайды қан. 

 

Жаў қыйрады, жеңди енди руслар,  

Такаббыр Галл - француз қашты.  

Бирақ күшлилерли ең соңғы сапар  

Қоллап яратқаны бир сəўле шашты,  

О, қанлы Бороднно, қарт сəрдар сенде  

Саўда салалмады жаўдың басына.  

Қутырыў, бассыныў питпеди ҳəм - де  

Галл минди Кремль минарасына... 

 

Қушағыңда сениң қайрғысыз, бийғам  

Өтти-аў жүйткип балалық шағым.  

Алтын жаслығымңың бесиги болған,  

Аҳ, Москва, ана топырағым!  

Сен сонда көрдиң - аў елимниң жаўын!  

Қанға-да жуўылдың, өртке-де күйдиң!  

Сонда өле алмадым арына шаўып,  

Тек илажыз мушымды түйдим! ... 

 

Журтыма сəн берген көркиң қаяқта,  

Ҳəй сен, жүз гүмбезли Москва - ана?  

Саўлатлы едиң - аў баяғы ўақта.  

Ҳəмме жағың  ҳəзир ўайрана.  

Рустың жанын жер бул муңлы түрин,  

Қараң қалған улық, патша сарайы.  

Каңырар өрт шалған зер гүмбезлериң,  

Жанып кеткен байларлың жайы. 

 

Жасыл тоғай, бағ-бостанлар ишинде  

Қайда сол бир зийнетли өмир? 

Жупар гүл ҳəм липа жайқалған жерде  

Жатыр жайрап өлимтик, көмир.  

Рəҳəт маўжыраған жаз паслындағы  

Қайда сол шаўқымлы сейил, қыдырыс?  

Отсыз түн суў бойы, тоғай қушағы,  

Бəри сөнген, бəри тым-тырыс. 

 

Рус қалаларының əзиз анасы,  

Сабыр ет, тез муқалар жаўын.  

Пəрўардигар зилдей кек десницасын  

Таслап жаў мойнына, қайтарды таўын.  

Əне, жаў артына қарамай қашты,  

Душпан қанын жутып қар жатыр дизден.  

 

5 

Ақшам қырса оларди аяз ҳəм ашлық,  

Рус қылышы дөнеди изден. 

 

Европаның мықлы көп қəўимлерин  

Қалтыратқан о жырткыш галлар!  

Келди қара топырақ дастанар жериң.  

О, қорқыныш, о қəўипли жыллар!  

Қанжар күши менен тəж-тахт алсам деп,  

Заңнан, ҳақыйқаттан ҳəм диннен безген,  

Қайдасаң урыс-жəнжел еркеси өжет,  

Жаман түстей життиң бул гезде! 

 

Парижға кирди руслар. Қайда қанлы кек?  

Келди Галлдың бас ийер күни,  

Бирақ, не көрдиң де: рус күлер тек,  

Колында бар жеңис тынышлық гүли.  

Москва меңиреў дүздей турды қуўарып,  

Алыста урыс оты сөнбеген еди. 

 

Ал руслар кек алмай, жаўын қутқарып,  

Дүньяға тынышлық алып келеди. 

О, мəртлердиң даңқын көп тəриплеген,  

Йошлы рус шайыры, қос ҳаўазыңды.  

Дослар ортасында бар интаң менен  

Жаңлат жаңадан алтын сазыңды,  

Саз даўысың мəртлердн тəриплеп тағы,  

Жаншларға от салсын сырлы шархана.  

Жаўынгер намаларың жүректи жағып,  

Жас уланлар йошсын бəрҳама. 

 

ҚЫСҚЫ ЖОЛ 

 

Кешки боран көкти қаплап,  

Қарлы қуйын уйтқыйды.  

Гейде жылайды балаға усап,  

Гейде аңдай улыйды. 

 

Гейде тамның басынан 

Суўырар ол сабанды.  

Жолаўшыдай кеш калған,  

Гейде əйнекти кағады. 

 

Тозып қалған бизиң қақыра  

Қараңғы ҳəм кеўилсиз.  

Кемпирим, əйнек алдында  

Неге отырсаң үнсиз? 

 

Əлле қыстың боранынан  

Шаршадыңба сен, достым, 

Я уршықтың зырлаўынан  

 

6 

Қалғыдыңба сен өзиң? 

 

Айтып берши қосығыңды,  

Көк теңиздиң аржағын,  

Бир қыз ерте турып онда,  

Суўға қалай барғанын... 

 

Кешки боран көкти қаплап,  

Қарлы қуйын уйтқыйды.  

Гейде жылайды балаға усап,  

Гейде аңдай улыйды. 

 

 

ҚЫСҚЫ КЕШ 

 

Қойыў қара думанда  

Ай ақырын жүреди.  

Ҳəсиретли кең далаға  

Ҳəсиретли нурын төгеди. 

 

Қысқы жолда кеўилсиз,  

Үш қосақ жүйрик желеди.  

Жыңғырлап муңлы қоңыраўлар, 

Шаршаўлы сес береди. 

 

Қосығынан ямщиктиң  

Еситилер таныс бир нəрсе,  

Гейде туўлап толқындай,  

Титиретпе салар кеўилге. 

 

От жоқ, үй жоқ, меңиреў,  

Кеўилсиз қарлы түпкирде,  

Тек мени қарсы алады 

Ала бағана ҳəр жерде. 

 

ТЕҢИЗГЕ 

 

Хош бол азат асаў тəбият күши!  

Сен мениң алдымда ең соңғы сапар.  

Көк толқының көз алдымнан өтип тур,  

Қүдиретли сулыўлығың жарқырар. 

 

Достың уўайымлы қайғырып турып,  

Хошласар алдында сөзиндей айтқан,  

Шақырған сесиңди муңайып турып,  

Соңғы сапар өзим еситип турман. 

 

Əрман көриў еди, мен сени көрдим,  

Қаншелли кеп жүрдим жараларыңда.  

Иштеги сырларым тынышлық бермей,  

 

7 

Үнсиз қапалықлар болды ойымда. 

 

Сениң даўысыңды, шакырғаныңды,  

Түпсиз тереңлерден шыққан сесиңди,  

Астан-гестен болған толқынларыңды,  

Қандай жақсы керип сүйер едим мен. 

 

Балықшыларыңның, əзиз желқомы,  

Сениң қалеўиңше қалсалар аман,  

Бир мəҳəл асаўдай бурқасынласаң, 

Жүзлеп корабльлер ғарық болар саған. 

 

Мен кеўилсиз козғалмастай жағаңды 

Мəңгиликке таслап кете алмадым,  

Қуўанышым менен сени қутлықлап,  

Шайырлық йошымды тастыра алмадым. 

 

Сен күттиң, шақырдың ... кисенли едим,  

Жаным менен саған умтылғанымда  

Қүдиретли инта есимди алып,  

Мен қалып қойыппан жағаларыңда. 

 

Ғамсыз сапарымды қаяққа бурып,  

Нени қайғырайын, мен ҳəзир қайда?  

Мениң бул жанымды ҳəм таң қалдырды  

Бир нəрселер сениң айдынларыңда. 

 

Онда жартас, ол даңқтың моласы,  

Олманда ол суўық уйқыға батқан.  

Уллы естеликлерди-де қалдырып,  

Олманларда енди Наполеон жатқан. 

 

Ол жерде ол азап ишинде өлди,  

Оның изин тезден даўылдай ала –  

Тағы кетти бир ақыллы ҳəм илгир,  

Бизиң ой пикирди бийлеген дана. 

 

Ол өлгенде оны азатлық жоқлады,  

Дүньяға өзиниң тажын қалдырды.  

Даўыл менен бурқасынлап шуўла сен,  

Эй теңиз, ол сениң шын жыршың еди. 

 

Онда сениң сыпатыңның нышаны,  

Онда сениң күшли руўҳың бар еди.  

Ол да сендей күдиретли, күш бермес,  

Ақылы сендей терең бир дилўар еди. 

 

Дүнья босап қалды ... енди қаяққа  

Мени апарасыз, асаў толқынлар? 

Адамлар тəғдири ҳəр жерде бирдей, 

 

8 

Ийгилик бар жерде билимлер болар  

Яки залым сақшы болады таяр. 

 

Хош бол, теңиз! Сениң салтанатыңды –  

Умытпайман. Сенде сулыў шырайлар.  

Кеш ўақлары гүўилдеген сеслериң  

Кетпес қулағымнан узақ заманлар. 

 

Сениң гурилдеген толқынларыңды,  

Сениң жарқыраған жар тасларыңды.  

Жағысларға урған шарпыўларыңды,  

Сениң гүңиренген түнги сырыңды,  

Тоғай, далаларға алып бараман. 

 

ТУТҚЫН 

 

Ғам қəпесте ериксиз өскен жас бүркит,  

Темир торлы караңғы жайда отырман,  

Менин муңлы достым əйнек алдында  

Қанат қағып, қанды шоқыў қастында. 

 

Шоқып таслап, əйнекке ол қарайды,  

Мениң менен бир ойлыға усайды.  

Маған қарап даўыслап ол шақырып,  

«Ушайық, қəне жүр!» демекши болады. 

 

Ерикли қусбыз, алға достым, алға!  

Булт артынан ағарған таўларға,  

Теңиз шеги көгерген жағаларға,  

Қыдырамыз, онда самал... ҳəм мен ғана. 

 

 

АРИОН 

 

Көп едик биз баратырған қайықта,  

Биреўлер самалға желқом кереди.  

Ескекшилер терең көсеп тымықта,  

Ширенисип ескек есип келеди. 

Рулди басқарып ақыллы дарға,  

Қайықты апарар қəўипли жерлерден.  

Ал мен болсам жигер берип оларға,  

Кеўилленип қосық айтып беремен.  

Бир мəҳəли қатты даўыл турды да,  

Толқын қайығымызды аўдарды бирден.  

Кемешилер, ҳəтте билгир дарға да,  

Бəри набыт болды, саў қалдым бир мен.  

Толқын мени айдап шықты жағаға.  

Гүңиренип сол қəдимги намаға,  

Күншуўақта кийимимди кептирип,  

Жалғыз отыраман тас қуўысында. 

 

9 

 

СИБИРЬГЕ ХАТ 

 

Сибирь кəнлериниң меңиреў төринде  

Белди беккем буўың, ҳарып-талмаңлар.  

Еңбегиңиз еш кетпейди түбинде,  

Набыт болмас асқар бийик əрманлар. 

 

Үмитиң жолдасың болар бундайда,  

Түпкир түнекте ҳам ол қуўат берер,  

Қапа кеўил сергип, күш енип бойға,  

Ўақты-сəти менен күткен күн келер. 

 

Сиз жатқан азаплы қəпес-зинданға  

Еркин даўысым қəйтип еситилсе жаңлап,  

Сөйтип тас қамалды қақ жарып сонда,  

Барып жетер бир кун дослық, муҳаббат. 

 

Қəпес қыйрап, кисен қулпы ашылып,  

Азатлық үңилип есигиңизге,  

Жүзиңизге жақты сəўле шашылып,  

Туўысқанлар қылыш услатар сизге. 

 

 

ЧААДАЕВҚА 

 

Даңқ ҳəўеси, үмит пенен муҳаббат  

Алдарқатып бизди аз ўақ турғандай.  

Жаслық дəўран өтти-кеттн зымырап,  

Көрген түстей, мысал таңғы думандай. 

 

Бойда бирақ жигер оты сөнбеген,  

Тəғдир етсе де көп зулымлықларын.  

Шəўкилдеген жас көкирек жан менен,  

Тыңлаймыз биз Ўатан шақырықларын. 

 

Ярын күтип қараңғы түн қойнында,  

Жас жигиттей жойтқан сабыр-тақатын,  

Ынтығып, шырпынып күтемиз бунда  

Азатлықтың əрман еткен саатын. 

 

Еркинлик ышқында тасып ҳүжданың,  

Бойымызды ғайрат кернеп турғанда,  

Жас кеўилдиң күшли талпынысларын,  

Келши достым, арнайық биз ўатанға! 

 

Инан, жолдас! Сəўлеленип атар таң,  

Иңкар қылған жулдыз шығар бахтыңа.  

Россия оянар шырт уйқыдан,  

Бизиң атымызды ойып жазар ҳəм  

 

10

Патшалықтың қыйраған тəж-тахтына. 

 

АЎЫЛ 

 

Аманбысаң, аўлақтағы қаңыраған түпкир,  

Саңыраў қулақ, йош, мийнеттиң баспана жайы.  

Бəрин умытып, аўнап-куўнап, шадланаман бир  

Қушағыңа ҳəр келген сайын.  

Мен тəрк еттим цирцеяның ғыйбат сарайын,  

Ағыл-тегил той, мəслигин, бузықлықларын  

Емен тоғай сылдырына алмастырайын,  

Бийғам, дарқан турмысына берейин бəран. 

 

Мен сенликпен: мынаў салқын саялы бақты  

Сүйемен ҳəм гүллериңниң сулыў жамалын.  

Көк ийисли гүдшеклерди, жасыл отлақты,  

Путалықта сылдыраған жылға-сайларың.  

Көз алдымнан жылжып өтер жанлы сүўретлер:  

Еки көк көл көлбеп жатар ойпатлық бетте,  

Ағараңлар балықшының желқамы онда.  

Көл артында төбешиклер ҳəм егислик жер.  

Пада отлар пишенликте суў жағасында.  

Көз ушында шашаў салған жайлар көринер,  

Түтеп атқан түтинлик ҳəм қанатлы ғараз,  

Қайда барсаң еңбек, сабыр қанаатқа саз. 

 

Мен бул жерде аўлақ жүрип ғалма-ғаллардан,  

Үйренемен өз ҳалыма шүкир ете баслаўды.  

Бийпарқ жасап, заң-законға мин тақпаўды ҳəм  

Қара пухара гүнкилине қулақ аспаўды.  

Қостаңлаған жаўыз бенен самсамның өңшең 

Мəртебесин күсемеўди үйренемен мен.  

Ўа, заманның ўəлийлери, қайдасыз сизлер!  

Аўлақта маған өр даўысыңыз жаңлап еситилер.  

Ҳаўазыңыз жан сергитип, мийнетке шарлап,  

Тапқыр ойыңыз кеўил тербеп писип жетилер. 

 

Бирақ бир ой түршиктирер денеңди бунда,  

Адамшылық арың болса көрип сезерсең:  

Маужыраған жасыл тəбият қушақларында  

Бул не деген көргенсизлик, наданлық дерсең,  

Бунда заңсыз ҳəм мийримсиз жабайы паңлық  

Рəҳим етпес көз жасларға, жоқдур инсанлық,  

Тəңири сүйген биреўлердиң ўарқ-шарқы ушын  

Мерез шөптей шырматылып, байғус дыйқанның  

Емип жатар бар тапқанын, еңбегин, күшин.  

Бунда кисиниң қосып айдап жүдеген қуллық  

Тас баўыр жер ийесиниң жерин сүреди.  

Зилдей қамыт мойнын қыйып диңкеси қурып,  

Аяқларын кесек қағып, қорлық көреди.  

 

11

Бунда гүлдей нəўше қызлар - жап-жас нашарлар,  

Үмити сөнип бой жазаман дегенше,  

Жаўыз жанның ермегине жем болар. 

 

Қартайған ата сүйениши - балалар мудам  

Көз ашқаннан аўыр мийнет азабын қушып  

Шубырысып шығар қыйсық шатпаларынан,  

Бай есигинде байғус қулды көбейтиў ушын. 

О, маған бир жүрек тебирер даўыс бергенде! 

 

Неге мениң ғыжырданым қайнайды босқа?  

Неге буған тыйым салар бедел жоқ менде?  

Көрер күнлер бар ма, маған айтыңшы дослар:  

Езилиўден азат, дарқан халықты ҳəм де  

Патша ҳəмири менен қуллық қулатылғанын?  

Билимлениң көзин ашқан ўатан үстинде  

Ақыры бир атбаспа екен гөззаллық таңы? 

 

ЕРКИНЛИК  

 

Ода 

 

Цитераның ғəрип, айым патшасы,  

Жоғал сен көзлерден; жоғал тез, қəне!  

Қайдасаң еркинлик жыршысы бүгин, 

Қайдасаң шыҳлардың ғайбар тəжжалы!  

Тажымды жул келип, тасла қопар да,  

Бийберекет шерткен сазымды сындыр.  

Еркти улығлайын пүткил жəҳəнға,  

Тахты пыт-шыт етип таслайын мен бир! 

 

Арасында жүрип ҳəсиреттиң, муңның,  

Азатлық ҳаққында ода торлаған –  

Уллы дəрежели уллы адамның  

Шəўкетли излерин ашып бер маған!  

Өткинши тəғдирдиң нанғөреклери,  

Жəҳəн залымлары, енди қалтыраң!  

Ал, сизлер куллықтың қор бенделери,  

Бас көтериң, арысландай арқыраң! 

 

Тасласаң да қайсы тəрепке нəзер,  

Зулымлық кисенлери ҳəм қамшылары,  

Жеркенишли заңлар, руўҳыңды езер  

Ерксизликтиң əззи жас тамшылары:  

Наҳақлық ҳүкимдар барлық жерлерде,  

Қуллықтың генийи шықпас жақтыға. 

Қою қараңғылық шөгип еллерге,  

Алқымынан буўындырар Даңкты да. 

 

Заң менен Еркинлик бирге жəм болып.  

 

12

Ажыралмас мийтиндей болып бириксе,  

Олар ҳəмме ушын бир қалқан болып,  

Əдил ҳəкимлигин бирге жүритсе,  

Тең болса оларға бай ҳəм пухара  

Əдил қоллар ғана усласа қылыш,  

Əнекей, халықлар сол жерде ғана  

Патшаның басына салмас қорқыныш. 

 

Сатылмаса қорқып я ашкөзленип,  

Əдалат қуралын тутқан сол қоллар,  

Қылыштың демннен дəрҳəл өткерип,  

Жынаят туқымын қалдырмай жалмар.  

Билсеңиз, сизлерге тажы-тах берген.  

Нызам, тəбият емес, ҳəким топары!  

Сизлер халықтан бийик турасыз, бирақ  

Сизлерден заң турар мəңги жоқары. 

 

Нызамға устемлик етсе патшалар,  

Пухараның маңлайының қарасы,  

Мудам қалғый берсе көп тайыпалар,  

Түсер турар қайғы-муңның саясы.  

Гүўалыққа шақырамаи мен сени,  

Қəтелер жəбирин шеккен, əй патша,  

Кешеги урыста бабалар ушын  

Уллы патша басын тиккен, əй патша! 

 

Людовик барады əжелге туўры,  

Əўладлар үндемей көрип турады,  

Тажыңнан айрылған бийшара басын  

Қанлы плахаға əстен қояды,  

Нызам лал болады - халык болады лал,  

Аўыр қанлы балға түсирер салмақ. 

Жыланның кебиндей ҳасыл кийими  

Шынжырлы галларда жатады жайнап. 

 

Ҳəй, жаўыз ҳүкимдар, қанлы қол залым!  

Гүллəн ғəзеплерим тахты - тажыңа.  

Өзиң набыт болсаң ҳəм балаларың,  

Дəрўаза ашылар қуўанышыма.  

Сениң пешанаңда нəлет тамғасы,  

Халықлардың ғəзеби, жеркениши - сен.  

Сен əлемниң дағы, жəҳəн жарасы,  

Қудайдың жердеги шермендесисең. 

 

Тунжырап түнерип аққан Неваға  

Жулдыз сəўле шашар ярым ақшамда,  

Ғалма-ғалсыз ҳəм де бийғам санаға  

Уйқы келип, уя басқанда,  

Шəйыр нəзер таслар ойлы пишинде:  

Залым патша ҳəйкели бунда  

 

13

Умытылған сарай алдында  

Турар жалғыз думан ишинде.  

Еситилер Клионың ашшы қышқырғаны  

Бул айбатлы сарай артынан. 

 

Ҳəм Калигуланың жан тапсырғаны  

Көз алдында болады аян.  

Ол көрер жулдызлар араларында  

Қандарлар баратыр, əне, тым-тырыс.  

Шарап мəслигинде кек қушағында,  

Жүзлери сур, жүрегинде қорқыныш! 

 

Лəм-мим демей турар сəлпəл қараўыл  

Əсте түсирилген аспа көпирде.  

Жалланба сатқынның қолы менен бул –  

Дəрўаза ашылған аўыр иңирде …  

О, уят! Дəўиримизге дөнген бəле бул!  

Янычарлар топылар ғалаўыт таўып … 

Олардың үстине соққылар дөнеди...  

Жаўыз тажы менен болады набыт. 

 

Ядыңызда болсын залым патшалар:  

Тажы-тахлар менен қараңғы зиндан,  

Қанлы жазалаўлар, сыйлық ақшалар,  

Болалмас сизлерге муқыят қорған.  

Соның ушын өзлериңиз ең алдын  

Турақлы нызамға басты ийиңлер.  

Ерки ҳəм де тынышлығы халықлардың  

Тахтың мəңги қорғаўшысы, билиңлер.