А. Соловьева, Б. Ибраимова
Бүйректердің құрылысы мен рөлі
жүктеу/скачать 5,46 Mb. Pdf көрінісі
|
8-сынып биология
- Бұл бет үшін навигация:
- Нефронның құрылысы
| Бүйректердің құрылысы мен рөлі.
Бүйректе қан сүзіледі және зәр түзіледі. Яғни бүйректер ағзамыздың басты биологиялық сүзгісі бо- лып табылады. Егер екі бүйрек те жұмыс істеуін тоқтатса, 30–40 ми- нут ішінде ағзаның өздігінен улануы басталады. Міне, сондықтан ағзада бүйректердің рөлі маңызды болып табылады. Нефрон – бүйректің функциялық бірлігі. Нефрондар – микроскопия- лық құрылымдар. Әрбір бүйректе 1 млн-нан ар тық нефрон болады. Не- фрон бір қабатты эпителий жасушаларынан түзілген және екі бөліктен тұрады (65-сурет). Нефрон капсуласын (қабықшасы) капиллярлар шумағы торлап жатыр. Ол бүйректің қыртысты қабатында болады. Ка- пилляр шума ғына байланысты қыртысты қабат едәуір қызыл түсті бола- ды. Бүйрек пирамидалары – микроскопсыз көрінетін, бүй рек тің ішкі қабатында жиналған жіңішке жіпшелер. Олардың пішіні шынымен негізі (табаны) сыртқы – қыртысты қабатқа қаратылған пирамидаға ұқсайды. 2 3 1 4 5 6 7 65-сурет. Нефронның құрылысы: 1 – капиллярлар шумағының қапта масы; 2 – бірінші капиллярлар шу мағы; 3 – нефрон өзекшесі; 4 – екінші капиллярлар шумағы; 5 – жинағыш түтікше; 6 – артерия; 7 – вена 120 Ал бүйрек пира мидаларының төбесі бүйрекастауыныңтостағаншасына айналады. Астау – ми қабатынан басталатын, несепағар шы ғатын кішкентай қуыс. Нефронда зәр 2 кезеңде түзіледі: сүзу және қайта сору не реабсорбция (қайту, кері сорылу). Қан капилляршумағына кең артерия бойынша түсіп, одан тар артерия арқылы шығады. Нәтижесінде капиллярларда үлкен қысым пайда болады да, қанның сұйық бөлігі – плазма – бірқабатты эпи- телий жасушалары арасынан бүйрек капсуласының ішіне өтеді (сүзіледі). Бұл – бірінші реттік зәр. Тәулігіне шамамен 150 мл бірінші реттік зәр түзіледі. Құрамы бойынша ол қан плазмасына ұқсайды. Онда тек фибри- ноген, глобулин, альбумин сияқты ірі нәруыз молекулалары болмайды. Зәр түзілуінің екінші кезеңі – қайтасору . Капсулаға түскен су және пайдалы заттар (глюкоза, дәрумендер, гормондар) қанға кері қайтарылуы керек, әйтпесе ағза сусызданады. Бұл вена капиллярларының қалың торы шырмап жататын бүйрек арналарында жүзеге асырылады. Арна жасуша- лары АТФ энергиясын жоғалтып, сұйықтықты капиллярлар қабырғасы арқылы қанға кері итереді. Бұл кезде олар арналарда зиянды заттар ды – несепнәр, зәр қышқылы мен кейбір тұздарды қалдырады. Осылай арна- ларда жүктеу/скачать 5,46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|