Ақан Сері, Ақжігіт Қорамсаұлы
жүктеу/скачать 106,46 Kb.
|
Ақан сері қаз
| Атыңды, ат айдаушы, айда деймін.
Алдыңғы ат баран болмай, қылаң болды, Жығылмаса, Құлагер қайда деймін?! Түбінен дəйекшенің тұрдым тосып, Алушы едім бəйгеңді талай қосып. Отыз ат уəделі өтіп кетті, Сол жерде тұра алмадым денем шошып. Міңдім де Саралама тұра шаптым, Бəйгі алам деп бұл істен залал таптым. Намазшам, намаздыгер арасында Баланы жылап жатқан əрең таптым. Құлагер, айналайын шабысыңнан, Атағың елге шыққан дабысыңнан. Біліп ем өлеріңді, Құлагерім, Шыңғырған түсімдегі дауысыңнан. Құлагер, шешең сұңқар, əкең тұлпар, Соғып ең дөненіңде сегіз арқар. Сен өлсең, орның басар көк бесті бар, Болады Құдай қосса о да тұлпар. Құлагер, жаз жайладым, күз жайладым, Тұсына қызды ауылдың көп байладым. Өлді деп Құлагерді естігенде, Бір тұрып, бір отырып ой ойладым. Құлагер, құлыныңнан керім едің, Нағашым сұрағанда беріп еді. Жылқымды Жыланшыққа айдағанда, Бір сыншы көзің шыққыр көріп еді. Құлагер, топтан озған жүйрігім-ай, Жарасар келте жібек құйрығың-ай. Түбіне Ерейменнің айдап келіп, Құдайдың қарай қойшы бұйрығын-ай. Тұлпардың аунағаны туған жерің, Биеден туа бермес сендей құлын. Жүз қой мен он төрт құр ат, төрт тайтұяқ, Бір жолда əперіп ең ердің құнын. Шыныңмен өлгенің бе, Құлагерім, Салбырап саптаяқтай төменгі ернің. Баспа-бас қызға бермес жануарым, Басылмас бір шырқамай менің шерім. Құлагер, нұрың қандай, даңқың қандай, Тұрушы ең тоғыз шелек суға қанбай. Бəйгеге жүз шақырым айдағанда, Жүруші ем ауыздықпен тоқтата алмай. Құлагер, жерді жарған дабысың-ай, Өлгенше бүзылмаған шабысың-ай. Өлімің адамзатпен бірдей болып, Кетті ғой қалың елге дабысың-ай. Адамзат даңқыңды естіп қайран қалған, Атағың Орта жүзге мағлұмданған. Құлагер, мен қайтейін қайғыланбай, Шырқатып пластенке əнге салған. Құлагер, құланыңнан жайлатқаным, Басыңа ноқта, жүген сайлатқаным. Тартыншақ жаман əдет қыла ма деп, Артыңнан бір балаға айдатқанмын. Құлагер, айналайын, тұлпарым-ай, Бір көрмей тұра алмаймын, сұңқарым-ай. Даңқыңа бүкіл адам ғашық болып, Бір көрсек деп тұратын, іңкəрім-ай. Қапыда өліп кеттің, жануарым, Жібектей күлтеленген құйрық, жалың. Өлді деп, жануарым, есіткенде, Шықпады уақыт жетпей шыбын жаным. Қарағым, айналайын, Үркеккерім, Шықпаған қанша шапсаң ащы терің, Бір сенің жолыңда боп жұрттың көзі, Тілегіңді тілеуші еді жұртың сенің. Құлагер, саған келген бұл бір керім, Үш жүзді сайран қылған Ақан серің. Сібірден сегіз дуан қоймай озған, Қой мойын, қоян жақты, сандал керім. Күйдірдім отқа салып ашу тасты, Не көрмек əлі де болса басым жас-ты. Тұсында ешбір жүйрік ілесе алмаған, Күйігі Құлагердің басылмас-ты. Құлагер, сені өлгенше міне алмадым, Өлгенше сайран етіп жүре алмадым. Өлді деп Құлагерім естігенде, Ой ойлап орнымнан тұра алмадым. Бағаңа ділдə беріп алдым сатып, Ойнатып қызығыңа жүрдім батып. Бəйгеден жалғыз дара алда келіп, Жүріп ем бар халықты таңырқатып. Аузыңа қос ауыздық салып едім, Сені алып ел шетіне барып едім. Бір жолы бəйгесіне Құлагердің Он жылқы, екі жамбы алып едім. Қолымда ақ қағаз бен қалам, сия, Кетуші ем сен барыңда елден қия. Артыңнан тағы шығар бір аягөз, Көзімнің шүкір қылдым жасын тыя. Менің атым сұрасаң Ақан серің, Хазірет Ғали дүлдүлі тұлпар керім, Дүниеде оған жетер ат бар ма еді, Өлді ғой мен қайтейін, Құлагерім. Ор болып қалушы еді шапқан жерің, Шаттанып тұрушы еді қосқан елің. Атығай, Қарауылға олжа салған, Бота тірсек, қыл сағақ, сандал керім. Құлагерді өлтіргендей алдым несін, Əркімнің Тəңірім берген несібесін. Қас қылған жануарым Құлагерге, Жауызға, бар тілегім, өлім берсін. Бұл оқиғаны дауылпаз ақын Ілияс Жансүгіров «Құлагер» атты поэмасында былай бейнелеген: Тұрғаны тығырықтау жердің шаты,
А, құдай-ай!, бере көр! — деп ұмтылды, Ұйтқып кеп соқты өкпеден жел сықылды. Қыспақ жол, Жыландының жырасында Қақтығып бір-біріне ат тығылды. Сап етіп бердеңкедей кеп ұрынды, Бере бер, балам, бері шылбырыңды! Жанасып Құлагерге қалғанында, Сақ етіп айбалтасы Құланы ұрды... Шапшып қан шекесінен шыр айналды, Сылқ етіп Құлагер ат құлап қалды. Білген жоқ не болғанын, ес қалған жоқ, Тек бала жерге доптай домаланды. Құлагер шапшытқанда көкке қанды, Тек бала шыр-шыр етіп аттан салды. Жоқ болды ақбоз атты, қара киім, Тұйғынкөк шыға шауып кете барды. «Бай-бай, Құлагерім!..» Қорқырап Құлагер ат жатыр құлап,
«Аттандап» өткен жанға қолын былғап, Баласы Құлагердің жүр шырқырап. Қалың шаң қаптай шапқан қара-құрық, Балаға бұрылмайды ешкім бір-ақ. Десеңдер қайда Ақандай қыран құсты, Ол тастап аста тұрған жиылысты; Болғанын бір сұмдықтың іші сезіп, Қылаң ат қылт еткенде-ақ бермен ұшты. Қөргенде ол мынадай сұмдық істі, Үстіне Құлагердің құлап түсті. Білмеді не болғанын айрылды естен, Аймалап Құлагердің басын құшты. Иə, Ақан сері басындағы трагедиялық күй кез келген жүректі толқытады. Əсіресе «Құлагердегі» экспрессивті интонация, толқыған мұңлы əуен, драмаға суарылған қайғылы оқиға шынайылығымен баурайды. Əн ақын өмірінің трагедиялық сəтін бейнелеумен қатар, сол қоғамдағы өнер адамдарының тағдырын қамти отырып, өзі өмір сүрген қоғамның əділетсіз бет-бейнесін ашады. жүктеу/скачать 106,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|