Абай атындағЫ Қазақ Ұлттық педагогикалық

 

 

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ 

УНИВЕРСИТЕТІ 

 

Жаратылыстану және география институты 

 

Ботаника және жалпы биология кафедрасы 

 

 

 

 

 

 

                                   Кеңес мәжілісінде қарастырылып 

 

 

бекітілді, хаттама №     «   »       2016ж. 

 

 

 

 

__________профессор Каймулдинова К.Д. 

 

 

 

 

6М011300–Биология 

мамандығына магистратураға оқуға түсуге арналған 

емтихан сұрақтары 

магистратура 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Алматы, 2016 

 

 

 

«6М011300–Биология»  мамандығына  магистратураға  оқуға  түсуге  арналған 

емтихан бағдарламасы 

 

Құрастырушылар: 

 

Ботаника және жалпы биология кафедрасының 

                                                                  профессорлары:        Иманкулова  С.К. 

                                                                                                      Айдарбаева Д.Қ. 

                                                                         Шалабаев Қ.И. 

                                                                                                      Кенжебаева З.С. 

                                                                                                      Мынбаева Б.Н. 

                                                             доцентттері:        Загриценко И.П. 

                                                                                           Исабеков Б.М. 

 

Анатомия, физиология, зоология және тіршілік қауіпсіздігі кафедрасының   

                                                        профессорлары:    Балғынбеков Ш.А. 

 

 

                                                                            Жаксыбаев М.Б.   

                                                                               доценттері: Татаринова Г.Ш. 

                             Батырова К.И. 

                             Есимов Б.К. 

 

 

Жаратылыстану пәндерін оқыту  технологиясы  кафедрасының 

                                                                               доценті:      Жұмағұлова Қ.Ә. 

 

 

 

 

 

 

Абай  атындағы  ҚазҰПУ  «6М011300  –  Биология»  мамандығының 

магистратурасына  оқуға  түсуге  арналған    емтихан  бағдарламасында  жалпы 

ережелер, мамандық бойынша оқуға түсу емтиханға кіргізілген пәндер тізімі 

мен әдебиеттер тізімі берілген. 

Абай  атындағы  ҚазҰПУ  «6М011300  –  Биология»  мамандығының 

магистранттарына 

арналған 

оқуға 

түсу 

емтихан 

бағдарламасын 

магистранттар оқу барысында пайдалануына болады. 

 

Кафедра меңгерушісі _______________   Иманкулова  С.К. 

 

Ботаника  және  жалпы биологиякафедрасы  мәжілісінде  қарастырылып, 

бекітілді («25»  сәуір  2016 ж., хаттама №8). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Мазмұны 

 

І. Жалпы ережелер 

 

ІІ.  «6М011300  -  Биология»  мамандығы  бойынша  магистратураға 

оқуға түсуге арналған емтиханға енгізілген пәндер тізімі 

 

ІІІ. Пәндер және емтихан сұрақтары тізімі бағдарламасы 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І Жалпы ережелер 

 

1.1

 

6М011300–  Биология  негіздері  мамандығы  бойынша  бағдарламаны6.08.–2010ж. 

«Ботаника және жалпы биология» кафедрасы келесі бұйрықтарға сәйкес жасады: «Жоғары 

білім.  Бакалавриат»  ҚР  МЕМСТ-на;  «Оқытудың  кредиттік  технологиясы  бойынша  оқу 

үдерісін  ұйымдастыру  Ережесін  бекіту  туралы»  ҚР  БҒМ  2011  жылдың  20  сәуірінде 

қабылданған  №  152  бұйрығы,  «Білім  алушылардың  үлгерімін  ағымдық  бақылау,  аралық 

және  қорытынды  аттестациялауды  жүргізудің  Типтік    ережесіне  бекіту  туралы»  ҚР 

БҒМ01.11.2010 №506 бұйрығы. 

1.2

 

Оқуға  түсуге  қажетті  теориялық  курстарды  талапкерлердің  меңгеру  сапасын 

бақылайтын қорытынды кезең болып табылады. 

1.3

 

Оқуға  түсуге  5В011300-  «Биология»  мамандығы  бойынша  оқу  және    жеке  оқу 

жоспарын толық орындаған талапкерлер жіберіледі. 

1.4

 

Талапкерлердің оқуға түсуі кешенді емтихан түрінде жүреді. 

1.5

 

Мамандық бойынша оқуға түсуге арналған  емтиханға базалық және профильдік 

пәндер тізімі енеді. 

1.6

 

Оқуға  түсуге  арналған  емтиханның  құрылымы  «Биология»  мамандығының 

бағдарламасы  және  оқу  жоспарындағы  оқу  бағдарламаларына  сәйкес    дайындау 

деңгейінің талаптары бойынша анықталады. 

1.7

 

Оқуға түсу емтихан бағдарламасын, оны  және тапсырмалар  мазмұнын кафедра 

меңгерушілері, оқытушылары  емтиханға енгізілген пәндердің оқу бағдарламасы негізінде 

дайындады. 

1.8 Емтихан тапсыру нәтижелері тапсырылған күні жарияланады.  

 

 

ІІ «6М011300 - Биология» мамандығы бойынша оқуға түсу емтиханына енгізілген 

пәндер тізімі: 

 



 

Адам және жануарлар физиологиясы 



 

Генетика 



 

Эволюция ілімі 



 

Биохимия 



 

Ботаника 



 

Зоология 



 

Биологияны оқыту әдістемесі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІІ Пәндер және емтихан сұрақтары тізімі бағдарламасы  

 

3.1 Адам мен жануарлар физиологиясы 

 

Адам мен жануарлар  физиологиясы  пәнінің негізгі мақсаты – тұтас  организмнің, 

физиологиялық  жүйелердің,  ағзалар  мен  клеткалардың  және  жеке  клеткалық  

құрылымдардың  тіршілік    әрекеттерін  зерттеу,  олардың    қызметтерінің    қалай  және    не 

үшін  іске  асатыны  мен  қандай  физиологиялық    механизмдердің  көмегімен 

орындалатынын  көрсету  ерекшелігі.  Бірінші      және  екінші  сигналдық  жүйелердің  бір  – 

бірімен байланысы. Ес және оның түрлері. Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді еске сақтау 

механизмдері. 

Сенсорлық  жүйелер  (  анализаторлар)  физиологиясы.  Анализаторлар  қызметінің  

жалпы заңдылықтары.  Анализаторлар  тітіркендіргіштерге  талдауды қамтамасыз  ететін 

бірыңғай  жүйе.    Анализаторларды  зерттеудің  обьективті    және  субьективті    әдістері.  

Сезім  мүшелері  –  ағзаның    сыртқы    және  ішкі    орта  тітіркендіргіштері  туралы    ақпарат 

көзі  ретінде.  Рецепторлардың  классификациясы,  оның    мамандануы.  Рецепторлардың  

қозу  механизмі.  Генераторлық  және  рецепторлық  потенциалдар.  Тітіркендіргіштердің  

орталық және шеткі талдалуы. Көру жүйесі. Көздің құрылысы және оның қызметі. Көздің 

оптикалық  орталықтарында  сәуленің  сынуы.  Торлы  қабықта  бейненің  тууы.  Көздің 

аккомодациясы.  Көздің   өткірлігі. 

Ішкі  секрециялық  бездер.  Гипофиз.  Аденогипофиз,  гипофиздің  аралық  бөлігі, 

нейрогипофиз.  Гипоталамус  –  гипофизарлық    жүйе.  Бүйрекүсті  бездері.  Бүйрекүсті 

бездерінің    милы  заты.  Адреналин.  Оның  табиғаты  және  физиологиялық  маңызы. 

Бүйрекүсті  бездерінің    қыртысты  қабаты.  Кортикостероидтар,  оның  табиғаты  және 

физиологиялық  маңызы.  Қарынасты    безі.  Оның  ішкі  секрециялық  қызметі.  Лангерганс  

аралшалары және оның гармондары. 

Нервтік және гуморальдық реттелу. Гомеостаз. Стресс, стресстің механизмі. 

Қан  денешіктері  және  олардың  қызметі.  Иммунитет  туралы  ұғым.  Иммунитеттің 

түрлері.  Иммунитет    туралы    ілімнің    даму  тарихы.    И.И.  Мечниковтің    фагацитоз  және 

ағзаның  қорғаныс  реакциясы  туралы  ілім.  П.  Эрлихтің  иммунитеттің  гуморальдық  

факторы  туралы  ілімі.  Иммунологияның  заманауи  анықтамасы.  Клеткалық  және 

гуморальдық  иммунитет.  Т-  және  В  –  лимфоциттердің  бастапқы  пайда  болуы.  Т  – 

лимфоциттердің  қалыптасуындағы тимустің  рөлі. Иммуноглобулиндердің типтері, оның 

құрылымы. Адамның қан тобының иммуногенетикасы. АВО жүйесінің  антигені. Резус  – 

факторлар. Қан құю. 

Жүрек  етінің  физиологиялық  қасиеттері.  Жүрек  етінің  қозуы  және  қозғыштығы. 

Жүрек автоматиясы. Жүректің жиырылуының автоматизмі және оның табиғаты.  

Ас қорытудың  маңызы және зерттеу әдістері. Ас қорытудың маңызы. Клеткаішілік 

және  клетка  сыртындағы  ас    қорыту.  Секреторлық  процесс.  Ас  қорыту  ағзаларының 

қызметі.  Ас  қорыту  физиологиясын  жасаудағы  И.П.  Павловтың  және  оның  мектебінің 

еңбектерінің  маңызы.  Ас  қорыту  қызметтерін  зерттеу  әдістері.  Он  екі  елі  ішектегі  ас 

қорыту.  Қарынасты  сөлінің  құрамы  және  қасиеті.  Түрлі  тағамға  қарынасты  безінің 

реакциясы. Қарынасты безі секрециясының реттелуі. Өттің құрамы және қасиеті. 

Биоэлектрлік  құбылыстар  механизмі.  Биоэлектрлік  құбылыстардың    тіркелуі. 

Қозғыш  құрылымдары  клеткаларының  мембранасының  морфологиялық  және  қызметтік 

ұйымдастырылуы.  Мембраналық  тыныштық  потенциалын  анықтайтын  мембрана 

өткізгіштігінің  ерекшеліктері    мен  оны  сақтаудың  белсенді  механизмдерінің  рөлі.  Түрлі 

қозғыш  ұлпалар  үшін  мембраналық  тыныштық  потенциалының  шамасы,    әрекет 

потенциалы. 

Нерв  ұлпасының  негізгі  құрылымдары.  Нейрон  –  жүйке  жүйесінің  құрылымдық  

және  функционалдық  бірлігі.  Рефлекс  –  жүйке  әрекетінің  негізі  ретінде.  Рефлекстің 

анықтамасы.  Рефлекторлық  доғаның  жалпы  схемасы.  Моносинапстық  және 

 

 

полисинапстық  рефлекторлық  доға.  Рефлекс  –  бүкіл  ағзаның  реакциясы  ретінде. 

Рефлекстердің жіктелуі. 

Автономды жүйке жүйесі. Парасимпатикалық және симпатикалық жүйке жүйелері. 

Рефлекторлық доғаның  ерекшеліктері.  Вегетативті түйіндерде  қозудың  өту механизмі. 

Вегетативті  талшықтардың    функциясы  мен  құрылымдарының  ерекшеліктері. 

Симпатикалық  нерв  жүйесінің  бейімдеушілік  –  трофикалық  рөлі  (  Л.А.  Орбели). 

Метасимпатикалық жүйке жүйесі. 

Шартты  рефлекс  туралы    И.П.Павловтың  ілімі.  Жоғары  жүйке  әрекеті  туралы 

материалистік  ілімнің  дамуындағы    И.П.Павлов  пен  И.М.  Сеченовтың  еңбектерінің 

маңызы. Жануарлар әлемінің   бейімделушілік  эволюциясындағы  уақытша байланыстың 

жалпы    биологиялық    маңызы.  Шартты  байланыстың    жасалу    механизмі.  И.П.Павлов 

бойынша уақытша байланыстың  пайда болуы. 

Шартты рефлекстердің тежелуі. Қыртысты нейрондардың шартсыз        ( сыртқы) 

тежелуі.    Индукциялық  және  шектен  асатын  тежелу.  Шартты  (ішкі)  тежелу. 

Функционалдық жүйенің теориясы  және оның маңызы. 

Адамның  жоғары  жүйке  әрекеті.  Жануарлар  әлемінің    эволюция  процесінде  

сигналдық    реакциялардың  қиындауы.  Адамға  тән  екінші  сигналдық  жүйенің    пайда 

болуы  –  жоғары  жүйке  әрекетінің    сапалы    ақуыздары,  олардың    табиғаты  және 

физиологиялық маңызы.  

Сіңімділік  қатынастағы  толық  және  толық  емес    ақуыздар.  Ауыстырылмайтын 

амин  қышқылдары  және  оның  ағзадағы    ақуыз  биосинтезіндегі  маңызы.  Ақуыздық 

оптимум  және  азоттық  тепе  –  теңдік.  Ақуыздың  пластикалық  және  калориялық 

құндылығы. 

Сыртқа  шығару  процестерінің маңызы. Зат алмасудың соңғы өнімдері. Бүйректер, 

олардың құрылысы  мен қызметі. Нефрон  және  оның ерекшеліктері. Зат түзілу процесі. 

Тыныс  алудың  маңызы.  Сыртқы  және  ішкі  тыныс  алу.  Қандағы  газдың  алмасуы. 

Газдың алмасуындағы физикалық және химиялық факторлардың маңызы. 

 

Сұрақтар: 

1.

 

Жүйке ұлпасының негізгі құрылымдары, олардың құрылысы мен қызметтері. 

2.

 

Клетка мембранасының потенциалдары  және  олардың туу механизмдері.  

3.

 

Жоғары нерв әрекетінің типтері. 

4.

 

Рефлекс, 

оның 

жануарлар 

мен 

адамдардың 

біртұтас 

іс-әрекетінің 

қалыптасуындағы рөлі. 

5.

 

Жүрек етінің физиологиялық қасиеттері, жүрек қызыметінің реттелуі. 

6.

 

Шартты және шартсыз рефлекстердің айырмашылықтары 

7.

 

Автономды (вегетативтік) жүйке жүйесі. 

8.

 

Талдағыштардағы бейімделу, оның маңызы мен жүзеге  асыратын механизмдері. 

9.

 

Көру сенсорлық жүйесі, көздің құрылысы және қызметі. 

10.

 

И.П.Павловтың  екі сигналдық  жүйе туралы  ілімі. 

11.

 

Еске сақтау, оның түрлері мен механизмдері. 

12.

 

Функциялардың    нервтік    реттелуі,  оның  маңызы  (нақты    мысалдармен 

түсіндіру). 

13.

 

Функциялардың гуморальдық реттелуі, оның маңызы (нақты мысалдар келтіру). 

14.

 

Қан денешіктері және олардың қызметтері. 

15.

 

Иммунитет  туралы түсінік,  түрлері және физиологиялық механизмдері. 

16.

 

Бүйрек  үсті  және    қалқанша  бездері,    олардың  организм    функцияларын 

реттеудегі ролі. 

17.

 

Стресс. Стресстің механизмдері. 

18.

 

Организм функциялары  үйлесімділігінің механизмдері. 

19.

 

Тыныс алу үрдісіне сипаттама, тыныс алу қозғалыстарының биомеханикасы. 

20.

 

Ас қорыту, маңызы және оны зерттеу әдістері . 

 

 

21.

 

Ішектегі ас қорыту, ұйқы безінің сөлі мен өттің маңызы. 

22.

 

Өкпедегі газ алмасу және қанның газдарды тасымалдауы.  

23.

 

Ішкі секреция бездері. Гормондар және олардың әсер ету механизмі. 

24.

 

Бүйректің құрылысы және қызметтері. 

25.

 

Функциональдық жүйе теориясы және оның маңызы. 

26.

 

Қан топтары және олардың практикалық маңызы. 

27.

 

Гипоталамус-гипофиз  жүйесі  және  оның    организм    функцияларын    реттеудегі 

рөлі. 

28.

 

Гомеостаз, оның маңызы мен  механизмдері. 

29.

 

Ағзадағы энергия өзгерісі. Негізгі алмасу.  

30.

 

Белоктар алмасуы. Белоктардың физиологиялық маңызы. Ауыстырылатын  және 

ауыстырылмайтын амин қышқылдары.   

 

«Адам мен жануарлар физиологиясы» пәні бойынша ұсынылатын  әдебиеттер 

Негізгі әдебиеттер: 

1.

 

Төленбек  И.М.  Адам  мен  жануарлар  физиологиясы  (1  бөлім.  Нерв  және 

сенсорлық жүйелер): оқулық. Алматы., Абай атындағы ҚазҰПУ «Ұлағат» баспасы, 2013. - 

400 бет. 

2.

 

Төленбек  И.М.  Адам  мен  жануарлар  физиологиясы  (2  бөлім.  Висцеральдық 

жүйелер  және  зат  алмасу):  оқулық.  Алматы.  Абай  атындағы  ҚазҰПУ  «Ұлағат»  баспасы, 

2013. - 416 бет. 

3.

 

Сатпаева Х.К. және т.б. Адам физиологиясы. – Алматы, 2008. – 512 бет. 

4.

 

Основы  физиологии  человека.  Агаджанян  Н.А.,  Власова  И.Г.,  Ермакова  Н.А., 

Торшин В.И. М., 2003. – 412 бет. 

Қосымша әдебиеттер: 

1.

 

Несіпбаев Т.Н. Жануарлар физиологиясы. 1,2 кітабы. - Алматы. 1996. – 720 бет. 

2.

 

Дүйсенбин  Қ.Д.  Орталық  жүйке  жүйесі  және  жоғары  жүйке  әрекетінің  

физиологиясы. - Алматы, 2001. – 217 бет. 

3.

 

Ткаченко  Б.И.  Основы  физиологии  человека.  В  2х  томах.  -  Санкт–  Петербург. 

Наука. 2004. – 980 бет. 

4.

 

Бортный Н.А., Бортная Т.Н. Нормальная физиология. – М., «Эксмо», 2009. – 384 

бет. 

5.

 

Төленбеков И.М. Нерв жүйесінің физиологиясы. – Алматы, 1992. – 190 бет. 

 

3.2 Генетика 

Тұқым қуалаушылықтың материалдық негіздері.Клетка – тіршіліктің элементарлық 

бөлшегі. Клетканың морфологиясы мен химиялық құрылымы. ДНК-ның тұқым қуалайтын 

информацияны  алып  жүретін  негізгі  зат  екендігі.  ДНК-ның  құрылысы  мен 

репликациялану  механизмі.  ДНК  репликациясындағы    ферменттердің  рөлі.  ДНК-ның 

генетикалық  құрылымы.  ДНК  молекуласындағы  қос  нуклеотидтер  тізбегінің  тұқым 

қуалайтын информацияның кодалануының негізгі екендігі. Генетикалық кода. Белок  

биосинтезінің  генетикалық  бақылануы.  Транскрипция,  транскрипция  процестері.  РНК-

ның құрылымы мен қызметі, оның түрлері: Р-РНК, иРНК, тРНК. Кодон мен антикоданың 

арақатынасы. 

Клеткалық  цикл.  Митоз  эукариоттардың  жыныссыз  көбеюінің  механизмі  екендігі. 

Митоздың  фазалары.  Хромосомалар,  хроматидтер.  Клетканың  бөлінуі  кезіндегі 

хромосомалардың  (хроматидтердің)  таралу  ерекшеліктері.  Клетканың  бөліну  процесінде 

цитоплазмалық органоидтарының түзілуі мен таралу ерекшеліктері. Эндомитоз. 

Белгілердің  тұқым  қуалауының  заңдылықтары  мен  тұқым  қуалаушылықтың 

принциптері.Клеткалар  мен  организмдердің  жыныссыз  көбеюіндегі  тұқым  қуалау 

ерекшеліктері. Клоналардағы тұқым қуалау.Гибридологиялық әдіс генетикалық анализдің 

негізгі  екендігі.  Г.Мендель  қалыптастырған  жекелеген  альтернативті  жұп  белгілердің 

 

 

тұқым  қуалауына  анализ  жасаудағы,  таза  линиялы  константты  ата-аналық  формаларды 

пайдаланудың,  гибрид  ұрпақтарға  жеке  анализ  жүргізудің  және  будандастырудың 

нетижелеріне сандық баға берудегі генетикалық анализ әдісінің принципиялды маңызы. 

Генетикалық символика. Будандастыру жолдарын жазу ережелері.  

Моно және полигибридті будандастыру кезіндегі тұқым қуалау. 

Реципрокты  будандастыру  туралы  түсінік.  Мендельдің  І  заңы  –  бірінші  ұрпақ 

гибридтерінің  біркелкі  болу  заңы.  Гендер  мен  аллелдер  туралы  түсінік.  Аллелизм.  Көп 

аллелділік.  Аллелді  гендердің  әрекеттесуі  (доминанттылық,  толымсыз  доминанттылық 

және  кодоминанттылық).  Доминаттықты  меңгеру  мүмкіндігі.  Екінші  және  үшінші 

буындарда  фенотип  және  генотип  бойынша  ажырау.  Гомозиготалылық  пен 

гетерозиготалылық.  Қайыра  және  анализдік  будандастыру  кезіндегі  ажырау.  Анализдік 

будандастырудың маңызы. Мендельдің ІІ заңы – ажырау немесе гаметалар тазалығы заңы. 

Ажыраудың  цитологиялық  механизмі.  Тіршілік  циклының  гаплофазасындағы  ажырауға 

анализ жасау. Тетрадалық анализ.  

Ажырау заңының көрінісіне ықпал ететін және оны тежейтін жағдайлар. Ажыраудың 

статистикалық сипаты. 

Дигибридті  будандастыру  кезіндегі  тұқым  қуалау.  Дигибридті  будандастырудағы 

фенотип пен генотип бойынша ажырау. Кейбір жұп белгілердің тәуелсіз тұқым қуалауы, 

Мендельдің ІІІ заңы. Белгілердің, гендердің тәуелсіз комбинациялануының цитологиялық 

негіздері.  Полигибридті  будандастыру  заңдылықтары.  Комбинативті  өзгергіштік,  оның 

эволюция  мен  селекциядағы  маңызы.  Полигибридті  будандастыру  кезіндегі  ажыраудың 

жалпы формулалары. 

Гендердің  өзара  әрекеттесу  типтері:  комплементарлы,  эпистаз,  полимерия, 

модификация.  Гендердің  өзара  әрекеттесу  типіне  қарай  фенотип  бойынша  ажыраудың 

өзгеруі.  Сандық  белгілердің  тұқым  қуалау  ерекшеліктері.  Сыртқы  орта  факторларының 

генотиптің қалыптасуына тигізетін әсері. Гибридологиялық. 

Жыныспен  тіркескен  белгілердің  тұқым  қуалауы.  «креске-кресті»  (крисс  кросс) 

жолымен тұқым қуалау. Жыныстық  хромосомалар ажырамаған кездегі тұқым қуалау. 

Гендердің  тіркесу  құбылысы.  Тіркесіп  тұқым  қуалау  кезіндегі  тұқым  қуалаудың 

ерекшеліктері. 

Өзгергіштік,  оның  себептері  мен  зерттеу  әдістері.Өзгергіштіктің  классификациясы. 

Тұқым  қуалайтын  геотиптік  (комбинативтік  және  мутациялық)  өзгергіштік  пен  тұқым 

қуаламайтын  фенотиптік  (модификациялық,  онтогенетикалық)  өзгергіштер  туралы 

түсікітер. 

Тұқым 

қуалайтын 

өзгергіштіктің 

эволюцияның 

негізі 

екендігі. 

Модификациялық  өзгергіштіктің  организмдердің  адаптациясындағы  рөлі  және  оның 

эволюция  мен  селекциядағы  маңызы.  Мутациялық  өзгергіштік.  Мутациялар 

классификациясының  принциптері.  Генератиптік  және  сомалық  мутацилар.  Мутацияны 

фенотиптің  өзгеруіне  қарай  классификациялау  –  морфологиялық,  биохимиялық, 

физиологиялық. 

Мутациялардың 

өздерінің 

адаптивтік 

маңызына 

байланысты 

айырмашылықтары:  летальды  және  жартылай  летальды,  нейтральды  және  пайдалы 

мутациялар,  мутациялардың  адаптивтік  маңызына  қарай  әр  түрлі  болуының 

салыстырмалы сипаты. Белгінің мутациялық өзгерісінің биологиялық және шаруашылық 

тиімділігі туралы түсінік, мутантты формалардың генетикалық коллекциясы және оларды 

өсімдіктер,  жануарлар  және  микроорганизмдердің  жеке  салаларына  да  қолдану. 

Мутацияның әр түрлі биологиялық процестерге генетикалық анализ жасаудағы маңызы. 

Модификациялық 

өзгергіштік. 

Өзгергіштіктің 

реакция 

нормасы 

туралы 

түсінік.Модификациялық  өзгергіштікті  зерттеудің  математикалық  әдісі.  Вариациялық 

қатардың  константалары  және  оларды  реакция  нормасын  анықтаудағы  генотиптің  рөлін 

білу үшін пайдалану. 

Молекулалық генетиканың негіздері. Генетикалық инженерия.Ген туралы түсініктің 

дамуы  мен  қалыптасуы.  Вирустар  мен  бактериалардың  молекулалық  генетиканың 

қолайлы  объектісі  екендігі.  Вирустық  инфекцияның  механизимі.  Бактериядағы 

 

 

трансформация  және  трансдукция  құбылыстарының  ДНК-ның  тұқым  қуалаушылық  пен 

тұқым қуалайтын өзгергіштікті анықтайтындығының тікелей дәлелі екендігі. Плазмидтер 

мен эписамалар. 

Тұқым  қуалайтын  информацияны  жүзеге  асырудың  молекулалық  механизмдері. 

ДНК-ның  генетикалық  құрылымы  және  нуклеотидтік  жұптардың  бірізділігі  –  тұқым 

қуалайтын информацияның кодпен хабарлануының негізі екендігі. 

Популяциялар  генетикасы  және  эволюцияның  генетикалық  негіздері.Популяция 

және  оның  генетикалық  құрылымы.  өздігінен  ұрықтанатын  және  айқас  ұрықтанатын 

организмдер  популяциясы.  Популяциялар  мен  таза  линиялар  туралы  В.Иогансен  ілімі. 

Популяциялардағы тұқым қуалау. Панмиксиялық мендельдік популяциядағы генетикалық 

тепе-теңдік және оның Гарди-Вайнберг заңына теориялық тұрғыда сәйкес келуі.