«Абайтану»
жүктеу/скачать 0,68 Mb. Pdf көрінісі
|
1 1 V 1. «Абай танымындағы ән мен күй» тарауы Абай әндерінің таралуы: - Абайдың ән мен күй, өнер құдіреті, жақсы әннің эстетикалық мәні туралы толғанысы; - Абай әндерінің мазмұны, халық арасына таралуы; - Абай әндерінің халық әндерімен ұқсастықтары және айырмашылықтары; - Абайдың музыкалық туындыларындағы әуен мен ырғақтар. (4) 1 2. « Ұйықтап жатқан жүректі ән оятар»: - «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа», «Құлақтан кіріп бойды алар», «Өзгеге, көңілім, тоярсың» ән-өлеңдеріндегі ән мен күй туралы ойлары; - «Көзімнің қарасы», «Айттым сәлем, қалам қас» ән-өлеңдеріндегі ақынның сезім сырларын жеткізудегі ерекшеліктері; - «Сегіз аяқ» ән-өлеңіндегі Абайдың көркемдік- эстетикалық ерекшеліктері.
- поэманың тақырыбы мен идеясы және көркемдік маңызы; - поэманың романтикалық және реалистік сипаты; - поэманың сюжеті мен композициясы; - эпикалық дастандағы Ескендір мен Аристотель образдары; - Абайдың шағын поэма жазудағы шеберлігі. 2 Шығармашылық жұмыс 1 Қорытынды 1 26
Абайтану курсы 10 – сынып Жылдық сағаты – 34, апталық сағаты – 1 (бағдарламалық материалдар оқуға -32 сағ., шығармашылық жұмыстар - 2 сағ.)
2- кесте – Күнтізбелік жоспар
Тақырыптар Сағат саны І Кіріспе. «Мен бір жұмбақ адаммын, оны да ойла» - Абай өмір сүрген дәуірдің ерекшелігі; - Ақынның келешек ұрпаққа арнаған адамгершілік
жайлы өсиеттері; - Қазіргі кездегі Абай ілімінің өзектілігі. 1 ІІ «Абай мұрасының XX ғасырдың 30 -60 жылдары зерттелуі» тарауы - Абайтану мәселесіне қатысты әр алуан көзқарастар, әлеуметтік-саяси идеялар; - Ғ.Тоғжанов, Н.Төреқұлов, І.Қабылов, С.Мұқанов, Е.Смайылов, З.Шашкин, т.б. Абай еңбектеріне
қатысты зерттеулері, ой-пікірлері. 2 ІІІ 1. 2. «Абай шығармаларындағы білім, өнер тақырыбы» тарауы - Ақын қарасөздеріндегі философиялық ойдың ұлттық дүниетаныммен үндестігі; - Абайдың өнер, еңбек, талап, ықылас-ынта, қайрат- қажыр, терең ой, т.б. адами қасиеттер жайлы ой тұжырымдары. «Талапты ерге нұр жауар»: Отыз екінші қарасөзі: - қарасөздегі ақынның ғылым, білім үйренудің мақсатын айқындауы; - ғылым-білімді іске жарату, оны ақиқат мақсатпен үйренуге назар аударуы, хақиқат, ақыл, бахас ұғымдары жөніндегі танымы. «
Отыз үшінші қарасөзі: - қарасөзде қазақтың қолы өнерлі адамын Абайдың әулие санауы; - жастарға артық ісмерлер іздеп, өнер арттыруды, түзден өнер іздеуге бағыт-бағдар көрсетуі; - қолөнерді дамытуға кері әсер ететін талапсыздық, еріншектік, мақтаншақтық, тамыршылдық кеселдерінен сақтануды ескертуі.
- өлеңнің идеясы, өлеңге қойған эстетикалық талабы, (6) 2 1 27
2- кестенің жалғасы
4. ақындықтың мұрат-мақсаты; - поэзияның қоғамдық мәні мен міндетіне зор маңыз беруі; - ақынның өлең сөзге қоятын талаптары; - сөздің асылы ретінде поэзияны жоғары бағалауы.
- өлеңдегі Абайдың бірнеше кесек ойлары; - өлеңнің өнердің басы. халықтың тілін де, ойын да жаңғыртып, түлетіп өсіретін, шынайы әлеуметтік тартыстың құралы болған өлең арзан бағаланбайтын құрал екендігі; - өлеңде Абайдың өлең жазудағы мақсатының – халқының алдындағы қарызы екендігінің айқындалуы. «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін» өлеңі: - өлеңдегі ақынның поэзияның әлеуметтік мәні жөніндегі тың түйіні, пікір сонылығы;- ақынның «өлеңі бар, өнерлі інілеріне» бағыт- бағдар көрсетуі; - өлең жазудағы ақынның мақсат-мұраты.
Абайдың табиғаттың көркем көріністерін жырлайтын лирикалық туындылары, табиғат құбылыстарын күнделікті өмірмен, адамдардың күнкөріс, іс-әрекетімен, көңіл-күйімен астастыра суреттеу шеберлігі.
- өлеңде ақынның түнгі табиғат көріністерінің әсем суретін поэзия тілімен өрнектеуі;- ақын кейіпкерлерінің сезім толқыныстарын табиғат құбылыстарымен астастыра бейнелеуі.
- өлеңдегі Абайдың өз тұсындағы қоғамдық, тұрмыстық жүйеге көзқарасы;- елдің шаруашылық әрекеті, тіршілік тәсілі, табиғат қабағын баққан мінезін суреттеудегі ақындық шеберлігі.
- өлеңде ақынның адам көңіл күйін суреттеу шеберлігі; - ақынның тыңдаушысын таппай қапаланған шағындағы сезім толғанысы, философиялық ой түйіні.
28
2- кестенің жалғасы
- ақынның адал еңбекпен мал табуды насихаттауы; - ар-ұяттан безген тойымсыз би, болыстарды шенеуі; - адамның үш асыл қасиеті – ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек туралы ой түйіні. «Түбінде баянды еңбек егін салған» өлеңі: - өлеңдегі ақынның жас ұрпақты еңбек етуге, отырықшылдыққа шақыруы;- оқу оқып, білім алуға, білімін халық қажетіне жаратуға үндеуі. Шығармашылық жұмыс 1 V 1. « Қолдан келе бере ме жұрт меңгермек» тарауы «Би екеу болса, дау төртеу болады»: Үшінші қарасөзі: - қарасөздегі ақынның халық мүддесіне қызмет ету жөніндегі пікірлері; - ақынның биліктің құрылымы жөніндегі ойлары; - ақынның саяси-әлеуметтік болмыс туралы толғанысы; - үшінші сөздің жанры туралы сөз (көсемсөз, яғни публицистика). (6) 2 2. 3. 4. «Көңілім қайтты достан да, дұшпаннан да» өлеңі: - өлеңнің идеялық мәні; - Абайдың қазақ қоғамындағы әділетсіздік, зұлымдық іс-әрекеттер жайындағы ойлары; - ақынның өлеңдегі алуан түрлі адамдардың психологиясын суреттеу шеберлігі; « Қартайдық, қайғы ойладық, ұлғайды арман» өлеңі: - өлеңде Абайдың сол дәуірдегі қоғамдық- әлеуметтік топтардың іс-әрекетін әшкерелеуі; - еңбексіздікті, алармандық мінез-құлықтарды сатира тілімен сынауы; - ақынның алдамшылық, жәдігөйлік, айлакерлікке қатысты байламы; - өлеңдегі түйінді ой. « Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап» өлеңі: - өлеңдегі ақынның ел жағдайы туралы ойлары; - ақынның өмірдің, тұрмыс-тіршіліктің қат-қабат
қайшылықтарын салыстырмалы, астарлы түрде суреттеуі; - ақынның түйінді ойының мәні. « Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек» өлеңі: - өлеңдегі ақынның заман ағымына қарай мың құбылған адам құлқын сынай суреттеуі; - адалдық пен арамдық, адамдық пен надандық 1 1 1 29
2- кестенің жалғасы
ұғымдарының ел ішіндегі көріністерін
философиялық тұрғыда таразылай баға беруі; - ақынның әлеуметтік өмірдің шынайы суреттеріне
қойылған сұрақты ойлары. 1 V І 1. Сыншыл, сатиралық мазмұндағы шығармалары «Улы сия, ащы тіл»: Он бірінші қарасөзі: - қарасөздегі жұрттың үнем қылып жүрген екі нәрсесін – ұрлық, ұрлықпен мал табу және бұзақылардың бәлелі, азғырушылықпен күн көруі туралы өткір ойлары; - екі бүлік істің кесірінен ант, серт, ұят, адалдықтың да тоқтаусыздығы, бүлікті тыятын байлардың азғындығы туралы өкінішті ойлары. (4) 1 2. 3. 4. Адасқанның алды жөн, арты соқпақ» өлеңі: - өлеңдегі әлеуметтік маңызы бар мәселелерге сыншылдықпен қарауы; - әлеуметтік теңсіздік туралы ойлары; - ел үстінен күн көрген алаяқ би, болыстарды, мал- мүліктің буына семірген байлар мен патша әкімдерін сынауы.
- ақын суреттеуіндегі заман келбеті, әлеуметтік қайшылықтардың басында тұрған пысықтардың, қу мен сұмдардың елге салған лаңы; - адал еңбекті, ел ішіндегі тыныштықты сақтау жайындағы ақын пайымы. «Сабырсыз, арсыз, еріншек» өлеңі: - Абайдың өлеңдегі адамгершілік қасиеттерден ада адамдардың іс-әрекеті туралы ойлары; - адам психологиясының келеңсіз жақтары, аярлық мінезі жайындағы тұжырымдары; - ақынның әлеуметтік, саяси көзқарасы. 1 1 1 VІІ Абайдың аудармалары Абайдың Лермонтовтан аудармасы: «Тұтқындағы батыр», «Өзіңе сенбе, жас ойшыл» өлеңдері: - ақын ойының орыс классиктерімен үндестігі; - Абайдың аудармашылық шеберлігі; - ақын аудармаларындағы ұлттық нақыштар. (2) 2 30
2- кестенің жалғасы
Жылдық сағаты – 34, апталық сағаты – 1 (бағдарламалық материалдар оқуға -32 сағ., шығармашылық жұмыстар – 2 сағ.)
3- кесте – Күнтізбелік жоспар V ІІІ 1. 2. Абайдың поэмалары «Масғұт» поэмасы: - поэманың тақырыбы, идеялық-көркемдік маңызы; - поэмадағы шығыстық сарындар, ақынның шығармасына арқау еткен адамгершілік идеясы; - поэманың тәрбиелік мәні. « Әзім әңгімесі» дастаны: - поэманың «Мың бір түн» хикаяларымен үндестігі; - Абайдың поэмасына желі, арқау болған уақиғалар; - шығыстық хикаяларды ақын өзіне қажет ұстаздық,
тәрбиелік ой-мақсаттарға пайдалануы, көпке үлгі етуді мақсат етуі. (3) 2 1 Шығармашылық жұмыс 1 Қорытынды сабақ 1 Реті Тақырыптар Сағат саны І Кіріспе. «Абайтану» курсы туралы түсінік Қазіргі абайтану мәселелері
- қарасөздегі адамның өзін-өзі тәрбиелеу мәселесі; - жақсы-жаман нәрсенің парқын пайымдауы; - адам өмірі туралы философиялық топшылауы; - адамдар арасындағы өзара қарым-қатынас мәдениеті; - ақынның ақылды және ақылсыз кісінің белгілі бір парқы туралы философиялық көзқарасы; - қызығушылық, мастық, есерлік ұғым-түсініктері туралы танымы. Отыз бірінші қарасөзі: - қарасөздегі ақынның педагогтік, ұстаздық жөніндегі ой-пікірлері; - есітіп білгенді есте сақтау тәсілдері; - ой кеселдерінен сақтанудың жолдары турасындағы ойлары.
31
3- кестенің жалғасы
1. 2. « Қалың елім, қазағым, қайран жұртым» тарауы «Осы мен өзім – қазақпын» Тоғызыншы қарасөзі: - қарасөздегі қазақ халқының, оның тұрмыс- тіршілігінің кемшілік тұстарын сынауы; - ақын пікірлерінің бүгінгі қоғамдағы өзектілігі; - өмір философиясының қағидалары; «
- өлеңдегі еңбекші халықтың мүддесі;- ақын бейнелеуіндегі өзі өмір сүрген қоғамның тарихи шындығы;- заманның кемшілік, қайшылықтарын сынауы; - ақынның елдің сиқын бұзып жүрген мансабы жоғары шенеуніктердің психологиясы туралы тұжырымы;- Абай лирикасында ұлттық мінез психологиясының көркем жинақталуы; -
Абайдың адам жанының сырлары жөніндегі танымы; (7) 1 1 3. 4. 5. 6. 7. «Жақсылық ұзақ тұрмайды» өлеңі: - қоғам өміріндегі әлеуметтік жағдайға сипаттама; - үміт пен уайым, жақсылық пен жамандық, қайғы, талап ұғым-түсініктері; - адамға тән аталмыш қасиеттерді сипаттау ерекшелігі. «Бөтен елде бар болса» өлеңі: - өлеңде қазақ қауымында етек алған атқамінерлер арасындағы бас араздық, бақастық көріністерін сынауы; - «Нанымы жоқ, анты бар» деген жолдағы жинақтаушылық сипаттағы ой тұжырымы. «Сегіз аяқ» өлеңі: - Абайдың өз заманы, дәуірі және оның адамдары жайлы ой толғанысы; - әлеуметті сынауы, халқын еңбекке үндеуі; - өлеңнің ырғақтық, құрылымдық ерекшеліктері; - өлеңде ақынның өзекжарды ойларын кестелі тілмен өрнектеуі; - халықты мәдениет, прогрестік даму жолына бағыттаудағы идеялары. «Ішім өлген, сыртым сау» өлеңі: - өлеңдегі ақынның көңіл күйі, аяр, екіжүзді, опасыз, сатқын жандарды шенеуі; - адамдардың мінез-құлық психологиясын сипаттаудағы шеберлігі. « Қажымас дос халықта жоқ» өлеңі: 1 1 1 1 |