Ацетилен – металдарды кесу, дәнекерлеу кезінде қолданылатын газ. Қоспалар оған сарымсақ иісін бере алады. Суда іс жүзінде ерімейді, ацетонда аз ериді. Ацетилен қанықпаған қосылыс, сондықтан ол химиялық реакцияларға тез түседі. Сол себептен оның туындылары ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады.
Ацетилен – металдарды кесу, дәнекерлеу кезінде қолданылатын газ. Қоспалар оған сарымсақ иісін бере алады. Суда іс жүзінде ерімейді, ацетонда аз ериді. Ацетилен қанықпаған қосылыс, сондықтан ол химиялық реакцияларға тез түседі. Сол себептен оның туындылары ауыл шаруашылығында кеңінен қолданылады.
Ацелинді өндірісте кальций карбидінен және метанна өндіреді. Кальций карбиді 1800-2000°С температурада электр пеште сөндірілмеген әктің кокспен әрекеттесуінен.
Ацетилен-түссіз газ, қайнау температурасы - -83,8°С, тығыздығы 1,0896г/л. Оны 1936 жылы ағылшын химигі Э. Дэви ашқан, 1862 жылы француз химигі Бертолле синтездеп алған.
Ацетиленнің метаннан және этиленнен айырмашылығы-ол күйелі жалын шығарып жанады.
Ацетиденге қосылу реакциясы тән. Гидрлеу куі сатыда жүреді: алдымен этилен, одан кейін алкан туындылары түзіледі. Ацетиленді галогендеу ревкциясы тетрахлоэтилен, трихлорэтилен, винихлорид т.б. Галогенді туындылар өндіруде қолданылады. Ацетилен әр түрлі катализатор көмегімен сумен әрекеттесіп сірке алдегидін түзеді. Ацетиленге спирт қосу арқылы әр түрлі бағалы полимерлер және сополимерлер алу үшін қолданылатын мономерлер өндіріледі.
Ацетиленнің физикалық қасиеттері.
Ацетиленді зертханалық және өнеркәсіптік жағдайларда алуға болады. Өндірісте ацетиленді алудың екі әдісі бар:
Ацетиленді зертханалық және өнеркәсіптік жағдайларда алуға болады. Өндірісте ацетиленді алудың екі әдісі бар:
• Карбидтік әдіс;
• Көмірсутектерді пиролиздеу.
Зертханада ацетилен алу үшін кальций карбидіне (СаС2) аз мөлшерде су тамшылау жеткілікті. Осыдан кейін ацетилен бөлінуінің күшті реакциясы басталады. Оны бәсеңдету үшін ас тұзын (NaCl) қолдануға болады.
Ацетилен өндірісі.
Қолданыуы
Ацетиленнің құрылымдық формуласы бізге көміртегі атомдары арасындағы жеткілікті күшті байланысты көрсетеді. Ол сынған кезде, мысалы, жану кезінде көп энергия бөлінеді. Осы себепті ацетилен жалыны рекордтық жоғары температураға ие - шамамен 4000 ° C. Ол металды дәнекерлеуге және кесуге арналған алауларда, сондай-ақ зымыран қозғалтқыштарында қолданылады.
Жанып тұрған ацетиленнің жалыны да өте жоғары жарықтылыққа ие, сондықтан ол жиі жарықтандыру құрылғыларында қолданылады. Ол жарылғыш заттарда да қолданылады. Рас, онда ацетиленнің өзі емес, оның тұздары қолданылады.
Химиялық қасиеттерінің әртүрлілігінен көрініп тұрғандай, ацетиленді басқа да маңызды заттарды: еріткіштерді, лактарды, полимерлерді, синтетикалық талшықтарды, пластмассаларды, органикалық шыныларды, жарылғыш заттарды және сірке қышқылын синтездеу үшін шикізат ретінде пайдалануға болады.
Жоғарыда айтылғандай, ацетилен жанғыш зат болып табылады. Ол оттегімен немесе ауамен өте жанғыш қоспалар түзе алады. Ол үшін статикалық электр тогының бір ұшқыны, 500°C-қа дейін қыздыру немесе жарылыс туғызу үшін аздап қысым қажет. 335 °C температурада таза ацетилен өздігінен тұтанады.
Жоғарыда айтылғандай, ацетилен жанғыш зат болып табылады. Ол оттегімен немесе ауамен өте жанғыш қоспалар түзе алады. Ол үшін статикалық электр тогының бір ұшқыны, 500°C-қа дейін қыздыру немесе жарылыс туғызу үшін аздап қысым қажет. 335 °C температурада таза ацетилен өздігінен тұтанады.
Ацетиленнің ауамен немесе оттекпен қоспасы қопарылғыш болады. Сондықтан ацетиленді пайдаланғанда қауіпсіздік шараларын сақтау қажет. Ацетиленді сыртында «Ацетилен» деген қызыл жазуы бар ақ түсті арнайы баллондарда тасымалдайды.
Ацетиленнің негізгі қолданылуы:
Ацетиленнің негізгі қолданылуы:
Металдарды кесу және өңдеу.
Ашық, ақ жарық көзі ретінде пайдаланыңыз. Бұл жағдайда автономды шамдар қолданылады.
Жарылғыш заттарды өңдеу.
Сірке қышқылы, этил спирті, еріткіштер, каучук, ароматты көмірсутектер болып табылатын басқа қосылыстар мен материалдарды алу.
Ацетилен: медициналық қолдану:
Ацетилен: медициналық қолдану:
Бұл аймақта зат қалай қолданылады? Ацетилен ингалациялық анестезияда қолданылатын газдардың бірі болып табылады деп болжайды. Бірақ оның бұл қызметте кеңінен қолданылуы өткннің еншісінде. Қазір анестезияның замануи және қауіпсіз әдістері бар.
Айта кету керек ацетиленді пайдалану үлкен қауіп төндірейді, өйткені оның ингалациялық ауадығы концентрациясының мәні қауіпті шекке жеткенге дейін, төменгі тұтанғыштық шегі өтеді. Бұл газды пайдаланудың ең маңызды шарты қауіпсіздік шараларын сақтау болып табылады. Ацетиленнің қаншалақты қауіпті екенін асыра бағалау өте қиын.