Қарым-қатынас - бұл бірлескен іс-әрекеттің қажеттіліктерімен туындайтын және кем дегенде үш түрлі процесті қамтитын адамдар (тұлғааралық қарым-қатынас) және топтар (топаралық коммуникация) арасындағы байланыстарды орнату мен дамытудың күрделі көп қырлы процесі: коммуникация (ақпарат алмасу), өзара әрекеттесу (әрекет алмасу). және әлеуметтік қабылдау (серіктесті қабылдау және түсіну).
Қарым-қатынас адамның әлеуметтік қызметінің негізгі нысандарының бірі болып саналады. Қарым-қатынас барысында адамның бұрын білгені көптің меншігіне айналады.
Ғылыми мағынада коммуникация – адамдардың өзара әрекеті және осы әрекеттесу кезіндегі ақпарат алмасуы.
Адамдар арасындағы өзара әрекеттесудің екі тобы бар: ауызша және вербалды емес қарым-қатынас.
Ауызша қарым - қатынас - (символдық) сөздердің көмегімен жүзеге асырылады. Оған адамның сөйлеуі жатады. Байланыс мамандары қазіргі адам күніне шамамен 30 мың сөз немесе сағатына 3 мыңнан астам сөз айтады деп есептейді.
АУЫЗША ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС ҚҰРАЛДАРЫНА МЫНАЛАР ЖАТАДЫ:
Сөйлеу
Ауызша сөйлеу
Жазбаша сөйлеу
Дұрыс сөйлеу
Сөйлеудің тиімділігі
Сөйлеу сұлулығы, шешендік өнер
Сөйлеудің орындылығы
СӨЙЛЕУ ауызша және жазбаша болып бөлінеді:
Өздеріңіз білетіндей, бұл сөз адамдарға, атап айтқанда, әріптестер мен бағыныштыларға әсер етудің маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Сөйлеу жағымды және жағымсыз эмоцияларды тудыруы мүмкін, бұл көңіл-күй мен өнімділіктің өзгеруіне әкеледі. Сондықтан кез-келген деңгейдегі маман риториканы, яғни әңгіме жүргізу өнерін игеруі керек.
Ұжымдағы басшылар мен мамандардың сәтсіздікке ұшырауының бір себебі осы өнерді меңгермеу. Ауызша сөйлеу-дыбыстық сөйлеуді түсінуді және дыбыстық формада (сөйлеу) сөйлеу мәлімдемелерін жүзеге асыруды қамтитын сөйлеу әрекетінің бір түрі. Ауызша сөйлеу сұхбаттасушылармен тікелей байланыс арқылы жүзеге асырылуы мүмкін немесе егер байланыс айтарлықтай қашықтықта болса, техникалық құралмен (телефон және т.б.) құралдар арқылы жүзеге асады. Ауызша сөйлеу, жазбаша сөйлеуден айырмашылығы: (қайталаулардың, нақтылаулардың, түсіндірулердің болуы);
Вербалды емес коммуникация құралдарын қолдану (ым, мимика), сөйлеу мәлімдемелерінің үнемділігі, эллипс (сөйлеуші атамауы мүмкін, оңай болжай алатын нәрсені өткізіп жіберуі мүмкін).
АУЫЗША СӨЗ-Дайын емес ауызша сөйлеу (әңгіме, сұхбат, пікірталас) және дайындалған ауызша сөйлеу (дәріс, баяндама, есеп беру);
АУЫЗША СӨЗ- диалогтық сөйлеу (екі немесе бірнеше адам арасындағы сөздердің тікелей алмасуы) және монологтық сөйлеу (тыңдаушылардың біреуіне немесе тобына, кейде өзіне бағытталған сөйлеу түрі).
Жазбаша сөйлеу – бейнелеуге арналған және арнайы графикалық белгілер (жазбаша белгілер) арқылы қағазда (немесе басқа беттерде: пергамент, қайың қабығы, тас, кенеп және т.б.) бейнеленген сөйлеу. Жазбаша сөйлеу – ауызша сөйлеуге қарама-қарсы тілдің өмір сүру формасының бірі.
Жазбаша сөйлеуді қолдану сіздің сөйлеуіңізді ұзақ ойлануға, оны біртіндеп құруға, түзетуге және толықтыруға мүмкіндік береді, бұл, сайып келгенде, ауызша сөйлеуге қарағанда күрделі синтаксистік құрылымдардың дамуы мен қолданылуына, оның басқа ерекшеліктерінің пайда болуына ықпал етеді. Жазбаша сөйлеу-ауызша сөйлеуге қарағанда тілдің пайда болуының екінші, кейінгі түрі. Тіл тарихының әртүрлі кезеңдерінде жазбаша сөйлеу мен ауызша сөйлеу арасында әртүрлі қатынастар бар. Жазбаша сөйлеуді қолдану сіздің сөйлеуіңізді ұзақ ойлануға, оны біртіндеп құруға, түзетуге және толықтыруға мүмкіндік береді, бұл, сайып келгенде, ауызша сөйлеуге қарағанда күрделі синтаксистік құрылымдардың дамуы мен қолданылуына, оның басқа ерекшеліктерінің пайда болуына ықпал етеді. Жазбаша сөйлеуде ауызша сөйлеуге тән дыбыстық және интонациялық таңдау құралдары жоқ. Хатта айтылу ерекшеліктерін жеткізу үшін семантикалық және логикалық таңдау мақсатында әртүрлі тыныс белгілері мен қаріп (шрифт) құралдары қолданылады.
Сөйлеудің сұлулығы-әдемі, сенімді сөйлеу қабілеті, адамның сөйлеуіне, шешендік қабілетіне қызығушылық таныту қабілеті. Шешендік өнер – көпшілік алдында сендіру мақсатында сөйлеу өнері. Шешендік өнер – шешендік өнердің, актерлік шеберліктің (жеткізу) және психологиялық техниканың үйлесімді үйлесуі.
Сөйлеудің өзектілігі – сөйлеу мазмұнының, оның тілдік құралдарының қарым-қатынас мақсаты мен шарттарына сәйкестігі.
Сәйкес сөйлеу хабарламаның тақырыбына, оның логикалық және эмоционалдық мазмұнына, тыңдаушылар немесе оқырмандар құрамына, жазбаша немесе ауызша баяндаудың ақпараттық, тәрбиелік және эстетикалық міндеттеріне сәйкес келеді.
Вербальды қарым-қатынас ережелері: Ауызша қарым-қатынаста іскерлік этикет әртүрлі психологиялық әдістерді қолдануды қамтиды. Олардың бірі - "сипау формуласы". Бұл " сізге сәттілік!", "Сәттілік тілеймін", белгілі тіркестер: "үлкен кеме-үлкен жүзу", және т. б., әртүрлі реңктермен айтылады.
Іскер адамдардың сөйлеу этикетінде мақтау сөздер үлкен маңызға ие (жағымпаздықпен шатастырмау керек) — жағымды сөздер, бизнестегі іс-әрекетке оң баға беру, киімдегі талғамды, сыртқы келбетті, серіктестің іс-әрекеттерінің тепе-теңдігін, яғни.іскери серіктестің ақыл-ойын бағалау.
Вербалды емес қарым — қатынас (жест-ишара, дене тілі) - бұл сөздерді қолданбай жеке адамдар арасындағы қарым-қатынас (ақпаратты беру немесе интонация, жест-ишара, мимика, пантомимика, позалар және т. б. арқылы бір-біріне әсер ету).
Мұндай "қарым-қатынастың" құралы-адамның өзін-өзі көрсетудің барлық түрлерін қамтитын ақпаратты беру немесе бөлісу құралдары мен тәсілдерінің кең ауқымы бар адам денесі.
Вербалды емес қарым-қатынас құралдарына мыналар жатады:
Қимылдар (жест)
Мимика
Пантомимика
Поза
Интонация
Қимыл-бұл ауызша емес қарым-қатынас құралы, және ғасырлар бойы бәрін түсіне алатын қимылдар болған: мысалы, әкесі ұлына жұдырығын көрсеткенде, бұл не туралы екені бірден белгілі болды. Бірақ көбінесе сөйлесу кезінде біз еріксіз, біреу күшті, ал біреу қалыпты түрде іс қимыл жасаймыз.