Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Ақпаратты жеткізу. Сезім мүшелерінің негізгі қызметтері немесс
сигналдармсн амалдауы: 1) табу; 2) ажырату; 3) өзгерту жэнс жеткізу; 4) таңбалы (код реінде белгілеу); 5) анықтау түрінде агқарылады. Сигналдарды табу және алғашқы ажырату қабылдагыштарда, ал анықгау жэне тану ми қыртысының нейрондарында өтеді. Мидың жоғарғы бөлігінде тітіркендіргіш туралы өтс маңызды мәліметтер тез жэне тиісті талдау жасайтындай, эбден ыңгайлы түрінде жеткізіледі. Талдағыш жүйелерінде сигналдар код арқылы, яғни әрбір нейронда немесе ссрпініс дүркінінің болуы, нс жойылуы (бар - жоқ) түріндс бсрілсді. Код бслгілі срежелер бойынша ақпаратты шартты түріне түрлендіріп аудару үрдісі. Тітіркенудің алгашқы коды оуслі қабылдагыштар деңгейінде жузеге асырылады. Оларға тэн физикалық жэне химиялық знергиялар түрлі жүйке серпінісіне айналады. Сонымен түрлендірілген хабарлар талдагыштар жүйесінің келесі деңгейіне жетіп коды одан эрі өзгереді. Физиологиялык кодтың баска техникалық жүйелердегі байланыстарға Караганда осындай ерекшеліктері болады. Жүйке кодының екінші негізгі ерекшелігі - көптігі жэне код түрлерінің жапсарластығы. Бүл, эрине талдағышқа әрбір сигнал бслгісін (меселсі оның каркынын) бір мезгілде қабылдау үшін кодтың эртүрлі нүсқаларын колдануына жагдай туғызады. Код жеке нейрондар бойындағы серпіністің жиілігі, қозған элементгердің саны жәнс жүйке кабаитарындағы орналасуы арқылы беріледі. Кодгардың эр біреуінің жеке мөлшері талдағыштың эртүрлі деңгейінде өзгеруі мүмкін, бірак олардың косарлас жүруі сакталады. 3 8 2 Код арқылы жеткізудің тагы бір срекшелігі - көитеген сезгіштік жүйслердің акпаратына шудыц көп араласуы, ягни мэлімет тасушы серпіністерге бедерсіз серпіністердің косылуы. Жүйке кодының бұдан басқа тағы екі ерекшелігі бар. Біріншіден, организм сыртқы әсерді тез кабылдау үшін кодты жасау жэнс жанғырту жылдамдыгы өтс жеткілікті болуға гиіс. Екіншіден, жүйке кодын толыгынан ми пайдаланады деп агау киын. Өйткені эртүрлі хабарды қандай нейрондар қабылдан жэне қалайша код түріне аиналдыратынын зерттеу әдістері эзірше табылган жок. Алайда талдағыштың осы деңгейінде анықталған код нсгізін келссі деңгейден нейрондар дэл пайдаланады деп айтуға болады. Кодтың жеке гүрлері. 1. Талдағыштың қыртысасты дсңгсйінде тітіркенудің "басы және аягы" туралы уакыттык код сезімтал жалқы элемент аркылы жүзеге асырылады. Оның ерекшслігі сол, нейрон серпінісі тек тітіркендіргішті қосқанда не ажыратқанда, эйтпесе қарқыны өзгергенде пайда болады. 2. Мөлшері шамалы шсткі сезімтал жасушаларға тітіркендіргіштің көрсеткіштерін серпіністің жиілігі арқылы кодпен жеткізеді. 3. Ми қыртысы бөлімінде кездесетін жогары сатыдағы код катарлас жүмыс аткаратын жолдардың дойекті түрде іскс қосылуы, олардың саны өзгеруі жэнс дс айкындалып түрлендіруі арқылы жасалады. 4. Талдагыштың жоғары сатысында көбінссс тітіркендіргішгің шеткі бөлімдеріне тэн нысандарының уақыттық коды көбінесе кеңістіктегі айқындалыс кодқа айналады. 5. Талдағыштың шеткі бөлімінен шыгатын мол ақпараттар орталық аймақка шектеліп жэне іріктеліп өтеді. Сигналдарды тащыштық (детекция) - тітіркендіргішгің белгілі биологиялык мэнін жэне жске ерекшеліктсрін іріктеп аныктаудың арнайы түрі. Мұндай талдау, өздерінің касиеттеріне сай, тітіркендіргіштің тек белгілі көрссткіштерінс эссрленстін кабілеті бар маманданган нейрон-детекторлар аркылы аткарылады. Сондықтан ми кыртысы нэрселердің кескінін. белгісін танитын, барлық мүмкінді бағдарын анықтайтын, эртүрлі күйін багалайтын нейрондар жиынтыгы - іріктеу жүйесінен тұрады. Детекторлардыц жайылуы иерархиялық (көпсатылы) негізден тұрады. Ол бойынша төменгі дсңгейдс қарапайым талдау жасайтын арнайы белгі анықтағыштар орналасады. Ал, талдагыштың жоғары бөлімінде, эдетте, өте күрделі белгілердің анықтагыштары шоғырланады. Орталық жүйке жүйесінде берілген акнаратты іріктейтін арналар латералды (капталдас) тежелу тетігі аркылы қалыптасады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|