Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
- Бұл бет үшін навигация:
- 6 7 -с у р е т . Т ұ л ғ а ж э н е а я к -к ол дағы іш кі ағзал ар а у ы р г а н д а б іл ін е т ін З а х а р ь и н -Г е д б е й н е л і
- 7 ж э н е 8 - бау ы р ; 9 - қары н; 10 - ж ы н ы с, н е с е п ж ү й е с і. Аналгезия жүйесі.
| Бейнелі
ауырсыну. Клиницистер тсрінің ксйбір аймактарында, мүшслсріндс нағыз ауыратын жсрі болмаса да, наукастардың ауырады дсп шағым жасайтынын жиі кездестіреді. Өйткені ішкі ағзалардың көптеген ауруларында терінің белгілі бөліктеріне, бейнелі ауырсыну деп аталатын, олардың жобасы түссді (Захарьин-Гед аймагы). Мэсслсн, стенокардия үстаганда, жүрск ауырғаннан баска, сол кол мсн жауырында ауырсыну сезінеді (67-сурет). Мұның себебі жүлынның артқы ашасындағы нейрондарға теріден жэне белгілі ішкі ағзалардың біреуінде ауырсыну серпінісі пайда болғанда, ол тері бетінің белгілі жерлерінде ауырсыну сезімін тудырады. Оның ауруга диагноз коюда өте зор маңызы бар. Сонымен катар, терінін бетінде ішкі ағзалар мен мүшелерге орталык жэне вегетативтік жүйке аркылы дэртті эсер ететін «активті нүктелер» кездеседі. Олар кейбір ағзалар мен тіндердің канмен жабдыкталуын жэне нәрлендіруін (трофикасын) камтамасыз стеді. Ксйінгі кездс медицина саласында жсдел дамыган биорезонанс смдері, рефлексотерапия эдістері - инсшаншу (акупунктура), жсргілікті күйдіру жэне укалау (массаж) осыған негізделген. 6 7 -с у р е т . Т ұ л ғ а ж э н е а я к -к ол дағы іш кі ағзал ар а у ы р г а н д а б іл ін е т ін З а х а р ь и н -Г е д б е й н е л і а у ы р сы н у ай м ак тар ы (И .Н . Ф и л и м о н о в б о й ы н ш а ). I- о к п е ж э н е б р о н х т а р ; 2 - ж ү р ек ; 3 - іш ек; 4 - қуык; 5 - н есеп а г а р ; 6 - б ү й р ек ; 7 ж э н е 8 - бау ы р ; 9 - қары н; 10 - ж ы н ы с, н е с е п ж ү й е с і. Аналгезия жүйесі. Организмде ауырсыну жүйесімен катар, ауыртатын сезімді басатын аналгезия немесе антиноцицептік құрыдлымдары болады. Аналгезия жүйесі нейрондар тобынан тұрады. Олар ауырсыну ақпаратын жеткізетін сезу жүйелерінің эртүрлі деңгейінің іс-эрекетін тежейді немесе мүлдем жояды. Сондықтан ауырсыну түйсіктерін азайту немесс жою үшін клиникада көптегсн арнайы заттарды (аналгетиктср, ансстстиктср, наркотиктер) пайдаланады. Мұндай арнамалы заттрадың көбі аналгезия жүйесінің талшықтары ұшында ағзалар мен тіндердің әрекеттері кезінде түзіледі. Олардың ішінде серотонин, норадреналин, дофамин орталык ауырсыну жүйесінде нсйрондарды байланыстырушы (нсйротрансмиттсрі) рстінде әрекет жасайды. Осы сияқты мидың ауырсыну жүйелерінде түзілетін ацетилхолин, адреналин, глицин, ГАМҚ жэне глютамат жүйке реттеуші (нейрорегулятор) болып саналады. Аналгезия жүйесінің өте белсенді заттары - нейропептидтер табылды. Оларды ауырсынуға байланысты үш топқа бөледі. Біріншісі, мидың апиын кабылдағыштарымен эрекеттесетін - энкефалин, эндорфин, динорфин. Екінші топка кантамырлары мен ішкі ағзалардың бірыңғай салалы еттеріне анык эсер ететін нейропептидтер жатады. үшінші топ - гипоталамустың нсйрогормондары - вазо-прсссин, окситоцин, соматостатин, нсйротснзиннсн тұрады. Бүл эндогендік (ішкітекті) аналгезия жүйелері басқа жүйелермен бірігіп эрекеттесіп, ноцицептік түрткілердін жағымсыз эрекеттерін тежеп отырады. Сонымен біргс олар эртүрлі ауырсыну рсфлекстерін мидың эмоциялык жэне стресс әсерленісін камтамасыз етеді. Сондықтан бүл заттар қазіргі кезде жүйке-психнка ауруларын нәтижелі емдеу үшін жиі қолданылады. |