Адам физиологиясы
Өкпе тамырларындаі ы каннын at ысы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Физиология кітап
| Өкпе тамырларындаі ы каннын at ысы
Өкпеге қан тамырлардың үлксн жэнс кіші шсңберлсрінсн кследі. Кіші шеңбер капиллярлары өкпе көпіршіктсрінде тарамданып калың тор күрады. Бұл капиллярларға оң қарыншадан басталатын өкпе артериялары көмір кышқылды газға бай веналық қан окследі, ал өкие капиллярларынан шығатын оттегіне қаныккан артериялык кан 4 өкис всналары арқылы сол жүрекшеге барып кұйылады. Өкпеде газдардың алмасуына қажет көптеген жағдай бар. Оның бірі өкпедегі ауа мен капиллярлардағы канды бөліп түратын мембраналардыц (альвеолалық эпителий мен капиллярлар эндотелиі) қалыңдыгы 0,4 мкм. Мүндай жұка мембрана газдардың диффузиясына онша ксдергі жасамайды. Екінші бір көңіл аударатын жағдай скі өкпенің көпіршіктсрін жазып жібсрсс, оның ауданы 140 м2-дей орын алады. Осындай аудан аркылы капиллярдағы эритроциттер'өкпедегі ауамен түйіседі. Үшінші жагдай - кііпі шбңберден минутына 3-5 литрдей кан өтеді. Оның эритроциттсрі капиллярлардан 5 секунд арасында өтсе, 0,7 секундтай газдар алмасады. Өкгіе капиллярларында кандағы С02 өкпеге, ал өкпеден қанға 02 өтеді. Газдардың алмасуы кіші шеңбердің каңтамырларындағы кан ағысыньщ жылдамдыгына байланысты. Қантамырларының үлкен шеңберінен кан өкпеге бронх артерияларынан келеді. Бүл тамырлардың капиллярларында өкпе мен кан арасында заттар алмасады. Бронх артериялары аркылы өкпеге минутына кантамырларының кіші шеңберінен өтетін кан мөлшерінің 1-2%-тейі ғана келеді. Өкпенің қантамырларын жүлдыз тараптан шығатын симпатикалык жүйкелер, адреналин тарылтады, ал ацетилхолин тамырларды кеңейтеді. Ж үрек-там ы р жүйесінің жасқа байланы сты өзгеріетері Адамның жасына байланысты жүрек пен тамырлардын алдымен күрылымында, онан соң кызметтерінда өзгерістер пайда болады. Жастық шақта заттар алмасу қаркыны күшті миоциттердің ультра- күрылымдарының жаңаруы өте тез өтетін болса, жас үлғайған сайын бұл үрдістердің карқыны төмендей бастайды. Осыған орай жастарда жүректің соғу жиілігі мен жиырылу күші жоғары болады. Бірак акселерацияға (сұнғактылык) байланысты жүресктің осіп-дамуы дсненің дамуынан көп көшігуінсн оған түсетін ауырлық шамасынан жогары болады және тежелу 254 тетіктері жетілмегендіктен жүрсктің жауабы жұмыс ауырлығына сәйкес болмауы мүмкін. Бүл шақта жүрек ауруы жиі кездеседі. 30-40 жастан жүрек, тамырлар қүрылымында кэрілікке тэн өзгерістер басталады. Біртіндеп ет талшыктарынын серпімділігі төмендейді, ет тінінің орнына дэнекер тіні өсе бастайды. Жасушалардың ішіндегі нэзік күрылымдарының жаңаруы баяулайды, әсіресе митохондрийде жаңару қарқыны томендеп миокардта қуат жеткіліксіздігі туады. Еттің созылмалық қасиеті төмендеуіне байланысты гетерометрлік жиырылу бүзылады. Жүрек қуысы кеңеюі мүмкін. Тежелу үрдісі нашарлауына байланысты тахикардия кездеседі. Қан тамырларындағы серпімді тіндср 30-40 жастан 5-10% азаяды, коллагендер қатаяды, кальций тұздары жиналады. Сөйтіп, тамырлардың серпімділігі төмендейді. Кальцийдін мөлшері, эсіресе 60-65 жастан кейін көбейеді. Осы кезде колқа серпімділігі төмендеу себепті кеңеюі мүмкін. Бүдан ксйін тамырлар қабыркасына холестсриннің жиналуынан атеросклероз дамып тамырлар тарылады жэне катаяды. Қарт адамдарда атеросклероз дамуына байланысты тождік тамырлардың шамасыздығы басталады. Артериялық тамыр согу толкыпнының таралуы шапшаңдайды, егер бүл 25 жаста сскундына 4,5-5 м болса, ал 40-55 жаста секундына 10 м. Пульстің жиілігі 3 жасар балада минутына 100 рет болса, 25 жасқа дейін сирей бастайды. 25-60 жас арасында бір қалыпты болады да, 60-тан кейін қайта жиілейді. Пульстің анакроталық көтерілу биіктігі төмендеп, дикротикалық іс білінер-білінбес болады да, катаКротанын жоғары жағына қарай ығысады. Кәрі адамдарда ашық капиллярлардың, яғни олардың канайгіалымына қатысатын саны азаяды. Капиллярлардың заттарға өткізгіштігі бүзылады. Тамырлардағы барорецспторлардың сезімталдығы төмендеп, хеморецепторлардың ацетилхолинге, адреналин, гипертензинге сезімталдыгы күшейеді. Бірақ химиялық, заттардың әсері көп қайталанатын болса, онда хсморецепторлык рефлекстердің әссрі төмендейді. |