Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Белоктың сінуі
| 52-сурет.
Куыстык жоне мембраналык асқорытудың үлгісі. а - ішек куысы; б - тағамдық заттарға толы ішек қуысы. 1 - ішек қуысындағы ферменттер; 2 - микробүрлер; 3 - микробурлер бетіндегі ферментгер; 4 - жиектелген эпителийлер арасындағы тесік; 5 - микробтар; 6, 7 - тағамдык заттар. Ішектің кілегейлі қабығындағы бүрлердің жиырылуы, әсіресе заттардың сүзілу жолымен сіңуіне көмектеседі. Бүрлер жиырылған сэтте лимфа орталык лимфа капиллярынан кілегейлі кабык астындағы лимфа тамырларына өтеді. Ал бүрлер босаңсыған сэтте лимфа кері, орталық лимфа капиллярына өте алмайды. Оған кілегейлі кабық астындағы лимфа тамырының қакпакшалары тоскауыл болады. Сондыктан да орталык лимфа капиллярында кысым өте төмендеп кетеді дс вакуум пайда болады. Мұның нәтижесінде ішектің ішкі қуысындагы заттар бүр ішіне карай сорылады. Бүрдің жиырылуын механи зм калық, химиялык жэне гуморальдык заттармен эсер ете отырып, үдетсе, ас тез сіңеді (52-сурет). Мысалы, тағамдық заттар гидролизденуі нэтижесінде пайда болған өнімдер, пептидтер, амин кышкылдары, глюкоза, экстрактивтік заттар, сондай-ак от қышқылы бүрлерге тікелей эсер етеді, ал вилликинин (ішек гормоны) кан аркылы бүрлер жиырылуын күшейтіп, астың сіңуін тездетеді. Бүрлер жиырылуы токтаса сіңу үрдісі өте төмендейді. Ac корытылуы ксзіндс пайда болтан өнімдср гок ішсктс де сіңсді, бірак онда шіріткіш микробтар эсерімен амин қышкылдарынан зиянды улы заттар түзіледі де канта сіңеді. Сондыктан ток ішекте сінетін қоректік заттардың арасында, эсіресе, белоқтарды синтсздеуге ксрскті амин кышкылдары өте азайып кстеді. Бұл жатдайды ауруды ток ішек аркылы корсктсндіргенде ескерген жөн. Белоктың сінуі Белок ас корыту барысында амин кышқылдарына дейін ыдырайды. Амин кышкылы қанта өткізгіштердің (Na+ ионы) катысуымен жэне АҮФ энергиясын пайдалана отырьш. ішек эпителиінің апикальдық жатынан өтеді, ал эпителийдің базальды (түпкі) жагынан өтсрде ол диффузия жолын пайдаланады. Белоктардың біразы пептидтср түрінде эпителий аралыгынан диффузия жолымен, ал бүдан үлкен молекулалы бөліктер пиноцитоз аркылы өтеді. Амин кышкылдарының сіңу шапшандыгы олардың формасына (ЬД), түріне жэне өзара карым-катынасына, адамның жасына (жас адамда әлдеқайда шапшаң), қандаты амин қышқылдарының аз-көптігіне, белок алмасу үрдісінің әлсіз-күштілігіне байланысты. Бүл айтылгандар амин кышкылдарының сіңуі жүйке-кан аркылы реттелетінін көрсетеді. Қанта сіңген амин кышкылдары кақпа венасы аркылы бауырта барып жетеді. Мұңда олардан қан белоктары, бауыр жасушаларының бслоктары жэнс кан үюы үрдісіне катысатын протромбин, фибриноген, проконвсртин, проакцелсрин түзіледі. Басы артык амин кышкылдары одан эрі канта өтеді. Қанда эр жасуша өзіне кажет амин кышқылын таңдап алады да кэдесіне жаратады. Жасушадагы белоктардың тотыгуы нәтижесіңде пайда болтан амин кышкыл дары бауырда дезаминденіп мочевинага айналады жэне несеп кышкылы түзіледі. Қандагы артык мочевина мен несеп кышкылы бүйрек аркылы сыртқа шытарылады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|