Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- V I - б ү л ш ы к ет к абы л дагы ш ы (ет үр ш ы гы ). 1 - и іс ш ум ағы ; 2 - ак сон ; 3 - к ір п ік ш еп ер ; 4 - и іс ж іп ш е п е р і; 5 - қапталлас ж а су ш а ;
- 6 - м н қ р отүк тер ; 7 - д абы л ш егі; 8 - қ о с ү й е к т і ж а су ш а ; 9 - іш к і б ө л ш ек ; 1 О - сы рткы
- 15 - сы ртқы тү к ті ж асуш а; 16 - ж ү й к е талш ы қтары ; 17 - кап тал ган я д р о ; 18 - и н т р а ф у за л ы қ
| 5 6 - с у р е т .
М а м а н д а н га н қ а б ы л дагы ш тар ды ң т ү р л ер і. I - и іс кабы пдағы ш ы ; II - д э м қабы л дағы ш ы ; III - ф о т о р е ц е п т о р (таяқ ш а); I " - в ести бул я р л ы қ қабы л дагы ш ; V - д ы б ы с қ абы лдагы ш ; V I - б ү л ш ы к ет к абы л дагы ш ы (ет үр ш ы гы ). 1 - и іс ш ум ағы ; 2 - ак сон ; 3 - к ір п ік ш еп ер ; 4 - и іс ж іп ш е п е р і; 5 - қапталлас ж а су ш а ; 6 - м н қ р отүк тер ; 7 - д абы л ш егі; 8 - қ о с ү й е к т і ж а су ш а ; 9 - іш к і б ө л ш ек ; 1 О - сы рткы бө л ш ек ; II - к ір п ік ш ел ер д ің с іл ем і; 12 - я д р о (д ө н ек ); 13 түк тер ; 14 - тір ек тік ж асу ш а п а р ; 15 - сы ртқы тү к ті ж асуш а; 16 - ж ү й к е талш ы қтары ; 17 - кап тал ган я д р о ; 18 - и н т р а ф у за л ы қ (үр ш ы қ іш ін д е г і) ет талш ы ктары ; 19 - ө г е л е т іп ж ү й к е талш ы гы ; 2 0 - ө к е т е т ін гам м а-талш ы қ тар ы . Өздерінің негізгі қасиеттеріне байланысты қабылдагыштар теч жэне баяу бейімделуші, төмен жэне жогары табалдырықты, бірраіілы жөнс көпрашы т.б. болып бөлінеді. Іс жүзіндс, түйсіктердің сипатына қарай кабылдағыштардың психофизиологиялық жіктелуі өте маңызды орын алады. Қабылдағыш тарды қоздыру тетіктері. 1. Әрбір қабылдагыш тітіркеудің белгілі бір түрлерін ерекше сезеді. Бұлар кабылдағыш ұғынуга бейімделген барабар (адекватты) тітіркенулер деп аталады. 2. Қабылдагыштардың қозғыштық қасиеттері тым жоғары болады. Алайда қабылдағыштар барабар емес тітіркенулерге де эсерленеді. Дегенмен бұл тітіркендіргішке олардың сезімталдыгы өте төмсн келеді. 3. Қабылдағыштар тітіркендіргіштер ұзақ уақыт эсер сткен кезде, оларға өте жылдам бейімделеді. 4. Қабылдагыштардың қозғыштығы тым тұрақсыз келеді. Оған кабылдағыштардың өзінде туатын өзгерістер, қабылдағыш құралдардың сезгіштігін өзгертетін орталык жүйке жуйесінің (ми кыртысы, торлы кұрылым) ықпалы тиеді. Өйткені сигналдар табуда кабылдагыштардан тыс оған әрбір жүйке қабатының сезгіш нейрондар'ы қатысады. Олардың эртүрлі қозғыштык касиеті бар. 5. Қабылдагыштарда тітіркендіргіштіц әсерінен мсмбраианың кейбір иондарға (эсіресе натрийге) откізгіштік касиетінің өзгеруі салдарынан жергілікті ағын пайда болады. Бұл құбылыс қабылдагыштық потенциал деп аталады. Ол жүйке талшықтарының, эрекет потенциалының негізін кұрайды. Бұл потенциал көбінесе бірінші сезетін қабылдагыштарда кездеседі. Ол "тугел немесе түк жоқ" зацына багынбайды, яғни тітіркендіргіш қүшінің озгсрістсрінс байланысты болады. Егср тізбсктслген тітіркенулер қолданылса, жалпы осерлері жинақталады және жүйке талшыктарының бойымен өрістемейді. 6. Қабылдағыштық потенциал ұзакка созылады. Кейбір қабылдагыінтарда ол тітірксндіргіш эсер еткен мсрзімге сай бірнеше минутқа дейін үзақ уакыт сақталады. Мәселен, күретамырдың синусындағы қабылдағыштарда, канның кысымына байланысты, бірнеше сағатқа созылатын потенциал жазылып алынған. 7. Қосымша қабылдагыпіы бар талдағыштардағы алғашқы сезгіш нсйронның синапстан (түйіспеден) кейінгі потенциалы геиераторлық (опдіргііитік) потенциал деп аталады. Егер генераторлық потенциал белгілі ауыспалы кезенінс жетсе, қабылдағыштың жалғасы болатын сезгіш жүйке талшыктарында эрекет потенциалы туады. Генераторлық потенциал шагын жердс пайда болады жэне өрістегсн сайын бәсеңдейді, ягни декрементпен тарайды. 8. Қабылдагыштардыц көпшілігі, тітіркендірусіз, кейде өздігінен медиатор бөліп, козады. Бүл оларга сигнал туралы мэліметтерді орталыққа жеткізгендс ссрпіністі тек жиілстіп капа қоймай оны аізайтуға да мумкіцдік тугызады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|