Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
Адам физиологиясы
| гликокаликс
деп атайды. Гликокаликстөр мен микротүгіктерде коптеген ферменттер адсорбцияланады (тіркследі). Гликокаликс - ірі молекулалы органикалық қосылыстарды эпителийге қарай өткізбейтін тосқауыл. Гликокаликстен ішек қуысында пайда болган өте ұсақ өнімдер (мономерлср ) өте алады. Гликокаликс тек тосқауыл тана емес, онда тіркелген ферменттср қоректік заттарды одан эрі гидролиздейді. Ұсақ молекулалы өнімдер одан эрі микротүтіктергс өтеді, бұл түтікгегі ферменттер тез сіңетін заттар санын көбейте түссді. Микротүгіктер арқылы сінстін даяр заттар лезде эпителий жасушасының протоплазмасына снеді. Сөйтіп, мсмбраналык ас қорыту сіңу үрдісін жеңілдетеді. Сонымен мембраналық ас қорытуды қорыта келе А.М. Уголев төрт түрлі жағдайды атап көрсетеді: 1) Мембрана бетінде тіркелген ферменттер анагұрлым күштілеу келеді, олардың ішінде үйқы безінің күрделі ферментгері де бар. 2) . Микробүрлер мен микротүтіктер ішектің коректік заттармен жанасатын беткейін ұл.гайтып, олардың сіцуін жеңілдетеді. Сондыктан оларды қорсктік заттар тасымалдайтын конвейер деуге де болады. 3) Адсорбцияланган ферменттер үзак уақыт күшін жоймайды. 4) Гликокаликс микробтарта бөгет жасайды. Қазақстанда белгілі физиолог-үстаз қазақстан Республикасы Гылым Академиясының академигі Н.У. Базанованың басшылыгымен малдың асқазанында да мембраналық ас қорыту болатыны, оның маңызы аныкталды. Аш ішектін ж иы ры луы . Ішек қабыргасынын ортаңгы кабатын жайлатан бірыңғай салалы ет талшықтары ішектің өн бойымен үзыннан үзақ жэне сақина тэрізді ішек қуысын айнала көмкерген. Ішек еттері жиырылып, біріншіден, ішектегі химусты ас қорыту сөлдерімен араластырады да ас корыту үрдісін күшейтеді екіншіден, ішек түтігіндегі кысымды арттырып сіңуге даяр қоректік заттарды қанға жэне лимфаға өткізеді, үшіншіден, қорытылмаған татам қалдықтарын одан эрі жылжытып ток ішекке жеткізеді де біртіндеп сыртка шығарып тастайды. Ішек қимылы бірыңтай салалы ет талшықтарының үйлесімді жиырылуына байланысты 5 түрге, атап айтқанда, маятник тэрізді ыргакты-бунақтану, перистальтика, тонустык (ширактық), кері перистальтика (антиперистальтика) қимылдарына бөлінеді. 311 Маятник тэрізді кимыл нэтижесінде ұзыннан ұзак орналаскан ет талшықтары біресе жиырылып, біресе босацсиды да ішектіц біраз бөлігі біресе қысқарып, біресе ұзарады. Осыган орай ішектегі химус бірде алға, бірде артқа қарай жылжып, ас қорыту сөлімен әбден араласады. Ыргақты-бунақтану қимылы ксзіндс сақина тэрізді ст талшыктары бірден ішектің бірнсшс жсріндс жиырылып, оның ұзындыгы эртүрлі (1-2 см) коптегсн ссгменттерге боледі. Одан әрі ссімснттср ортасындагы сақина тәрізді еттер жиырылып эр сегментті екііе бөледі, сойтіп келесі сегменітерді күрады. Ішекті бунаққа болу ыргақты түрде қанталанып, оның бір жерінсн екінші жсріне көшіп отырады. Бұл кимыл іштсгі химустың ас корыту сөлімен араласуын қамтамасыз стсді. Перистальтика қимылын жасауга ішек стінің екі түрі де қатысады. Ішек бөлігінің жоғаргы жағында сакина тэрізді көлденең еттер жиырылып, ішек қуысын тарылтады, ал дэл осы кезде төменгі жагында ішекті бойлай орналаскан еттер жиырылып ішск куысын кеңітеді. Ондагы химус снді ішек куысының тарылган жерінен кеңейген жерінс карай жылжиды. Келссі жолы сақина тэрізді еттер ішектін кеңіген жерінде жиырылады. Аталган кимыл он екі елі іпісктің басында пайда болады да, аш ішек пен мықын ішсктің бойымсн толқын тэрізді таралып, ток ішеккс жстеді. Сойтіп, перистальтика кимылы химустын бір бетксй. жогарыдан томен карай жылжуын камтамасыз стеді. Перистальтика ксйдс құрт тәрізді кимыл дсп тс аталады. жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|