Бүрдің сырты бір катар жиекті эпителиймен қапталған ішкі жағында
борпылдақ дәнекер тіні, аздаған бірыңгай салалы ет талшыктары бар. Әр
бүрдің кақ ортасында дэнекер тін қоршаған бір ұшы бітеу лимфа капилляры,
ал оның айналасында бірнеше қан капиллярлары тарамданган, 1-2 жіңішке
артериола жэне венула болады. Осы орталык лимфа капилляры кілегейлі
кабык астындагы тінде тарамданган ұсак лимфа тамырларымен қосылады.
Мұндай тамырдың ішкі бетінде лимфаны белгілі бір багытта жүргізіп
отыратын қақнақшалар (клапандар) бар. Лимфа тамырлары ас сіңіру үрдісі
кезінде сүт тэрізді аппак лимфага толып кетеді. Ac сіңерде коректік заггар
ішек куысынан, оның қабырғасындағы эпителийден бүр тамырларына өтеді.
Ішек бүрін каптаған эрбір жиекті эпителийдің ішкі (апикальдық) бетінде
1000-3000 өте ұсак, әрбіреуінің үзындығы 1-3 мкм микробүрлер болады. Олар
эпителий протоплазмасының ұзарған катпарлары. Микробүрлер арасында
микротүтіктер (каналдар) болады. Осы микробүрлер мен микротүтіктер
ішектің кілегсйлі кабыгының сіңіру беткейін кемінде 40 есе ұлғайтып,
коректік заттар сіңуіне кажетті жағдай жасайды.
Ac сіңіру мсханизмі. Заттар қанға не лимфага сіңу үшін бірнеше
биологиялық мембранадан өтеді. Олар: ішек-қарынның кілегейлі қабығы,
тыныс
жолын
іштей
көмкерген
кілегейлі
қабық,
капиллярлардың
эндотелийлері, альвеола қабыргасындағы альвеолалык эпителий, плевра
жапырактарымен шажыркайды қаптаған серозды кабыты, бірнеше қабат
эпителий жасушаларынан түратын тері т.б. қоректік заттар бойға сіңу үшін
олар алдымен ішек эпителиінің апикальдык жоне базалдык мембраналарынан,
содан соц қан тамыры эндотелийінен өтуі керек. Кейбір заггар жасушааралық
саңылаулардан өтеді. Қоректік загтардың көбі мономер, ион күйінде
тасымалданады.
Селқос түрде тасымалданатын заттар концентрациялық, рсмостық
электрлік,
электрохимиялық,
механикалық
градиенттерге
байланысты
диффузия жэне сүзілу жолдарымен кобінесе жасушааралық саңылаулардан
өтеді, бүтан жасуша энергиясы жүмсалмайды. Егер ішек түтігіндегі
гидростатикалық су кысымын аздап көтерсе (сынап бағанасы бойынша 2-3
мм-ден 6-8 мм-ге дейін), ас тез сіңе бастайды. Су кысымын бүдан жоғарырақ
көтерсе астың сіңуі баяулайды. Ішек капиллярларындагы гидростатикалық
кысым ішек түтігіндегі кысымнан жогарырак, ал лимфадагы су қысымы
ішектегі кысымнан кейбір жағдайда төменірек болуы мүмкін. Сондықтан
мембрананың
екі
жагындагы
су
қысымының
айырмашылығынан
(ірадиентінен) сүзілу жолымен ас көбінесе лимфа тамырларына сіңеді.
Ішектегі химус құрамындагы заттардың осмостык қысымы канның
осмостык қысымымен салыстырғанда, гипер-, гипо- жэне изотониялык
кысым ретінде кездеседі.
Достарыңызбен бөлісу: