Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қан үюыныц реттелуі
Әдетге адам қаны 5 минут ішінде ұйып болады. Қан үюының шапшацдауы не баяулауы мүмкін. Алғашкысы гиперкоагуляция бүл ұйытатын заттардың шектен тыс көбеюіне (гиперкоагулемияра) байланысты, ал екіншісі гипокоагуляция - қан ұйытатын түрткілердің азаюынан (гипокоагулемиядан) болады.
Гипер - және гипокоагулемия жүйке жүйесі мен кан арқылы (гу- моралдық) реттеледі. Қатты қобалжу (стресс), шаттану, рснжу (эмоция) нәтижесінде симпатикалык жүйке жүйесі шектсн тыс қозады да канда адреналин көбейсді. Адреналин қан жасушалары жарылган кезде де көбсйеді. Адреналин XII плазмалық Хагеман факторын жэне тіндік фосфолипидтср әсерін күшейтіп, қан үюын тездетеді. Гипсркоагупяция мен
фибринолиз - қарама-қарсы қүбЬілыстар. Гиперкоагуляция - корганыс эсерленісі. Осыган орай канға фибринолизин не гепарин көбірек қүйылса, кан үюы шапшандауы мүмкін. Фибринолиз күшейсе қанда коагулянтар саны көбейеді. Мүның бэрі рефлекстік жолмен өтетін әсерленістер. Қан ұюын реттеуге вегетативтік жүйке жүйесі, гипоталамус, эндокриндік бездер, ми қыртысы қатысады. Қан ұюын шапшаңдататын әдістері: 1. Ыдыска қүйылған қанды тез үйыту үшін оның кызуын 370С дейін көгеру қажет, осындай ыстықта қан ферменттерінің әсері күшейеді. 2. Қанга кальций тұзы ерітіндісін қүйса, қан тамырында да, пробиркада да қан тез ұйиды. Желатин косса да қан үюы шапшаңдайды (желатинде 33% кальций бар). 3. Денеде "К" вигамині (викасол) көбейсе қан тез үйиы. "К" витамині бауырда көптеген плазмалык қан ұю түрткілерінің түзілуіне катысады. 4. Қан агып тұрган жарага тромбин ерітіндісіне малынган тампон басса ол тез үйиды. 5. Қан агып түрган жерге гсмостатикалық кан фибриннен жасалған кеуек зат жабыстырса, ол тез тоқтайды. 6. Бүтіндігі бүзылган тін құрамыңда тромбопластині көп жолақ ет, іш майы кеціндісін не тін сыгындысына малынган тампон басса, кан тез токтайды.
7. Қанға адреналин қосса, XII плазмалық фактордың эсері күшейеді де, қан тез ұйиды. 8. Қан қабыргасы бұдырлы ыдысқа кұйылса, ішіндегі тромбоциттер мен эригроциттер жарылады да қан тез ұйиды. Бүл тэжірибе кезкелген қантамырынын ішкі беті тегіс, жып-жылтыр, сондыктан да қан тамыры түтігінде қан үйымайды деген пікірді растай түседі. 9. Белгілі бір тіндерді қатайтып нығыздайтын заттар, амин капрон қышқылы, марганецқышқыл калий, йод кан ағуын тез тоқтатады. Қан уюын баяулататын әдістер: 1. Парафиндалган не силиконнан жасалған ыдыста тромбоциттердің жарылуы тоқтайды да, қан үюы баяулайды. 2. Қан қүйылған ыдысты мұз үстіне қойып, сол қанның қызуын төмендетее, ферментгердің эсері тежеледі де, қан үюы бәсеңдейді.
Қан ұюыпа жол бермейгін заттар антикоагулянтпшр ден аталады. Олардың табиғи (организмде кездесетін) жэне жасанды (организмде кездеспейтін) заттардан тұратын 2 түрі бар. 1. Қанға лимон кышқылды натрийдің 5%-тік ерітіндісін қосса, лимон қышқылды кальций тұзы пайда болады да, тұнбага айналады. IV плазмалык фактордан (Са2+) айрылган кан ұйымайды. Лимон қышқылды натрий ерітіндісі қосылган қан цитратты қан деп аталады. Әдетте осы цитратты қанды ұзак уақыт сактап, кажет болса, қан қүю жұмысында пайдалануга • болады . * 2. Кальций түнбасын алу үшін қанға кымыздық қышкылды натрий ерітіндісін қосуға да болады. Мүндай қанды оксалаты қан дейді. Оны қанға құюға болмайды, ол уытты зат. 3. Қанды үйытпай сұйық күйінде сақтау үшін оның фибринін алып тастайды (дефибриндеу). Ол үшін моншақ тізбесімен не кылшықты араластырғышпен ыдыстағы қанды айналдыра араластырады, сонда фибрин жіпгсрі моншақтың, қылшыктың бетіне жиналады да, қаннан бөлінін шыгады. Фибрині алынган қан ұйымайды. Мұндай қанды адамға кұюға болмайды, оның ішінде ұсақ тромбалар болады. Олар қан тамырын бітеп тастауы мумкін. 4. Медициналық сүліктің сілексйінде қанды ұйытпайтын ги-рудин дейтін зат болады. Сүлік жабысқан жерден көпке дейін кан сорғалап тұрагыны осыған байланысты. 5. Гепарин қосылган қан үйымайды. Гепарин түңғыш рет бауыр тінінен алынған. 1 г гепарин 00 температурада 240 литр қанды 24 сағат бойы ұйытпай, сұйық күйінде сақтай алады. 6. Жасанды синантрин загы (уытты зат) қанды үйытпай сүйықтай сақтайды.
7. Жасанды антикоагулянттар (дикумарин, пелентан, синкумкар) денедегі қанды ұйытпайды. Олар "К" вигаминімен эрекеттесіп прототромбин түзілуін тоқтатады. 8. Фибринолизин құйса кандағы тромбалар ери бастайды, бірақ оны көгі мөлшерде кұюга болмайды. Қан топтары Жарақаттанып қаны азайган адамға қан құйып, агып кеткен қанның орнын толтырады. Қан құйып емдсу дэрігердің ежелгі арманы болатын. Алдымен жануар қанын адамға, кейін адам қаны адамга құйылды, Бірақ бұл тәжірибелердің бэрі де сәтсіздікке ұшырады. Бір адамның қанын екінші адамга алдын ала тексермей қүя салуға болмайтыны анықталды. Мұның себебін
білуде жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|