Адам физиологиясы

Систолалық және минуттык қан  көлемі

Жүректің  негізгі  қызметі  қан  тамырлар  жүйесіне  қан  айдау.  Систола 

кезінде  эр  қарыншадан  шыққан  қан  мөлшері  жүректің  систолалық  қан 

колемі  (СҚК)  не  екпінді  мөлшері  деп  аталады.  Ол  ересек  адамда  70-80  мл. 

СҚК-ін  жүрек  соғуының  минуттық  санына  көбейту  аркылы  жүректің 

минуттык кан көлемін (МҚК) есептеп шығару киын емес. Жүрск минутына 75 

рет  соқты  делік,  ал  систолалық  қан  көлемі  70  мл  болса,  жүректің  минуттық 

көлемі:  МҚК  75x70 = 5250 мл, ятни  5,25  п болтаны.

Сонымен  бір  минут  арасыңда  ор  жүректен  шыққан  қанның  көлемі 

жүректің  минуттық  қан  көлемі  (МҚК)  деп  аталады.  Клиникада  жүректің 

МҚК  газ  әдісімен  анықталады.  Бүл  эдіс  1870  жылы  ұсынылган.  Кейде 

галымның  атымен  Фик  әдісі  деп  те  аталады.  Жүректің  МҚК-ін  аныктау  үшін 

артериялық  жэне  веналык  кандағы  оттегінің  пайыздық  мөлшерін  анықтайды 

да, олардаты  оттегі  айырмасын есептеп шығарады.  Мэселсн,  артерия  қанында 

18%,  ал  вена  қанында  12%  оттегі  бар делік.  Бұлардың  айырмасы  18-12  =  6%. 

Бұдан  кейін  адамды  таза  оттегімен  дем  алдырады  да,  бір  минут  ішінде 

жұтылган  оттегінің  мөлшерін  біледі.  Адам  минутына  300  мл  оттегін  жұтты, 

ал оттегінің артерия мен вена канындагы айырмашылыты 6 мл.  Енді 300 мл-ді 

100-ге  көбейтіп,  6-ға  бөлу  керек.  Себебі  өкпе  арқылы  минутына  100  мл  қан 

өтсс, бұл 6  мл оттегі  өкпеден  қанға сіңді деген  сөз.  Ал,  300 мл 0 2   қанға сіңсе, 

онда өкпе аркылы  минутына қанша кан өтпек?

МҚК = (300 х  100):6 = 5000 мл 

•

Жүректің  оң  карыншасынан  минутына  канша  кан  шыкса,  өкпеден  де 

сонша қан өтеді, яғни  МҚК - 5 л-ге тең.

Фик  әдісін  қолдану  үшін  вена  канын  жүректің  оң  жүрекшесінен  зонд 

арқылы  алута  тура  келеді.  Сондықтан  бұл  эдіс  қиың,  эрдайым  колданыла 

бермейді.

Жүректің  минуттык  кан  көлемін  табу  үшін  интегралдык  реография, 

қанта таңбаланган атом не бояу енгізу эдістері қолданылады.

Интегралдық реография әдісі бойынша адамның  кеуде  гіндерінің электр 

тотына деген  кедергісі  жазып  алынады.  Қан  -  сұйық зат,  оның  электр  тоғына 

деген  кедергісі  басқа  тыгыз  тіндер  кедергісінен  элдеқайда томен.  Сондықтан 

кеуде  тіндерінде  кан  неғүрлым  көп  болса,  олардын  кедергі  жасау  кабілеті  де 

төмендей  түседі.  Кеуденің  электр  тотына  кедергі  жасауы  систола  кезінде 

айдалган  кан  молшеріне  байланысты.  Ол  реограмма  арқылы  анықталады.. 

Содан  кейін  белгілі  формула  бойынша  систолалык  қан  көлемі  есептеп 

шыгарылады.  СҚК  жүрек  согуының  минуттык  санына  көбейтіледі  де  МҚК 

табылады.

МҚК-ін  вената  күйылган  бояудың  (Стюарт  пен  Гамильтон  әдісі)  не 

радиоакгивті  заттың  канда  жылжу  жылдамдыгы  мен  оның  қанда  еру 

(жайылу)  дәрежесі  арқылы  есептеп  шыгаруга  да  болады.  Ол  үшін  қанта 

кұйылтан  заттың  деңгейін  эрбір  2  секунд  сайын  өлшеп  тұру  кажет.  Қандаты 

еріген  заттың  мөлшері  алдымен  біртіндеп  жогарылайды  да  кейін  төмендей

211

бастайды,  қан  екінші  рет  сол  жақ  жүрск  аркылы  откен  ксзде  ол  қайтадан 

жогарылайды  (рециркуляция  -  кері  ағу).  Қандағы  зат  деңіейінің  кайтадан 

өрлеу  уакыты  Т  әрпімен  белгіленеді.  Қандағы  зат  молшерлері  табылған  соң, 

оның  зерттеу  уақытына  карай  өзгеруін  көрсететін  қисык  сызық  сызылады, 

сөйтіи  зат  концентрациясының  бірінпіі  толқынына  кететін  уақыты  табылады 

(Т).  Қанга  құйылған  заттың  мөлшері  (J)  жэне  оның  бір  литр  кандагы  орташа 

концентрациясы  (С)  есептеп  шығарылады  да,  мына  формула  бойынша 

минутына канша қан айдалғаны  анықталады:

МҚК = 60 х J= л/мин.

СхТ

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: