Адам физиологиясы
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Pdf көрінісі
|
| Артериялык пульс
Жүрсктің ырғакты соғуына
(жиырыльш босауына) байланысты колқадагы қан қысымының жогарылап-төмендеуі артерия тамырларын лүпілдетіп тұрады. Мұны артерия пульсі (тамырдың согуы) деп атайды. Систола кезінде жүректен шыққан қан қолканы кеңітеді, ал диастола кезінде колкадагы серпімді талшыктардың серпінісі ішіндегі қанды кысып колка түтігін бүрышы калпына келтіреді де, қанды сығып колкадан эрі артерияга ығыстырып жылжытады. Жүректен шықкан қанның ықпалынан пайда болган осы колқа қабырғасының толкыны пульстік толқын деп аталады. Ол артерия тамырларының бойымен лезде шетке тарап кетеді. Пульстік толкын секундына 9-12 метр жылдамдықпен тарайды, ал колқадағы қан ағысының сызықтык шапшаңдығы секундына 30-50 см, пульстік толқын шеттегі тамырларға колқаны кеңейткен қан бөлігінен бұрын келіп жетеді. Артерия тамырын саусақпен ұстап басқан кезде осы пульстік толқын сезіледі. Пульс көбінесе қатты тіннің (сүйектің) үстінде теріге жақынырак орналасқан артерияларда байқалады. Мысалы, адамда самай, білезік, білек, үйкы
артерияларын бас бармақтан басқа торт саусақпен басып аныктайды. ІІульсті белгілі аспаііпен сфигмоірафпен жазып алуға болады. Тамырдың соғуын корсететін қисык сызық - сфигмограмма анакроггық көтерілу жэне катакроттық томендеу сызықтарыиан тұрады. Катакроттык гөмендеу кезінде ойыс (инцизура) кездеседі. Одан ксйін дикроттык тіс пайда болады (кайта көтсрілу). Анакрота қан қысымының систолалық көтерілуіне, ал катакрота оның диастолалық төмендсуіне сойкес келеді. Ал дикроттык тіс диастола мезгілінде қолқаның айшык қақпакшаларының алдымен карыншаға қарай созылып ауытқуынан, кейін бұрынғы қалпына келіп, бастапқы орнына түсуіне байланысты канның біресе карыніпаға ауыткып, содан соң кайтадан қолқага өтуінен пайда болатын қосымша толкын (38-сурет). Артсриялық пульс жүректің аткаратын қызмет көрсеткішінің бірі. I Іульстің көптеген қасиеттері арқылы қанайналымын да сипаттауға болады. Пульсті тексергенде оның мынандай көрсеткіштері аныкталады: 1. Тамыр согуының жилігі. Артериялык тамыр минутына 60-90 рет согады, бұл жүрек лүпілінс сәйкес келеді. Тамыр жиі сокса (90-нан артық) оиы P.frequens, сирек соқса P.rarus деп атайды. 2. Пульстің соғу ыргагының дүрыстыгы. Ыргағы бұзылмаса P.regularis (дүрыс), ал ыргағы бүзылса Р.irregularis деп аталады. 3. Пульс сериіні - сфигмограммадагы пульс толкыны биік болса, ол үлкен пульс - P.magnus, ал кіші болса, әлсіз пульс P.parvus. 4. Пульс шапшаңдығы, сфигмограммадагы қисык сызықтың тез көтеріліп, тез төмендеуі немесе баяулауы. Бұлар қолқа қақпақшасының кемістігінен (шапшаң пульс - P.celer) туады. Баяу жазық пульс (Р. tardus) қолқа аузының тарылуынан болады. 5. Пульсгің қатаңдыгы. Мүны артерия қабыргасын саусақтармен басып қысу арқылы апықтайды. Тамырды кысып қанды тоқтату қиын болса, P.durus (қатты) болғаны, ал оңай қысылса пульс жұмсак - Р.mollis болтаны. 6. Пульстің толык кандылығы. Қанга толы пульс - P.plenus, бос пульс - Р.vacuus. Пульстің қанға толган-толмаганы тамырды ортаңгы саусақпен басып одан жогары жерде тамырдын тез немесе сэл толганын байқап біледі.
жүктеу/скачать 28,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|