Лимфа айналысынын реттелуі

И.Б.  Лаврентьев  хилездік  цистерна  мен  кеуде  өзегіндс  лимфа  жылжуын 

реттейтін  жүйкелер  ірі  симпатикалық  және  парасимпатикалық  (мэселен, 

кезеген жүйке) жүйкелерден тарамданатынын тапты.

XIX  ғасырдың  аяғында  жүйкелерді  тітіркендірсе  лимфа  қозғалысқа 

келегіні 

белгілі 

болтан. 

Бұл 

құбылыстың 

негізгі 

себебі 

- 

лимфа 

капиллярларындағы лимфа көлеміне байланысты екені  аныкталды.

Кейін 

жүйкелер 

эсерін 

зерттеу 

нәтижесінде 

олардыц 

вазоконстрикторлык  (тамыр  тарыл гатын)  жэне  вазодилятаторлық  (тамыр  ке- 

ңейтетін) эсер ететіні табылды.

Лимфа  түзілуі  мен  жылжуы  рефлекс  арқылы  реттелетіні,  бұл  үрдіскс 

жүйке  жүйесінің  бірқатар  бөлімдері  қатысатыны,  шартты  рсфлекстер  тудыру 

арқылы  ми қыртыстарының лимфа жылжуына эсер ететіні анықталды.

Бұл  үрдістердің  жүйке  жэне  қан  арқылы  реттелетіні,  мұндағы 

заңдылыктары  академик  А.II,  ІІолосухиннің,  Ресей  ҒА-нын,  корр.мүшесі  Р.С. 

Орлов иен олардың піәкірттерінің зерттеулерінде дэлелденді.

Лимфа  айналысы  механикалық  жолмен  температуралық  жэне  химиялық 

заттармен  (адреналин,  ацетилхолин,  гепарин,  гистамин,  серотонин,  кальций 

тұздары т.б.) эсер ету салдарынан  өзгерсді.  Гипотермия  (жылудың төмендеуі) 

лимфа  тамырларыныц  тонусын  2,5  есе  арттырады.  Лимфаныц  қозгалысқа 

келуіне  эсіресе  гипокинезия  (қимылдың  азаюы)  күшті  эсер  етеді  ягни  лимфа 

жылжуы  баяулайды.  Адамның  шапшандап  іс-әрскеттері  күшейсе,  лимфа 

агысы  жылдамдайды,  шеткі  тамырларда  лимфа  уыты  басылады.  Соцгы  он 

жыл  арасында  түрлі  эңдб-  жэне  экзотоксиндер  лимфа  жүйесіне  еніп,  адам 

* 

денесін  улайтыны  анықталды.  Осыган  орай  асқынған  ауруларды  емдеуде 

лимфосорбция тәсілдері  пайдаланылады.

12 - тарау.  ТЫ НЫ САЛУ

Тынысалу  деп  ауадан  оттегін  сіңіріп,  көмір  қышкыл  газын  шыгаруын 

қамтамасыз  егетін  өзара  байланысты  көптеген  үрдістерді  айтады.  Оттегінің 

катысуымен  организмде  тотығу  үрдісі  өтеді.  Құрамындагы  органикалық 

заттардың  тотығуы  нэтижесіндс  жасушалар  мен  тіндерде  тіршілікке  кажет 

энергия пайда болады.  Мүнымен  қатар тотығу барысында  көмір қышқыл газы 

түзіледі.  Бүл  газ  уақытында  сыртқа  шыгарылып  тұрмаса  көптеген  тіршілікке 

қажет  үрдістер  тоқтап  денеде  су  түрақтылыгы 

(изогидрия), 

жылу 

тұрактылыгы  (изотермия)  бұзылады  да  адам  өміріне  қауіп  туады.  Демек, 

организм  ауадан  үздіксіз  оттегін  алып,  үдайы  комір  кышқыл  газын  сыртқа 

шыгарып тұрса ғана өмір сүре алады.

Тыныс алу негізінен бес  кезеңнен түрады:

1)  сыртқы  тынысалу  -  ауадағы  газдарды  (атмосферадан)  өкпеге  әкеліп, 

өкпеден (тотыққан) қайтадан атмосферага шыгарып тұру;

2) 

өкпе 

көпіршіктеріндегі 

(альвеолалардағы) 

газдар 

мен 

қан 

қүрамындагы газдардың алмасуы;

3) газдардың өкпеден тінге, тіннен өкпеге қан ағынымен тасымалдануы;

4) тін мен қан арасында газ алмасуы;

5)  ішкі  тынысалу  -  жасуша  ққұрамындагы  органикалық  заттардың 

тотыгуы.  Бүл  -  биохимиялық  үрдіс.  Тынысалудың  алғашқы  4  кезеңін 

физиология, соцғысын биохимия зерттейді.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: