т р а н см у р а л ды к   кы сы м   (Р 1 ) д е п   аталады

ҚТА  тұтасынан  өкпе  көпіршігіне  барып  жетпейді,  оның  150  мл-і  тыныс 

жолын  толтырады  да,  газ  алмасу  үрдісіне  қатыспайды.  Сондыктан  тыныс 

жолын  толтырган  ауаны  "өлі"  кеңістік  ауасы  деп  атайды.  Сөйтіп  сырттан 

келіп түскен ауаның 350 мл-і гана өкпеге барыи газ алмасу үрдісіне қатысады.

Демді  эдеттегідей  жай  гана  ішке  тартып  қоймай,  одан  эрі  демді  элі 

келгенше  терендете  түссе,  адам  ҚТА-сына  қосымша  1500  -  2000  мл  ауаны 

жүта  алады.  Осылайша  қатты  дем  алғанда  ҚТА-сына  косымша  жүтылатын 

ауа  көлемін резервтік  (қосымша)  демалу ауасы  (РДАА)  деиді.  Сөйтіп,  демді 

катты  ішке  тартса  тыныс  жолдарын  толтырып  өкпеге  жететін  ауа  мөлшері 

ҚТА  (500  мл)  мен  РДАА-нан  (1500  -  2000  мл) түрады.  Мұны  демалу мөлшері 

дейді.  Ол 2000 - 2500 мл-ге тең.

Қалыпты  тынысалу  кезінде  әдеттегідей  дем  шығарып,  дем  алмастан 

күшпен  дем  шығарса,  тағы  да  сыртқа  1000-1500  мл  ауа  шығаруға  болады. 

Мұны резервтік (қосалқы)  демшыгару ауасы  (РДША) дейді.  Бұл  ауа қалыпты 

жағдайда  өкпеде  сакталады,  тек  демді  қатты  шыгарганда  сыртқа  шыгады, 

сондыктан  бұл  қор  ауа  деп  те  аталады.  Сонымен  үш  түрлі  ауа  -  қалыпты 

тыныс ауасы, резервтік демалу ауасы жэне резервтік демшығару ауасы бірігіп 

өкпенің тіршілік сьшымдылыгын (ӨТС) күрады.

ӨТОҚТА+РДАА+РДША

ӨТС = 500 мл + 2000 мл +  1500 мл = 4000 мл.

Былайша  айтканда  ӨТС  дегеніміз  -  терең  дем  алып,  іле-шала  терең  дем 

шығарған  кезде сыртка шығатын ауаның көлемі.  ӨТС ересек адамда 3500-5500 

мл.  ОТС  адамның  Жасына,  жынысына.  бойына,  дене  еггерінің  (оның  іпіійде 

тыныс еттерінің) күшіне (ширақтыгына) байланысты болады.  ӨТС  карт адамда 

аз,  оның  кабырға  шеміршектері  катайып,  өкпесінің  серпімді  кабілеті 

төмендейді,  сондыктан  демді  ішке  тартканда  кеуде  куысы  онша  кеңімейді, 

өкпесі  керегінше  жазылмайды.  Ер  адамға  Караганда  әйелдің  көкірек  қуысы 

тарлау,  ал  жолақ еттері  әлсіздеу келеді.  Сондыктан да эйелдерде өте төменірек 

болады.  Спортшы  адамның тыныс етгері  ширақ,  күштірек келеді де, дем алған 

кезде кокірек қаггырак керіледі, ӨТС-ы жоғары болады.

ӨТС-ын,  оның  қүрамындагы  ауа  түрлерінің  көлемін  спирометрмен 

өлшеп  немесе  спирографпен  жазып,  олардың  мөлшерін  спирограмма  аркылы 

табуға болады.

Күш  салып  терең дем  шыгарған  сэтте  1000-1500  мл  ауа  сыртқа  шықпай 

окпеде  калып  қояды.  Мундай  ауа  қалдық  ауа  (ҚА)  деп  аталады.  қалдық  ауа 

мен  резервтік  демшыгару  ауасы  калыпты  дем  алып,  дем  шыгарған  кезде 

эрдайым  өкпеде  қалып  отырады.  Мүндай  екі  түрлі  ауаның  қосындысы 

функциячық қалдық ауа (ФҚА) деп аталады.

ФҚА = ҚА + РДША

Ал  қалыпты  дем  алған  кезде  функциялык  қалдық  ауа  (ФҚА)  қалыпты 

тыныс  ауасымен  (ҚТА)  араласып,  эрдайым  аздап  жаңарып  отырады.  Демді 

мейлінше  ішке  тартқан  кездегі  өкпені  толтырган  ауаның  жалпы  мөлшері 

өкпенің  жалпы  сыйымдылыгы  (ӨЖС)  деп  аталады.  ӨЖС  өкиенің  тіршілік 

сыйымдылыгы (ӨТС) мен  қалдык ауадан (ҚА) түрады.

270

ӨЖС-ӨТС+ҚА

Өкпедегі  калдык  ауаның  мөлшсрі  жанама  эдіспен  (азот  нсмесе  гелий 

көлемін 

анықтау  арқылы 

анықталады. 

Әдетте 

ҚА 

өкпенің  жалпы 

сыйымдылыгының  (ОЖС)  20-30%-не  тең.  Қарт  адам  өкпесінің  серпімді 

қабілеті төмендеи  шеміршегі  қатайғандыктан  өкпенің тіршілік сыйымдылығы 

азайып кетеді, ал  қалдык ауаның көлемі,  керісінше, көбейе түседі.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: