*  С а у  б о л   (л а т.)

XX  ғасырдың  аяк  кезіне  қарай  осы  бір  ерен  ғылымды  катарға  енгізудің 

үлкен  қажеттілігі  туралы  мәселені  коюдың  өзі  біршама  ерсілеу  де  болып 

көрінуі  ыктимал.  Осыған  орай  валеология  туралы  И.И.  Брехман  кітабының 

ағылшын  басылымындағы  кірісиесінде С.  Фулдер (1980) таң қаларлықтай рай 

білдірген.  Ол:  "Валеология  -  денсаулық  туралы  ғылым.  Here  бұл  сөз  біздің 

медициналық 

сөздігімізде 

жоқ? 

... 

Неліктен 

патологиялык 

айнаға 

түсірілгеніқдей  қалып  -  қадыры  жоқ?"  деп  жазған  еді.  Бұған  бірқатар  дәлел 

бола  алатын  пікірлер  келтіруге  болар  еді.  көпшілікке  белгілі,  дэрігерлік  өнер 

алғашқыда  онер  болып  туып,  содан  медицина  ғылым  сипатына  ие 

болғантүстан  бергі  мақсаты  -  медициналык  доктринаның  екінші  бөлігін 

қүрайды.

Ацызды  еске  алсақ,  ежелгі  шығыс  эміршілері  дәрігерлерге тек  өздерінің 

сау  болған  күндері  үшін  ғана  жалақты  төлейтін  болған.  Олар  денсаулыққа 

деген  табыншулықты  дәріптеген,  соған  бой  алдыруға  ықыласты  болған. 

Алаида,  түптеп  келгенде,  медицинаның  көнелігіне  н;арамастан,"денсаулық" 

туралы  ұғымның  нақгылы  ғылыми  анықтамасы  болған  емес.  1903  жылы 

Мадридте  өткен  Халықаралық  медициналык  конгресте  И.П.  Павлов: 

"Өкінішке  орай,  осы  күнге  дейін  ішкісыртқы  тепе-теңдікті  организмнін  осы 

негізгі  прициппін  айқындайтын  таза  ғылыми  термин  жок,  бір  сөзбен 

айтқаңда,  нені  біз  "денсаулық  дейміз,  соның  аныктамасы  жок" 

- 

деп айтқан еді.

Сол  кезден  бері  денсаулыкка  деген  көзқарас  өзгермеді  десе  де  болады. 

Әртүрлі 

себептерден 

біздің 

медицинамыз 

біртіндеп 

келе 

емдеу, 

мамандандырылуы  шсктеуші,  ауруханалык  сипат  алды,  осылайша  шынында 

да  аурулар  туғалы  ғылым  болып  алды,  бірақ  денсаулык  туралы  ғылыми 

мәртебесін 

ұмытқандай 

болды. 

Мұның 

өзі 

үлкен 

медицина, 

энциклопедиясынан  байқалады,  онда  "медицина”  ғылымы  деген  уғымға 

анықтама  берілгенде  "денсаулық"  туралы  бірде-бір  сөз  айтылған,  Ал  соңғы 

басылымында 

«медицина 

мақсаты 

адамды 

емдейтін, 

,аурулардан 

сактандыратын көне ғылымдардың бірі» делінген,

Біздің  меицинаның  сынаржақ  даму  қалпы  жөнінде  А.Д. 

Адо, 

И.В. Давыдовский, И.А.  Аршавский сынды  академиктер жэне баска ғалымдар 

жазғантүғын.

Ал  Казначеев  бойынша,  "денсаульщ  -  организмнің  биологиялык  жэне 

психикалык  функцияларының,  адамда  жұмыска  деген  қабілетінің  жэне 

элеуметтік  белсенділіктің  мейлінше  үзак  ғымырға  деген  ыңғайына  сай,  жас 

ерекшеліктеріне орай ұрпак өрбітер мүмкіндіктің сакталуы жэне дамуы".

Баршаға  мэлім  болғанындай,  денсаулык  көптеген  факторларға:  түқым 

қуалауінылыққа, 

элеуметтік-экономикалык, 

экологиялык 

жағдайларға, 

денсаулық  сақтау  жүйесінің  даму  деңгейіне  жэне,  түитеп  келгенде,  адамнын 

өз 

денсаулығына 

деген 

қөзкарасына 

тәуелді 

болып 

келеді. 

Д Б ¥ 

сарапшыларының  қорытындысы  бойынша,  тұрғындар  денсаулығы  49-51  % 

шамасында  адамның  өмір  сүру  салтына  (яғни,  атап  айтқанда,  эр  адамнын  өз 

денсаулығына  деген  қөзкарасына),  17-  20%-ы  қоршаған  орта  жағдайына

579

(экологияға  жэне  тіршілік  ортасының  ерекшеліктеріне),  18-22%-ы  тұкым 

куалаушылыққа,  біздің  денсаулыгымыадын  тек  8-11  %-ы  денсаулық  сақтау 

жүйесіне байланысты  болып  келеді.

Сондықтан  тұрғындарды  сауықтыру  жэне  салауатты  өмір  салтын  жүзеге 

асыру  үшін  қажетті  жағдайларды  жасап  ыңғайлау  керек.  Ол  үшін  спорт 

алаңдарында 

түрлі 

жарыстар 

үйымдастыру, 

бүқара 

апасында 

дене 

шынықтырудың  бар  түрлерін  таратып  дамыту,  түрғындар  арасында 

денсаулықты  ныгайтудың ең тиімді  әдістерін,  Поль Брэгг, П.К.  Иванов табиги 

сауыктыру  әдісін,  Шығым  халықтарыньщ  медицинасын,  медитацияны, 

мануальды 

әрекетті 

(эртүрлі 

үлгідегі 

сылау-сипау), 

организмді 

шыныктыруды,  т.с.с.  насихаттау қажет болады.

Денсаулыцқа  задал  келтірер  зиянды  дагдылардан:  темекі  шегуден 

алкоголизмнен,  есірткіден  аластау  мақсатымен  кең  көлемде  белсенді  күрес 

жүргізу керек.

Қазіргі  жагдайда  адам  туғаннан  бастап  әбден  қартайганша  өндірісте, 

тұрмыс  жағдайында  да,  күнделікті  тіршілікте,  үйде,  демалыста  -өмір  бойы 

көбінесе  түрлі  химиялық  физикалық,  биологиялық  факторлардың  жеке, 

қоспалы жэне косактапган әсеріне ұшырайды.

Әлсмнің  көптеген  елдеріндс  түрғындар  денсаулығы  нашарлауының 

себсбі  -  қоршаган  орта  факторларының  кері  эсері.  Осыған  орай 

соңғы 

онжылдықта 

«экологиялык 

химия» 

"экологиялық 

патология", 

"эндоэкологияны"дамыту қажеттілігі туралы  мәселе жиі-жиі  көтеріліп жүр.

Тұргындар  денсаулығына  түрлі  ксенобиотиктерді  көп  факторлары 

мүмкін  болар  әсерлері  тұсында  коршаған  орта  обьектілеріиін  (судың,  жердің, 

ауаның,  тагам  өнімдерінің жэне т.б.) ластану деңгеиі  мен  денсаулық жагдайы 

арасындағы  сапалык жэне сандык корреляциясы  бар  екендігі  күмэн  тудырмақ 

смес,  Тұрғындарды  сауықтыру  сондай-  ақ  қоршаған  ортаиы  қорғаудың 

көптеген  проблемалары міне осы түрғыдан  шешлуі тиіс.

Өнеркәсіп  орындары  мен  ауыл  шаруашылыгының  дамуына  автокөлік 

козгалысының үдеуне орай  коршаган  оргаға тегі  эртүрлі  улы  заттардың түсуі 

кобейді.

БДҮ 

(1980) 

жинақтаган 

материалдары 

бойынша, 

биосфераны 

ластаушылар  катарына  кадмий  мен  сынап  катарласып,  былайша  аталатын, 

"үлкен  үштікке"  қоргасын  енді.  Улаушы  зат  ретінде  кең  жайыла  таралып 

кетіуіне,  улану  деңгейінің  жоғары  болуына  аса  бір  жинактала  беру  қасиеті 

орай  қоргасын  өз  катарының  алдын  қай-қайсысына  бермейді.  Қазіргі  кезеңде 

коргасын  тек  кана  кэсіпкер  улаушы  зат ретінде  карастырылмайды,  осы  тұста 

ол 

автокөлік-байланыс 

жүйесіндегі 

үлкен 

паркі 

бар 

ірі 

калалар 

түрғындарының  денсаулығына,  шын  мәнінде,  үлкен  қатер  тудырады.  Ауада 

басқа  да  уландыратын  заттар  бар,  айта  кетелік,  автокөлік  бензині  кұрамына 

антидетонатор  ретінде  корғасын  ірі  қосылады.  Сонымен  бірге,  қалған  улы 

заттар  сиякты,  қоргасын  ірі  полиметалл  өндіретін  өндіріс,  комбинатча 

түратын  тұргындар  денсаулыгына  да  үлкен  кате  төндіреді,  әсіресе  балалар 

ауруларының жиідеуіне себепкер.

жүктеу/скачать 28,52 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: