Адамның тарихқа дейінгі эволюциясы. Тарихи үдерісті кезеңдерге бөлу. Қазақстан аумағы – homo sapіensтің қалыптасу ошақтарының бірі
Қола дәуірі тұрақтарының ерекшеліктері
жүктеу/скачать 29,51 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 6. Мал шаруашылығы негізінде өндіруші шаруашылықтың қалыптасуы және оның кезеңдері. Ботай мәдениеті. Қазақстан – жылқыны қолға үйретудің ежелгі ошағы.
- Ботай мәдениеті
- Жылқы уйрету ежелгі ошағы
- Мемлекеттіліктің қалыптасуының бастапқы кезеңі, Ұлы Жібек жолы аумағындағы көшпелі және отырықшы мәдениеттің урбандалуы мен өзара қатынастары (б.з.б.III – б.з. II ғғ).
- 11. Ерте түріктер. Үйсіндер. Үйсіндердің этносаяси бірлестіктері.
| Қола дәуірі тұрақтарының ерекшеліктері Қоныстар – өзен – көлдердің жағасында, кең жайылым жерлерге орналасқан. Қоныстарда 6-10 үйден 20-30-ға дейін болды. Екі қатар немесе шеңбер бойына айнала салынған.Тұрғын үйлері жартылай жертөлелер болған.Тұрғын үйлердің қабырғалары бөренеден салынған.
Қола дәуірін зерттеушілер Орталық Қазақстанды Ә.Марғұлан мен К.Ақышев Солтүстік Қазақстанды А.Оразбаев, Шығыс Қазақстанды С.С. Черников пен А.Г.Максимова Кемел Ақышев және Әлкей Марғұлан Қазақ жеріндегі қола дәуірі мәдениеттерінің басталуы мен дамуын Ә.Марғұлан негізгі үш кезеңге бөледі.Алғашқы кезеңі – ортаңғы Соңғы кезеңі – Беғазы-Дәндібай мәдениеті Өркендеп дамыған 2 кезеңі – Нұра және Атасу сатылары Шаруашылығы Андроновтықтарда, негізінен, отырықшы шаруашылық басым болған. Бұл әрине, егін шаруашылығының дамығанын көрсетеді. Жер тесемен өнделгендіктен, сол кездегі, егіншілік Андронов тайпаларында «теселі егіншілік» деп аталған. Көбінесе бидай, тары өсіріген: бақшалық шаруашылықта дамыған. Қола дәуірінде Қазақстанды мекендеген тайпалар қыш ыдыстар жасаған. Бұл көбінесе әйелдер ісі болған. Андроновтықтар жылқы, сиыр, қой, ешкі, кейіннен түйе өсірген: жануарлардың терісі мен жүнін киім ретінде, еті мен сүтін тамақ ретінде және қосымша жануарларды көлік, күш ретінде пайдаланған. Орталық Қазақстандағы мыстың орасан үлкен кен орындары — Жезқазған маңында, қалайы — Атасу мен Ұлытауда болса, Шығыс Қазақстандағы мыс пен қалайының бай кен орындары Қалба мен Нарын жоталарында кездеседі. 6. Мал шаруашылығы негізінде өндіруші шаруашылықтың қалыптасуы және оның кезеңдері. Ботай мәдениеті. Қазақстан – жылқыны қолға үйретудің ежелгі ошағы. Ботай мәдениеті — энеолит дәуірінде Солтүстік Қазақстанды мекендеген тайпалар мәдениеті. Солтүстік Қазақстан облысы Айыртау ауданының Никольское ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай 1,5 км жердегі Ботай қоныстарына байланысты аталған. 15 га жерді алып жатқан қоныстан 158 үйдің орны қазылып аршылды. Олар қабырғалары бір-біріне жалғастырып салынған бірнеше тұйықталған бөліктерден тұрады. Ботай мәдениетін жасаған тайпалар жылқыны қолға үйреткен. Тастан жасалған пышақ, қанжар, жебенің, найзаның ұштарының көптеп табылуы қоғам өмірінде аңшылықтың рөлін айқын көрсетеді. С.қ гарпун, ине, жуалдыз, тескіштер, тұмар және әшекей бұйымдардың кездесуі шаруашылықтың әр саласынан хабар береді. Ботай мәдениетінің қалыптасуына Атбасар неолиттік мәдениетін жасаған тайпалары араласқан. Ботай мәдениеті Жайық пен Ертіс өзендерінің аралығын қоныстанған тайпалар мәдениетіне жатады. Жылқы уйрету ежелгі ошағы.Ғалымдарды Ботайда табылған жылқы сүйектерінің көптігі таң қалдырған. Сол себепті бұл жұмысқа аңдар сүйегін зерттейтін ғалым-остеологтар жиі шақырылып отырған. Соның арқасында 133 мыңдай жылқының сүйегі зерттеуден өткен. Нәтижесінде Ботай аттары бұрынырақта белгілі болған жылқы түріне жатпайтын болып шықты. Ботайдан табылған жылқы сүйегі басқаларынан ерекшеленіп тұрды. Ғалымдар бірауыздан ботай аттарының қолға үйретілгенін және олардың жабайы жануар болмағанын айтқан. Осыдан бастап қоныстан табылған заттарға әлемнің барлық елдерінің ғылымдары қызығушылық таныта бастаған. «Ботай жылқысын зерттеу үшін елімізге Англия, Германия мен Ресейдің ғалымдар жиі келіп тұрады. Қазақстандық ғалымның осы пікірі жер-көкке тарағаннан кейін оны әлемнің әр түкпірінде өткізіліп тұратын симпозиумдар, семинарлар мен лекцияға шақырушылар қатарына еселеп көбейген. Мәселен еліміз тәуелсіздік алғаннан кейінгі жылдары Виктор Зайбертті(Ботайды зерттеген археолог) Англияның Кембридж университеті Ботай қонысы бойынша лекция өткізуге жиі шақырады. Ғалым осылайша қазақ жерінің қадір-қасиетін бүкіл әлемге паш етті десек те болатындай. 7. Қола дәуіріндегі мәдениет пен өнердің дамуы, таралу аймағы. 8. Атқа міну мәдениетінің генезисі. Көшпелілер тарихын кезеңдеу. Көшпеліліктің қалыптасуының алғышарттары: табиғи-географиялық және әлеуметтік-мәдени факторлар. 9. Ерте темір дәуірі хронологиясы мен археологиялық мәдениет ескерткіштері. Тасмола мәдениеті. Ерте темір тайпаларының этносаяси және әлеуметтік тарихы. 10. Мемлекеттіліктің қалыптасуының бастапқы кезеңі, Ұлы Жібек жолы аумағындағы көшпелі және отырықшы мәдениеттің урбандалуы мен өзара қатынастары (б.з.б.III – б.з. II ғғ). 11. Ерте түріктер. Үйсіндер. Үйсіндердің этносаяси бірлестіктері. Қаңлылар. Қаңлылардың тарихи-мәдени мұрасы. жүктеу/скачать 29,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|