А.Ә. Ниязғалиева, Г. Г. Тҧрғаналиева

175 
 
 балықшы құралы 
бидай 
 
Диалектология термині қай тілден енген? 
 грек 
 француз 
 неміс 
 латын 
 
Говор қандай аймақты қамтиды? 
 2-3 ауданды 
 3-4 облысты 
 1 ауданды 
 2 облысты 
 
Сҿйленістер тюркологтар еңбегінде қалай аталады? 
 наречие 
 говор 
 сҿйленіс 
 диалект 
 
«Есік ілгегін» жергілікті жерде қалай атайды? 
 тепкі 
 бойлай 
 там 
 байтаба 
 
Жергілікті диалектілер ғылыми түрде зерттелген уақыт? 
 XIX ғасырдың   II жартысы 
 XVIII ғасыр 
 XX ғасырдың II жартысы 
 XX ғасыр 
 
Ғ. Мүсіреповтің қай еңбегінде жаргондар кездеседі? 
 «Амангелді» 
 «Ананың анасы» 
 «Дала» 
 «Ашынған ана» 
 

176 
 
Дорба-добра қандай құбылысқа негізделген? 
 метатеза 
 эпентеза 
 протеза 
 апакопа 
 
Жаргон қай тілден енген сҿз ? 
 француз 
 латын 
 грек 
 неміс 
 
Сипатына қарай диалектология нешеге бҿлінеді? 
 2 
 4 
 3 
 1 
 
«Борми» сҿзі қай жерде қолданылады? 
 Семейде 
 Оралда  
 Маңғыстауда 
 Қызылордада 
 
Ҽдеби  -  диалектілік  дублеттер  ҽдеби  тілге  қатысына  қарай 
нешеге бҿлінеді? 
 2- ге 
 3- ке 
 1- ге 
 бҿлінбейді 
 
Диалектілік архаизмге жататын сҿз. 
 ағаш-омаш 
 райком 
 ауылнай 
 молда, мырза 
 
Ҽмбі қандай шылау? 
 жалғаулық 

177 
 
 септеулік 
 демеулік 
 шылау сҿзге жатпайды 
 
«Шікідей» сҿзі  қандай сын есімге жатады? 
 қатыстық 
 күрделі 
 асырмалы шырайлы 
 сапалық 
 
«Оқап» қай тілден енген сҿз? 
 орыс тілі 
 иран тілі 
 татар тілі 
 араб тілі 
 
Орыс тілінен енген кірме сҿздерді зерттеуге үлес қосқан орыс 
ғалымы. 
 Радлов 
 Ильминский 
 Катаринский 
 Черняев 
«Диалектос» қандай мағына береді? 
 сҿйлеу 
 тыңдау 
 жазу  
 оқу 
 
Қазақ  тіліндегі  в,  ф,  ц,  щ  дыбыстары  қай  тілдің  ҽсерінен 
пайда болған? 
 орыс 
 қырғыз 
 парсы 
 моңғол 
 
Мынау бір шікідей бала екен. «Шікідей» сҿзінің мағынасы 
 кішкентай 
 күшті 
 сенімді 

178 
 
 ҽдепті 
 
Говор дегеніміз не? 
 Жергілікті диалектілердің шағын аймақты қамтитын бҿлігі 
 Белгілі бір халыққа, бір ұлтқа жаппай түсінікті ҽдеби тіл 
  Тілде  жалпыхалықтық  сипат  алмаған,  белгілі  бір  жерде 
ғана қолданылатын ерекшіліктердің жиынтығы 
 Жергілікті тіл ерекшеліктерін тексеру 
 
Тҿмендегі мысалдардың қайсысы метатезалық құбылыс? 
 дорба- добра 
 құмған - құман 
 сүгірет - сурет 
 бүткіл- бүкіл 
 
Қандай сҿздерді кейде таптық  диалект деп атайды? 
 жаргондарды 
 кҽсіби сҿздерді 
 архаизмдерді 
 говорларды 
 
Диалектология  мҽселесімен  айналысу,  қай  кезден  бастап 
қолға алына бастады? 
 1930 жылдың аяғында 
 1927 жылдың аяғында 
 1925 жылдың басында 
 1916 жылдан кейін 
 
Тіл білімінің жергілікті тіл ерекшеліктерін зерттейтін саласы. 
 диалектология 
 ономасеология 
 семасиология 
 антропонимика 
 
Қазақ  тіліндегі  диалектілік  ерекшеліктер  шығу  тҿркіні 
жағынан неше топқа бҿлінеді? 
 2 
 3 
 4 

179 
 
 1 
 
«Қазақ  тілінің  жергілікті  ерекшеліктері»  еңбегінің  авторы 
кім? 
 Ж.Досқараев 
 С.Аманжолов 
 Н.Сауранбаев 
 Ғ.Мұсабаев 
 
Ы.Алтынсариннің «Қазақ хрестоматиясы» туралы «Бұл еңбек 
солтүстік-шығыс диалектілерінің нағыз үлгісі бола алады» деген 
кім? 
 С.Аманжолов 
 С.Омарбеков 
 О.Нақысбеков 
 Ж.Досқараев 
 
«Таға» деп кімді айтамыз? 
 нағашыны 
 ағаны 
 ұрпақты 
 кҿршіні 
 
Жергілікті  диалектілерді  ерекшеліктеріне  қарай  нешеге 
бҿлуге болады? 
 3 
 4 
 6 
 2 
 
Кҽсіби сҿздер неше топқа бҿлінеді? 
 2 
 5 
 3 
 4 
 
Диалектологиялық сҿздік құрылысы жағынан қай сҿздікке ұқсас? 
 Түсіндірмелі сҿздікке 
 Этималогиялық сҿздікке 

180 
 
 Синонимдер сҿздігіне 
 Фразеологиялық сҿздікке 
 
Қазақ  говорларында  шылаудың  қай  түрі  сирек,  арагідік 
кездеседі? 
 демеулік 
 жалғаулық 
 демеулік жҽне септеулік 
 септеулік 
 
Жерді қазып жасаған үйді қалай атайды?  
 Жеркепе 
 Жозы. 
 Шошала. 
 Ҽулі. 
 
Ауыз үй, сенек деп нені атайды? 
 Дҽліз 
 Ашық-машық 
 Сақа 
 Жозы. 
 
Жан-жағы ашық, тҿбесі жабық қораны қалай атайды? 
 Сҽндіре,пірнҽбес 
 Қақыра. 
 Дуал. 
 Шошала 
 
Қылдыбақыр деп нені атайды? 
 Шелек 
 Кесенің ең кішкене түрі  
 Мойны ұзын жез құман. 
 Үлкен кесе. 
 
Шҽугім деп жергілікті жерде нені атайды? 
  Шҽйнек 
 Құмыраның үлкен түрі. 
 Кесе салатын ыдыс. 
 Түбі тайыз кҿлемді ыдыс 

181 
 
Сой дейтініміз не? 
 Тұқым, тек 
 Туысқан, жекжат. 
 Нағашы. 
 Кҿрші. 
Ағайындас,  туыстас  сҿздері  Атырау,  Маңғыстау  жағында 
қалай аталады?  
 Үріптес. 
 Қабыз. 
 Ҽпше. 
 Тума. 
 
Ҽпше деп кімді атайды?  
 Апа. 
 Қабыз. 
 Таға 
 Тума. 
 
«Рас,  бұдан  20-30  жыл  бұрын  ҽдеби  тіліміз  қалыптасуға  бет 
бұрғанда, қазақ халқының тіл байлығын сарқа пайдаланып, оның 
керегін  ҽдебиет  елегінен  ҿткізіп,  сұрыптап  алу  үшін,  ҽркім 
есіткен-білгенін ҽдебиетке еркін ендіре берсін деп қарайтын едік. 
Ҽдеби  тіліміздің  қалыптаса  бастаған  кезеңдерінде,  тіл 
жұмсаушыларға  берілген  ондай  «еркіндіктің»  ,  расында  да  кҿп 
пайдасы тиді...»-деген кімнің пікірі? 
 М.Балақаев. 
 С.А.Аманжолов. 
 Досқараев. 
 Абай. 
 
Аша деп нені атайды?  
 Айыр. 
 Таразы. 
 Қармақ. 
 Қысқаш. 
 
Батыс Қазақстанда тайҿгіз, тана деп нені атайды? 
 Тайынша. 
 Сиыр. 

182 
 
 Қозы. 
 Түйе 
 
Адамдардың топтасып кҿмек, жҽрдем беруі 
 Асар. 
 Есім қосу. 
 Желауыз. 
 Жадағай.  
 
Солтүстіктен соғатын теңіз желі 
 Қышын. 
 Айлақ. 
 Бестақа. 
 Жадағай. 
 
Аданас, ақа, аше, ҿтпек қай тілден алынған сҿздер?  
 Н.А.Баскаков. «Ногайский язык и его диалекты»  
 Досқараев. «Қазақ тілінің жергілікті ерекшеліктері»  
 Аманжолов « О диалектной основе казахского языка»  
 Ш.Сарыбаев « Қазақ тіл білімінің мҽселелері»  
 
Кҿкшетауда етке салатын нанды қалай атайды?  
 Құлақ нан. 
 Жылытпа. 
 Тҿл. 
 Қорпы. 
 
Үр жаңа сҿзі нені білдіреді?  
 Су жаңа. 
 Шынжау. 
 Сабу. 
 Арзу. 
 
Балық  шаруашылығына  байланысты  «торта»  сҿзі  нені 
білдіреді?  
 Ақ балық түстес кішкене балық. 
  Денесі  жалпақ,  іші  шығыңқы,  терісі  қабыршақты,  кіші 
балық. 
 Сазанның ең кішісі. 

183 
 
 Сазан. 
 
Тоспай деген не?  
 Жазғытұрым иірімде балық ұстайтын сүзекі. 
 Ау құралының бір түрі. 
 Балық еті. 
 Шұбар балық. 
 
Кешір деп нені атайды?  
 Сҽбіз. 
 Қияр. 
 Қызанақ. 
 Қызылша 
 
Торлама дегеніміз не?  
 Тҽтті қауынның бір түрі. 
 Қауын. 
 Қарбыз. 
 Сҽбіз. 
 
Ҽңгелек деген не? 
 Ерте пісетін қауынның кішкентай түрі. 
 Ерте пісетін қарбыздың бір түрі.  
 Ерте пісетін қызанақтың бір түрі. 
 Ерте пісетін асқабақтың бір түрі.  
 
Терім деп нені атайды?  
 Мақта теру. 
 Мақта ҿсімдігі. 
 Гүл шығара бастаған шанақ. 
 Мақта ҿсімдігінің тұқымы, дҽні. 
 
Тары үйіндісін қалай атайды? 
 Зорат. 
 Мҽдек. 
 Ақпорби. 
 Борми. 

жүктеу/скачать 1,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: