Сандық масштаб қатынасы бойынша анықталады

мұндағы l - аэротүсірілімдегі өлшенген қашықтық;

L к-картада бірдей нүктелер арасындағы қашықтық;

M к-картаның сандық масштабының бөлгіші

Алдымен циркуль ерітіндісімен аэротуреттегі кесіндінің мөлшерін алады, содан кейін циркуль ерітіндісін өзгертпей, оның бір аяғын тиісті жер сызығының ұзындығын есептегенде номограмманың базистік сызығына қояды, ал екінші аяқты ординат бойынша жоғары қарай жібереді. Көлбеу орналасқан сызықпен қиылысқанда масштабтың есептеулері алынады.

Номограмма көмегімен әуе суретінде сызықтың ұзындығын белгілі масштабта қоюға болады. Ол үшін циркулдің бір аяғын оның ұзындығына сәйкес нүктеде базистік желіге қою керек, ал екіншісін ординат бойынша масштабпен біріктіру керек. Алынған бөлік аэротүсірілім ауқымында берілген сызықтың өлшемін көрсетеді.

Аэротүсірілімнің негізгі нүктесінің шегі. Алынған Перпендикуляр

аэронегатив жазықтығына проекция орталығынан бас нүктені анықтайды

аэрофотосурет.

1). Аэрофотосуретте қарама-қарсы координаттық белгілер өлшеуіш сызғыштың көмегімен қосылады.

2). Бұл сызықтардың аэрофотосуреттің ортасындағы қиылысуы-

оның басты нүктесіне жалғануы болып табылады.

3). Егер аэрофотосуретте координаттық белгілер болмаса, онда-

басты нүктенің жалғануы аэрофотосуреттің рамканың диагоналінің қиылысында орналасады.

Фотограмметриялық жұмыстарды жүргізу кезінде аэрофотосуреттің масштабын, аэрофотоаппараттың фокустық арақашықтығын және суретке түсіру биіктігін білу қажет.

1). Аэрофотосуретте топографиялық картада танылатын екі контурлы нүкте белгіленеді. Аэрофотосуреттегі нүктелерді қосатын түзу,

аэрофотосуреттің бас нүктесі арқылы немесе қашықтықта өтуі тиіс

одан 1 см артық емес.

2). 0,2 мм дейінгі дәлдікпен контурлық нүктелер арасындағы қашықтықты өлшейді

3). Топографиялық картадағы контурлық нүктелерді таниды және олардың арасындағы қашықтықты өлшейді.

4). Аэрофотосуреттің масштабын формула бойынша есептейді.

5). Келесі жұп үшін өлшеулер мен есептеулерді қайталайды.

6). Нәтижелер 1-кестеге енгізіледі. Алынған орташа арифметикалық

және аэрофотосуреттің шынайы масштабы болады.

.

ҚОРЫТЫНДЫ

Аэрофотосуреттің масштабын бірнеше жолмен анықтауға болатынын көрдік. Сандық масштабын сызықтық масштабқа айналдырып көрдік. Және де карта бойынша масштабын анықтадық. Негізінде аэросуреттердің масштабын анықтау үшін біз фокустық арақашықтықты, суретке түсіру биіктігін алсақ болды. Аэрофотосуреттегі кесінді ұзындығының жергілікті жердегі тиісті кесіндінің ұзындығына қатынасы аэрофотосуреттің масштабы деп аталады. Аэрофотосуреттің картамен салыстырғанда артықшылығы, онда суретке түсіру кезінде жергілікті жерде болған, соның ішінде онда уақытша тұрған түрлі заттарды (объектілерді) қоса алғанда, барлығы егжей-тегжейлі бейненің пайда болуы болып табылады. Егер әскерлердің жауынгерлік іс-қимылдары жүріп жатқан жерді суретке түсірсе, онда алынған аэрофотосурет бойынша әскерлер мен жауынгерлік техниканың орналасқан және шоғырланған жерлерін, транштар мен танкіге қарсы құсу, артиллерияның атыс позицияларын және соғысты ұйымдастыру мен жүргізу кезінде шешім қабылдау үшін қажетті қарсылас туралы басқа да көптеген деректерді табуға болады. Масштабпен жоспардағы (аэросуретте) сызық кесіндісінің ұзындығының жергілікті жердегі осы кесіндінің көлденең проекциясының ұзындығына қатынасы деп аталады.

1. 
   А.Г Карманов ФОТОГРАММЕТРИЯ ,Санкт-Петербург,2012, 189-191б
   
2. 
   Назаров А.С. Фотограмметрия, ТетраСистемс, 2006. 98б
   
3. 
   https://studopedia.ru/4_68434_opredelenie-masshtaba-aerosnimka.html
   
4. 
   http://window.edu.ru/catalog/pdf2txt/756/19756/2969