Ағылшын тiлiнде тенденция

Ағылшын тiлiнде тенденция the trend деп аталады. Тенденция сөзi латынныө tandere деген сөзiнiө немiс тiлiнде tendenz деп айтылуынан алынған. Ол қозғалыс, пiкiрлер бағыты, бiрер оқианыңғ дамуында байқалатын бағыт, бiрер адамға немесе затқа тән бейiмдiлiк, ұмтылыс, құштар болу деген мағыналарды бiлдiредi.

Жалпы алғанда тенденцияларды анықтаудың түрлi әдiстерi бар. Олардың арасындағы ең қарапайымы — көрсеткiш кезеңiн ұзарту болып табылады.

Маусымдық тербелiстер — кейбiр мезгiлдер мен айларда көп жылдық қатарларда ұдайы байқалатын тұрақты тербелiстер.

Маусымдық тербелiстер дегенде бiз жылдың кейбiр мезгiлдерi мен айларында құбылыстар мен процестердiң көп жылдық динамикасында ұдайы байқалып тұратын тұрақты тербелiстердi түсiнемiз.

Статистикада маусымдық тербелiстердi зерттеу төмендегiдей мақсаттарды көздейдi:

— қатар дәрежелерiнде байқалатын маусымдық тербелiстердi айқынырақ сипаттау және өлшеу;

— көрсеткiштердi маусымдық ықпалдан тазартып, олардың ай сайынғы, кезең сайынғы өзгерiстерiн таза күйiнде өлшеп, практикалық мәселелердi шешу кезiнде пайдалану;

— экономикалық даму перспективаларын белгiлеу кезiнде маусымдық тербелiстердi есепке ала отырып, тиiстi көрсеткiштердi анықтау.

Маусымдық индекстердi есептеу динамика қатарларында байқалатын маусымдық тербелiстердi бағалаудың бiр жағы болып табылады. Оның екiншi жағы — дәрежелердiң жалпы құбылмалығының қалыптасуында маусымдық толқындардың иелейтiн орнын анықтау. Ал бұл жалпы құбылмалылық дәрежесiн кездейсоқ тербелiске, трендке және маусымдық толқындар үлесiне бөлу мәселесiн туындатады. Оны дисперсиялық талдаудың көмегiмен шешуге болады. Бұндай талдау сатылы түрде төмендегiдей тәртiппен жүзеге асырылады.:

2. Әрбiр шынайы дәреже тиiстi тегiстелген дәрежеге бөлiнiп, маусымдық индекстер — есептеп шығарылады;

5. Тиiстi айлар немесе тоқсандар үшiн тегiстелген дәрежелер орташа маусымдық индекстерге көбейтiледi. Соның нәтижесiнде маусымдық толқынды есепке алатын тегiстелген дәрежелер пайда болады:

6. Маусымдық толқынның ықпалы арқылы туындайтын айырмалар мен олардың квадраттары есептеп шығарылады:

7. Кездейсоқ тербелiс есебiнен пайда болған айырмалар мен олардың квадраттары анықталады:

8. Тренд есебiнен пайда болған айырмалар және олардың квадраттары есептеп табылады:

9. Ең соңында жалпы айырмалар мен олардың квадраттары табылады:

Айырмалардың маңыздылығы Фишер ұ — өлшемiнiң көмегiмен анықталады.

1. 
   Маусымдық ауытқуды және оның индексін қалай есептейді?