Агрономия негіздері л
жүктеу/скачать 17,44 Mb. Pdf көрінісі
|
| Топы рақт ы ң ауа режимі жэне оны егінш ілікт е р ет
теу. Өсімдіктер мен м икроағзалар қалы пты өмір сүруі үш ін ауаны ң, соның іш індегі оттегі мен көмір қ ы ш қ ы л газы ны ң м аңы зы зор. Біріншіден, оттегі органикалың ңосылыстардың ңүрама бөлігі болып есептелсе, екіншіден ол өсімдіктердің дем- алуы , ал үш інш іден себілген түқы м ны ң бөртіп көктеп шыгуы үш ін қаж ет. Егер, топыраңта ж еткілікті мөлшер- де ылғал жөне ж ы лу болып, оттегі жетпесе, онда себілген түқы м көктемейді, ал керісінше осы үш ж ағдай (ылғал, ж ы лу, оттегі) бірдей ж еткілікті болса, онда түңым жыл- дам жөне біркелкі көктеп шығады. Өсімдік тамы рлары ны ң дамуы мен микроағзалардың тіршілігі үпгін де оттегі қажет. Топыраңта оттегі жеткілікті болса аэробты микроағзалар көбейіп, азоттың ж иналуы молаяды. Топырақта оттегініқ мардымсыз болуы біраз ауылша- руаш ы лы қ дақы лдары ны ң, атап айтқанда қан т қы зы л- ш асының, картопты ң, бүршаң түқы мдас өсімдіктердің өсіп-дамуына зиян келтіреді. Өсімдіктердіқ ж ердің үстіндегі мүш елері (сабак, жа- пырақ) үш ін оттегінің бірден-бір көзі — атмосфералың ауа. Онда оттвгінің мөлшөрі 20 пайы з ш амасында. Сон ды қтан олар табиғи ж ағдайда оттегімен ж аңсы қамта- масыз етілген. Ал өсімдіктердің ж ер астыыдағы мүш елері (тамырла- ры, тамы рш алары ) топыраң ауасындағы оттөгіні пайда ланады. Оның мөлш ері топы рақты ң ж ағдайы н а байла нысты 1*12 пайыз ш амасында озгеріп түрады. Егер то пы раң уақы ты сы нда ңопсы ты лм ай ты ғы з болса ж әне үзақ уаңы т ды м қы л ж ағдайда болса, онда топы раңтағы оттегінің мөлш ері көмиді, сол свбвпті осімдіктердің жвр асты ндағы м үш елерін ің оттегім ен қ ам там асы з етілуі наш арлайды. Мысалы, бидай әр гектарға 60 ц өнім, оньщ іш інде 40 ц астың қүрау үш ін бір тәулікте 1 гектар ж ер дей 16 к г немесе 20 м3 оттегі п ай д ал ан ы л ад ьь,- Ө сім діктердің оттегім ен қам там асы ^, віъпуі ж а қ с ы болтан сайы н, олардың онімділігі арта түседі. УӨсімдіктерге оттегімен қатар көм ір ңы ш ңы л газы к е рек. Өсімдіктердің ауадан комір ң ы ш қы л газы н бойына сіңіруі нәтиж есінде орган и калы қ заттарды ң пайда бо- луы н олардың ауа ар қы лы қоректенуі дейді. Өсімдіктердің топыраң үстіндегі вегетативтік мүше- лерінің ж алпы колемі оның тамьф лар жүйесі колемінен едәуір көп болады, сондықтан ауадан қоректенуі топыраң арқы лы қоректенуге ңарағанда біршама арты қ болады. Атмосферада комір қы ш қы л газының қоры өте аз, яғни 0,03 пайыз. Мысалы, өсімдіктің бір гектар жерден 10 тон- на өнім беруі үш ін қолданы латы н көмір қ ы ш қ ы л газы бір жерге ж инаса, оның биіктігі 2033 метрге жетеді екен, ал 1 гектар жердегі атмосфераның 1 метрлік ңабатьшда не бары 5-6 кг ш амасында көмір қ ы ш қ ы л газы болады, бүл д а қ ы л д а р д ы ң өсіп д а м у ы н а ты м ж е т к іл ік с із . Өсімдіктердің ауадан қоректенуі ж ары қ, ж ы лу, ылғал және ңоректік заттардың қатысуымен өтетін күрделі про цесс болып табылады. Агротехникалың тәсілдер, әсіресе органикалы қ ты цайтңы ш тар қолдану арқы лы ауаның топырақ бетіне ж аңы н қабатындағы көмір ңы ш қы л га- зын бір пайы зға дейін көбейту өсімдіктің тірш ілік өре- кетін күш ейтіп, олардың өнімділігін арттырады. Ө с ім д ік т е р д ің т о п ы р а ң а р қ ы л ы ң о р е к т е н у і м ен ауадан қоректенуінің арасында түрақты байланыс бар екен і белгілі. Ө сімдіктер көм іртегінен басқа қ аж етті қоректік заттарды тамы р ж үйесі арқы лы топы рақты ң қабатгарынан ңабылдап алып бойына сіңіреді. Олар өз д е- ріне минералдық заттар мен күл заттарын тамыр арқы- лы топы рақтан, ал ауадан көміртегін ж ап ы р ақ арңы лы түзеді. Өсімдіктердің топы рақ ңабатынан сіңірген ми- нералды қ заттары ны ц көбі өткізгіш сабақтар арқы лы ж оғарғы ж ер бетіндегі мүш елеріне ңарай көтеріледі де фотосинтездің өтуін реттейді. жүктеу/скачать 17,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|