Агрономия негіздері л
жүктеу/скачать 17,44 Mb. Pdf көрінісі
|
| лдар арқы л ы
, яғни же л , су , қүстар, малдар , жо л-кө лігі ж әне басқа ж олдар мен ж ең іл ж ән е тез тарай ды . Арам- ш ө п т е р д ің т ү қ ы м д а р ы бір м е зг іл д е ж ә н е б ір к е л к і көктеп ш ы қпайды . Сол себепті егін себу алды нда, тіпті | парды өңдеу кезінде де арамшөптер толы ғы нан ж ойы л і майды. Көктеудің бір мезгілде өтпеуі арамш өп түқы м- дары н ы ң ты н ы ш ты қ кезең ін е бай лан ы сты . М ы салы , 1173 күн н ің іш інде ж үм ы рш аңты ң 400 түңы м ы ны ң тек 75 данасы ғана сүйріктеп ш ы ққан , ал ңалған 325 түқы м әлі де болса демалуды ңаж ет еткен. А р ам ш ө п тер д ің тү ң ы м д а р ы т о п ы р а ң т а ө зд е р ін ің ө н г іш т ік қ а б іл е т ін ү з а қ м е р з ім г е д е й ін с а қ т а й д ы . Кейбір арам ш өптердің түңы м дары өз тір ш іл ігін онда- ған ж ы л д а р бойы с а қ та й т ы н д ы ғы тә ж ір и б е ж ү зін д е дәлелденген. Б іраз арамш өптер сы ртқы ортаны ң ңолай сыз ж ағдайлары на (қүрғақш ы лы қ, төменгі ж өне жоға- ры темлературалар, т.б.) өте төзімді келеді. А рам ш өп тердің би ологи ялы ң ерекш елігінін; б ір і — олардьщ түңымдары топы рақты ң ең жоғаррві оеткі ңаба- ты нан, яғни саяз тереңдіктен көктеп ш ы ғаты нды ғы . Көп ж ы лды қ арамш өптер әр түрлі вегетативтік мүше- лері арқы лы өніп-өседі. Б ү л ж олмен көбеюдің потенци- алдың м үм кіндігі өте зор, өйткені бір өсімдікте бірнеш е ж үздеген, тіпті мы ңдаған бүрш іктер болады. М ысалы, ж атаған бидайы қты ң бір өсімдігіне 5977 бүрш ік пайда болып, оның үзы нды ғы 170 м дейін ж етеді. Осы келтір- ілген ар ам ш ө п тер д ің б и о л о ги я л ы қ е р е к ш е л ік т е р ін ің қ ы сқ аш а м әлім еті оларды ң жыртылғгін жерде тір ш іл ік етуге өте ж аң сы и кем делген ін көрсетеді. М өдени егіс алқабы нда арамшөптер ңаж ет емес, сондықтан д а оларға қ а р с ы т ү р а ң т ы к ү р е с ж ү р г із іл е д і. К ү р е с т і т и ім д і ж үргізу үш ін, арам ш өптердід биологиялы қ ерекш елік- терін терең білу қ аж ет. М ысалы, азж ы л д ы қ арамш өп- тердің көгін бір қабат отау, оларды жоюға әкеп соғады, ал атпа тамырлы арамшөптерді бір қабат отау - олардың көбеюін күш ейтеді. 3.2. А рамш өптерді жіктеу Р е с п у б л и к а а у м а ғ ы н д а 3 0 0 -д ен а с т а м ар ам ш ө п түрлері өседі. Сондыңтан оларды ж іктеген дүрыс. Арамшөптер төмендегідей белгілері бойынша ж ікте- леді. Мекендейтін орны бойынша: - егістік немесе аңы здағы арамшөптер; - түрғын үй, қора-ңопсы маңында өсетін сыпырын- д ы арамш өптер; - шабындықтар мен жайылымд арда өсетін арамшөптер. Алайда, осы үш топтың арасында айқы н ш екара ж оқ. Мысалы, түйетікен ңұлан далада, ж айлауда ж әне тіпті аңыздарда да өсе береді. Алабота, гүлтәж і түрғын үй ма- ңында ж әне ауы лш аруаш ы лы қ дақы лдары ны ң егісінде де кездеседі. з/ш Арамш өптер өсімдіктерінің биіктігі бойынша 3 топқа бө л ін ед і: - ж оғарғы қабатты ң арам ш өптері (қалуендер, ащ ы ж усан, т.б.); - мәдени өсімдіктер мен бірдей орналасңан орта ңабат- ты ң арамш өптері (ш омыр, қарасүлы , укекіре жөне т.б.); - төменгі қабатты ң арамш өптері (көдімгі қазтабан, егістік қан атж ем іс, көдімгі ж үм ы рш ақ). Төм енгі ң аб атты ң арам ш өп тері кө лең кеге төзім ді. Кейде төменгі қабатта даму ж ағы н ан қалы с ңалған орта қабатты ң арам ш өптері өседі (итңонақ, гүлтөж і). Олар қараң ғы лы қң а төзімсіз жөне түқы м ды қ өнімділігін күрт төмендетіп, кү ш ті өлсіреген ж ағдайда болады. Өндіріс үш ін арамш өптерді агробиологиялың топта- ры бойы нш а ж ік теген қо лай л ы болып табы лады . Бүл ж іктеу д ің негізіне м ы надай белгілер алынған: |