§ 2. СӨЗДІҢ ДЫБЫСТЫҚ ЖАҒЫ

Сөз дегеніміз — қыры-сыры мол, күрделі тілдік кате- гория. Сездің мағыналық, дыбыстық, шығу төркіні, да- му тарихы, қолданылу ерекшелігі, жасалу жолы, езгері- лу жүйесі және басқа алуан түрлі жақтары бар.

Тіл ғылымының әр саласы сөзді әрқилы түрғыдан қарап тексереді. Мысалы, сездің дыбыстык жағының сыр-сипатын оның белгілі бір дыбыстьщ комялекс арқы- лы айтылатынынан, сол дыбыстық комплекс арқылы кү- лаққа естілетінінен байыптаймыз. Дыбыстык. комплекс дегеніміз — сөздің сыртқы дыбыстық жамылышыі Бір тілде сейлейтін адамдардың бәрі де белгілі бір үғымды, белгілі бір дыбыстық жамылыш арқылы айтып, сол ды- быстық жамылыш арқылы естіп, сол арқылы сез түрін- де кабылдайды. Екінші сөзбен айтқанда, дыбыстық жа- мылыш белгілі бір үғымның аты я атауы (сөз) ретінде қызмет атқарады.

Дыбыстық комплекс, біріншіден, бір түтас комплекс- тік түлға болса, екіншіден жеке-жеке дыбыстарға бөл- шектенетін немесе, керісінше, жеке-жеке дыбыстардан қүрылатын түлға (единица).

Сездің осындай дыбыстық жақтарьшен байланысты мәселелерін зерттеу — тіл білімінің фонетика тарауынын міндеті.

Белгілі бір үғымның атауы (белгісі я танбасы) ретін- де қолданылатын дыбыстық комплексті сөз дейміз.

6

Әрбір сездің бір-бірімен тығыз байланысты екі жағы болады: оның бірі — сөздің сыртқы дыбыстық жағы (сыртқы дыбыстық жамылыіиы), екіншісі — сол дыбыс- хық жамылыш арқылы айтылатын я ұғынылатын ішкі мазмұны, мағына жағы.

Сөздің дыбыстық жағы белгілі бір үғымньщ сыртқы материалдық жамылышы (формасы) болса, сол арқылы біздің санамызда белгілі бір үғым байыпталып отырады.

Сездің сыртқы дыбыстық қүрамы мен сөздің. ішкі ма- ғынасы үнемі бірлікте болады.