Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология



бет128/179
Дата06.01.2022
өлшемі0,65 Mb.
#16121
түріОқулық
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   179
б) -йын деп келеді форманты жетекші етістікке тір- кесіп, амалдың бірте-бірте я үдегенін, я кемігенін білді- ретін реңк қосады. Мысальг кун суытайын деп келеді; мен шөлдейін деп келемін т. б.

  1. -йын де формантына -п тұр, -п отыр, -л жатыр, -п жүр форманттары қосылып, төрт түрлі күрделі формант жасайды. Бұлардың әрқайсысы жетекші етістікке өзін- ше реңк жамап, амалдың белгілі бір кезеңде бір қалып- та болатынын білдіреді. Ол ренктер мынадай:

а) -йын деп тұр форманты жетекші етістікке тіркесіп, амалдың басталу я аяқталу карсаңында екенін (түрға-

270

?

ньіи) білдіреді. Мысалы: оған осы ойымды айтайын деп турмын; істің сәті тусейін деп тур; жіп узілейін деп тур т. б.

о) -йын деп отыр форманты жетекші етістікке тірке- сіп, амалдыд басталу (болу) я аяқталу қарсаңында еке- нін (тұрғанын) білдіреді. Мысалы: мен жүрейін деп отырмын; осы жайды сізден сұрап алайын деп отырмын, т. б

б) -йын деп жатыр форманты өзі тіркесетін жетекші етістікке амалдың дереу болғалы жатқанын я жедеқа- был әзірлік жасалып жатқанын білдіретін реңк үстейді. Мысалы: ол Москваға жүрейін деп жатыр: Абзал мақа- ла (кат) жазайын деп жатыр т. б.

в) -йын деп жүр форманты жетекші етістікке тірке- сіп, амалды субъект жүзеге асыру камында екенін я жү- зеге асыру карсаңында жүргенін білдіреді. Мысалы: осы ойымды сізге айтып қояйын деп жүрмін; ол әуелі Москваға барып келейін деп жүр т. б.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   179




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет