Ақылбеков Ә. Т., Кривобоков В. П., Даулетбекова А. К
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
Перегре́в Overheat, overheating, thermal overload, superheating 1)
Нагрев пара выше
температуры насыщения при заданном давлении. С увеличением перегрева пар становится все более ненасыщенным. 2) Нагрев конденсированной фазы до температуры, превышающей температуру равновесия с другой фазой, так что исходная фаза оказывается в метастабильном состоянии. Аса қызу Overheat, overheating, thermal
overload, superheating 1) Берілген қысымда буды оның қайнау температурасынан жоғары тепрератураға дейін қыздыру. 2) Конденсирленген фазаны оның басқа фазасымен тепе-теңдігі орнайтын температурадан жоғары температураға дейін қыздыру, осылай бастапқы фаза метатұрақты күйде болады. Перезаря́дка ио́нов Ion charge exchange Элементарный процесс взаимодействия положительного иона с нейтральным атомом (молекулой) газа, при котором один из
электронов нейтральной частицы переходит к иону. Иондардың қайта зарядталуы Ion charge exchange Оң ион мен газдың бейтарап атомының (молекуласының) ӛзара әсерлесуінің элементар процесі. Бұл кезде бейтарап бӛлшектің бір электроны ионға ауысады. 180
Recrystallization 1. Изменение кристаллического строения металла или сплава при его нагреве или охлаждении (без изменения агрегатного состояния), обусловленное полиморфным (аллотропическим) превращением. 2. Процесс растворения кристаллического вещества и затем выделения его кристаллов из раствора; служит для
очистки кристаллических веществ от примесей. Қайта кристалдану Recrystallization 1. Қыздыру және салқындату кезінде металдың немесе қорытпаның полиморфтық түрленуі нәтижесінде кристалдық құрылымының ӛзгеруі. 2.Кристал затының еріп, кейіннен зат кристалдарының ерітіндіден бӛлінуі; қоспадан кристалдық заттарды тазалауға қолданылады. Переме́шивание Stirring; agitation; mixing Получение однородных смесей и (или) интенсификация тепло- и массообмена в металлургических аппаратах, плазменных реакторах воздействием на систему с использованием механических, пневматических, вибрационных и других устройств. Араластыру Stirring; agitation; mixing Металлургиялық аппаратта, плазмалық реакторларда жүйеге механикалық, пневматикалық, вибрациялық және басқа құралдармен әсер ету арқылы біртекті қоспа алу немесе жылу және масса алмасу интенсификациясы. перемешивание ионное / ion mixing — метод образования метастабильных сплавов и твѐрдых растворов, суть которого заключается в том, что предварительно нанесенные
на подложку пленки
легирующего элемента подвергаются интенсивному облучению ионами, что приводит к стимулированию подвижности атомов и их проникновению в подложку. В основе механизма перемешивания лежат как столкновительные процессы, так и тепловое действие пучка. Является эффективным средством улучшения адгезии тонкой плѐнки (покрытия) по отношению к подложке. — иондық араластыру / ion mixing — алдын ала
тӛсенішке жағылған легирлеуші элементтің пленкалары атомдарының қозғалғыштығын арттырып, олардың тӛсенішке енуіне жағдай жасау иондармен қарқынды сәулелендіру арқылы метатұрақты қорытпалар және қатты ерітінді түзу әдісі. Араластырудың бұл механизмі шоқтардың соқтығысу процестеріне, сондай-ақ жылулық әрекеттеріне негізіделген. Жұқа пленканың тӛсенішке қатысты адгезиясын жақсартуда тиімді құрал болып табылады.
то же самое, что и перемешивание ионное, но обработка плѐнки производится лучѐм лазера. В основе механизмов переноса атомов здесь лежат только тепловые процессы. .
иондық араластыру секілді, бірақ пленканы ӛңдеу лазердің кӛмегімен жүзеге асырылады. Мұнда атомдардың тасымалдану механизмі негізінде тек
жылулық процестерге негізделген.
electromagnetic mixing — технология используется при непрерывной разливке стали. Суть еѐ состоит в создании с помощью электромагнита в жидкой фазе слитка в процессе его кристаллизации потока металла, приводящего к образованию более равномерной структуры и уменьшению осевой пористости. Электромагнитное перемешивание электромагниттік араластыру / electromagnetic mixing — технология болатты үздіксіз құю кезінде қолданылады. Бұл әдіс сұйық фазада электромагниттің кӛмегімен құйма түзуге негізделген. Құйманың металл ағынында кристалдану процесінде біртекті құрылым түзіледі және осьтік кеуектің түзілуі азаяды. Электромагниттік араластыру жоғары легирленген және жоғары
кӛміртектік, сондай-ақ шарикті дӛңгелекті 181
особенно важно при
литье высоколегированных и высокоуглеродистых сталей, в том числе шарикоподшипниковых. болатты құю кезінде ерекше маңызды. Перенос Transport Необратимые процессы, в результате которых в физической системе происходит пространственный перенос заряда, массы, импульса, энергии или какой-либо другой физической величины.
Transport Нәтижесінде физикалық жүйеде зарядтың, массаның, импульстің, энергияның немесе басқа да физикалық шамалардың кеңістіктік тасымалы жүзеге асатын
қайтымсыз процестер. перенос излучения / radiative transport — распространение электромагнитного излучения в среде, сопровождающееся процессами его испускания, поглощения или рассеяния. сәулелену тасымалы / radiative transport — ортада
электромагниттік сәулеленудің таралуы. Оның шығарылу, жұтылу немесе шашырауымен қабаттаса жүреді. перенос энергии / energy transport, energy transfer — процессы, в которых энергия электронного возбуждения передаѐтся безызлучательным путѐм от возбуждѐнного атома или молекулы невозбуждѐнной частице, находящейся от них на расстоянии, меньшем длины волны возбуждающего излучения. энергияның тасымалдануы / energy
transport, energy transfer — электрондық қозу энергиясының сәуле шығармай қозған атомнан немесе молекуладан қоздыратын сәуленің толқын ұзындығынан кіші қашықтықта орналасқан қозбаған бӛлшекке берілуі.
Supercooling, over-cooling Охлаждение вещества (металла, сплава, раствора, пара) ниже температуры его равновесного фазового перехода в другое агрегатное состояние или в другую кристаллическую, не
прводящую к фазовому переходу Салқындатушылық Supercooling, over-cooling Заттың оның тепе-теңдік фазалық ӛтуінен басқа агрегатты күйге немесе фазалық ӛтуге әкеліп тіремейтін басқа кристалды температурасынан тӛмен заттың (металдың, құйманың, ерітіндінің, будың) салқындауы. Перепла́в Reining, remelting Расплавление и кристаллизация металла, получаемые обычными способами выплавки, с целью уменьшения содержания вредных примесей и включений, а также обеспечения необходимой литой структуры.
Reining, remelting Зиян қоспаларды азайту және керекті құйылу құрылымын алу мақсатында әдеттегі еріту тәсілдерімен алынатын қайта еріту және металды кристалдау. переплав вакуумно-дуговой/ vacuum arc remelting — процесс
переплава расходуемого электрода, при котором высокая температура создается электрической дугой между электродом и слитком металла. Выполняется внутри вакуумной камеры. вакуумды-доғалық қайта балқыту / vacuum arc remelting — электрод және металл балқыманың аралығында пайда болатын жоғары температуралы электрлік доғаның кӛмегімен шығындалатын электродтың қайта балқыту процесі. Вакуумды камераның ішінде орындалады.
процесс переплава в вакууме для того, чтобы предотвратить загрязнение из
воздуха и удалить газы, уже растворенные в металле; затвердевание может также быть выполнено в вакууме или при низком
— металдың ауада ластануының алдын алу және де оның құрамында ерітілген газды алып тастау мақсатында вакуумда болатын қайта балқыту процесі; қатаю сондай-ақ вакуумда немесе тӛменгі қысымда ӛтуі 182
давлении. мүмкін. переплав вакуумно-индукционный / vacuum induction melting — процесс переплава и очистки металлов, при котором металл расплавляется внутри вакуумной камеры индукционным нагревом.
vacuum
induction melting
— металл
вакуумның индукциялық қыздыру арқылы балқытылатын қайта қыздыру және металды тазарту процесі.
remelting — переплав в плазменно-дуговой печи с
кристаллизатором. плазмалы-доғалық қайта балқыту / plasma- arc
remelting — сумен салқындатқыш кристаллизаторы бар
плазмалы-доғалық пештегі қайта балқыту. переплав электронно-лучевой / electron- beem remelting — переплав в электронно- лучевой печи. Выполняется в вакууме, который способствует очистке металла. электронды сәулелі қайта балқыту / electron-beem remelting — электронды сәулелі пештегі қайта балқыту. Металдың тазаруына ықпал ететін вакуумда орындалады. Переполза́ние дислока́ции Dislocation climb Перемещение линии краевой дислокации из одной плоскости скольжения в другую, ей параллельную, в результате диффузии к линии дислокации межузельных атомов или вакансий.
Dislocation climb Дислокация сызығына түйінаралық атомдардың немесе вакансиялардың диффузия нәтижесінде шеткі дислокацияның бір сырғанау жазықтығынан оған параллель басқасына орын ауыстыруы.
Spent fuel reprocessing. Комплекс химико-технологических процессов, предназначенный для удаления продуктов деления из отработавшего ядерного топлива и регенерации делящегося материала для повторного использования. Жұмыс жасап біткен ядролық отынды қайта ӛңдеу Spent fuel reprocessing. Жұмыс жасап біткен ядролық отыннан ыдырау ӛнімдерін алып тастау және қайта қолдану үшін ыдырайтын материалдың регенерациясына арналған
химиялы- технологиялық процестер жиынтығы. Переработка радиоактивных отходов Radioactive waste processing, waste treatment Технологические операции, направленные на изменение агрегатного состояния и (или) физико-химических свойств радиоактивных отходов. Осуществляются для перевода их в формы, приемлемые для транспортирования, хранения или
захоронения. Радиобелсенді қалдықтарды қайта ӛңдеу Radioactive waste processing, waste treatment Радиобелсенді қалдықтардың физика- химиялық қасиеттерін және
(немесе) агрегттық күйін ӛзгертуге бағытталған технологиялық операциялар. Бұл процесс радиобелсенді қалдықтарды тасымалдауға, сақтауға немесе кӛмуге ыңғайлы формаға келтіру үшін орындалады. Переход пространственный Transition,transfer Пространственная граница раздела сред.
Transition,transfer Орталар бӛлімінің кеңістікті шекарасы.
dielectric transition – граница раздела металл-диэлектрик, на которо имеет место изменение величина и характера электропроводности при
изменении температуры, давления, напряженности магнитного поля или состава вещества; наблюдается в ряде твержых тел, иногда в жидкостях и газах.
transition – температураның, қысымның, магнитті ӛріс немесе зат құрамының кернеулігінің ӛзгерісі кезінде
электрӛткізгіштің шамасы мен сипатының ӛзгеруі
орын алатын
металл-электрик бӛлімінің шекарасы; қатты
денелер қатарында, кейде сұйықтықтар мен газдарда байқалады.
183
hole junction, p-n junction – область монокристаллического полупроводника. В которой проводимость меняется от
дырочной к электронной. электронды- тетікті өту / electron-hole junction, p-n junction – монокристалды жартылайӛткізгіштің облысы. Бұл кезде ӛткізгіштік тетіктіден электрондыға алмасады. Перехо́д фа́зовый (превраще́ние фа́зовое) Phase
transfer, phase
transformation, transformation Переход между
различными макроскопическими состояниями (фазами) многочастичной системы, происходящий при определенных значениях внешних параметров (температуры , давления , магнитного поля и т.п.) в так называемой точке перехода.
Phase
transfer, phase
transformation, transformation Ауысу нүктесі деп аталатын нүктеде сыртқы параметрлердің (температура, қысым,
магниттік ӛріс және т.с.с.) белгілі бір мәнінде орындалатын кӛп бӛлшекті жүйенің әр түрлі макроскопиялық күйлерінің арасында болатын ауысу. переход фазовый второго рода / second- order phase transition — фазовый переход, при котором отсутствует скачкообразное изменение внутренней энергии
или плотности. екінші ретті фазалық ауысу / second-order phase transition — ішкі энергияның немесе тығыздықтың секірмелі ӛзгерісі болмайтын фазалық ауысу. переход фазовый магнитный / magnetic phase transfer, magnetic phase transformation, magnetic transformation — фазовый переход, при котором изменяется магнитная фаза, т.е. макроскопическое состояние всей или части магнитной подсистемы твердого тела. магнитті фазалық ауысу / magnetic phase transfer, magnetic phase
transformation, magnetic transformation — магниттік фазасы, яғни қатты дененің магниттік жүйешелерінің барлығы немесе бір бӛлігі ӛзгеріске ұшырайтын фазалық ауысу.
phase transition — фазовый переход, сопро- вождающийся скачкообразным изменением внутренней энергии и плотности. — бірінші ретті фазалық ауысу / first-order phase transition — ішкі энергияның немесе тығыздықтың секірмелі ӛзгерісі қабаттаса жүретін фазалық ауысу. переход фазовый полиморфный / polymorphous phase transfer, polymorphous phase transformation, polymorphous transformation — фазовый переход в кристаллических твердых телах, состоящий в перестройке их структуры за счет изменения взаимного расположения отдельных атомов, ионов или их групп, и приводящий обычно к изменению типа симметрии кристалла.
phase
transfer, polymorphous phase transformation, polymorphous transformation — қатты денедегі жеке атомдардың, иондардың немесе олардың топтарының орналасуының ӛзгерісінен олардың құрылымының қайта құрылуы нәтижесінде кристалл симметриясы типінің ӛзгерісіне әкелетін кристалдық қатты денедегі фазалық ауысу. Переход энегетический Energy transfer Переход системы
из одного
энергетического состояния в другое. Энергетикалық ӛту Energy transfer Жүйенің бір
энергетикалық күйден
екіншісіне ӛтуі. переход безызлучательный / radiationless transition – переход квантовой системы (атома, молекулы и др) с одного уровня энергии на другой, не сопровождающийся испусканием, поглощением или
рассеиванием фотона. Сәуле шығармайтын өту / radiationless transition – квантты жүйенің (атомның, молекуланың және т.б) энергияның бір деңгейін шығарумен, жұтылумен немесе фотонның шашырауымен алып жүрілетін ӛту.
184
forced transition, induced transition, stimulated transition – переход квантовой системы с более высокого уровня энергии на более низкий под действием внешнего излучения. мәжбүрлі өту (индуцияланған) / forced transition, induced transition, stimulated transition – сыртқы сәулелену әсерінен квантты жүйенің энергияның анағұрлым жоғары деңгейінен тӛмен деңгейіне ӛтуі.
переход между уровнями энергии на более низкий под действием внешнего излучения.
сәулеленудің әсерімен энергияның деңгейлерінің арасының тӛмен деңгейге ӛтуі.
переход квантово системы с более высокого уровня энергии на более низкий.
энергияның анағұрлым жоғары деңгейінен соғұрлым тӛмен деңгейіне ӛздігінен ӛтуі
(эффект ст.қара) жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|