Айнымалы ток тізбегіндегі индуктивтік орауыш
Активтік және сыйымдылық кедергілерден
жүктеу/скачать 252,68 Kb.
|
| 3.7 Активтік және сыйымдылық кедергілерден
тұратын айнымалы ток тізбегі Активтік кедергі R-ден және сыйымдылығы С конденсатордан тұратын тізбекпен (34 а-сурет) бұрыштық жиілігі ω және әсер етуші мәні I айнымалы ток жүріп жатыр деп алайық. Токтың бастапқы фазасы нольге тең болсын және ток горизонталь орналасқан вектор I мен бейнеленсін дейік. (34 б-сурет). I тогы активтік кедергімен жүріп, токпен фаза жағынан сәйкес келетін кернеу кемуін Ua=IR-ді туғызады. Ua кернеуінің векторы кернеудің активтік кемуі деп аталатындығы бізге мәлім. Қарастырылып отырған тізбегіміздің активтік кедергіден басқа сыйымдылықтың кедергісі Хс =1/(ωС) болатындықтан, I тогы көрсетілген Хс -сыйымдылықтың кедергісі бар конденсатор арқылы өтіп қосымша Uс =ІХС кернеуін туғызады, оны кернеудің сыйымдылықтық түсуі деп ата- лады. Біз білетіндей, конденсатордағы кернеу ондағы токтан фазасы бойынша 90°-қа қалып отырады. Сондықтан да векторлық диаграммада Uс кернеуінің векторы қалыс жағына карай 90° бұрышпен тұрғызылған (сағат тілі бойынша). Демек, тізбектің қысқыштарындағы кернеу Uа және U с векторларының геометриялық қосындысына тең болуға тиіс. Осы векторларды геометриялық түрде қоссақ, шамасы және бағыты бойынша кернеудің әсер етуші мәнін анықтайтын U векторын аламыз. 34 Сурет - Активті кедергі сыйымдылығы бар айнымалы ток тізбегі: а) сұлбасы; б) векторлық диаграммасы; в) кедергілер үш бұрышы I векторы U векторын біз φ деп белгілеген бұрышқа озады. Сонымен қатар векторы, кернеу үшбұрышы деп аталатын Оаб тікбұрышты үш бұрыштың гипотенузасы болып табылады. Үшбұрыштың катеті Оа= Ua=IR ал катет аб = Uc = IХС, яғни U2 = Uа2 + Uc2 немесе U2= (IR)2+ (IXC)2 = I2(R2 + Xс2) Соңғы теңдіктің екі жағынан да квадрат түбір алсак, U=I √ R2 + Xс2 (3.28) екенін табамыз, осыдан I= U/ √ R2 + Xс2 (3.29) Соңғы формула активтік және сыйымдылықтық кедергілері бар айнымалы ток тізбегі үшін Ом заңының өрнегі болып табылады. Осы өрнектің Z деп белгіленетін бөлімі тізбектің толық кедергісі деп аталады: Z= √R2+Xс2=√ R2+(1/ωC)2 Осы тендікті негізге ала отырып катеттері R және Хс = 1/(ωС), гипотенузасы Z, активтік және сыйымдылықктық кедергілерден тұратын тізбектің кедергілерінің үшбұрышы деп аталатын, тікбұрышты үшбұрышты (34 в-сурет) тұрғызуымызға болады. Кедергілер үшбұрышынан тізбектегі ток пен тізбекке берілген кернеу арасындағы фазалық ығысу бұрышы φ-ді анықтауымызга болады: cos φ= R/Z= R/ √R2+(1/ωC)2 (3.30) жүктеу/скачать 252,68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|