Қалас жамалов әлемдік өркениет іздері: ежелгі шығЫС
жүктеу/скачать 36,74 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Вед әдебиеті.
| Аңыздық дүниетаным. Үндінің аңыздық дүниетанымының
негізгі Құдайлары: Индра – найзағай, күн күркіреуі Құдайы; Митра – күн Құдайы; Варуна – аспан Құдайы; Агни – от Құдайы; Яма – өлім Құдайы, Дхарма – заң, әділет Құдайы. Көп қолданылатын ұғымдары: Тапас – құштарлық, жылылық; Рита – ғарыш тәртібі; Пуруша – ғарыш адамы, рух, жан; Карма – адамның тағдырын құрайтын жан- дүние; Сансара – ғарыштық жан-дүние әлемі; Мокша – бұл дүние азабынан құтылып, ғаламдық рухқа қосылуға мүмкіндік алу т.б. Үнді аңыздары туралы мәліметтер беретін кітаптар: Ригведа, Упани- шада, Махабхарата, Бхагавадгита, т.б. Вед әдебиеті. Үнді әдебиетінің көне ескерткіші – Вед кітабы төрт түрлі топқа немесе бөлімге бөлінеді. Ең ескісі – Самхита. Ал басқа бөлімдердің мазмұны осы Самхитаға жасалған толықтырулар мен түсіндірмелерден тұрады. Самхита төрт түрлі жинақты қамтиды. Олардың ең ертеде шыққаны – Ригведа, шамамен б.д.д. 1500 жылы жазылған діни әнұрандар (гимн) жинағы деп болжанады. Екінші бөлігі – Брахмандар діни салт-жоралғылар жинағынан тұрады. Бұған буддизм дініне дейін өмір сүрген брахман діні сүйенеді. Вед әдебиетінің үшінші бөлігі – Араньяки мазмұнын дуана, дәруіштердің мінез-құлық, жүріс-тұрыс ережелерінің жиынтығы құрайды. Біздің дәуірімізге дейінгі 1000 жылдық шамасында пайда болған Упани- шад – Вед әдебиетінің соңы. Философиялық сананың бастапқы элементтері, дүниетанымдық көзқарастар орнын тапқандықтан, ол шын мәнінде философиялық шығарма ретінде қарастырылады. Упанишадта дүниені жаратқан «Брахман – бәрін сақтайтын ең бірінші Құдай. Ол – Дүниенің басы, себебі, байланыстырушысы». Оны қалай танып-білуге болады? деген сұраққа, «...ол танылмайды, бұзылмайды... ауыспайды... » деп жауап беріледі. Вед әдебиетінде сансыз көп соғыс, қан төккен майдандар сипат- талады. «Ригведаның» көптеген әнұраны жауынгер құдай Индраның ерліктері мазмұнына құрылған. Индра әрқашан «Құдайлар патшасы» деп аталып, қайраттылық, ерлік, ержүректілік көрінісі ретінде мойын- далады. Адам тәрізді бейнеленетін ол мықты аттар жегілген күймеге мінеді. Атқаратын негізгі жұмысы – түнек, қараңғылық күштерінің және хаостың нышан белгісі болатын алыптармен соғысу. Оның ең та- 149 нымал ерлігі – Вритрамен соғысы. Индра қорқынышты құбыжықтың тұрғызған 99 қала-қамалын қиратып, қолдарын шауып өлтіреді. Әнұранда Вритра суға тосқауыл қоюшы ретінде көзге түсетіндіктен, оны өлтірген Индра су ағынының жолын ашу- шы, жерді суландырушы ретінде танылады. Құдіретті құдайдың жауын жусататын басты қаруы – ғарыштық найзағай (ваджра). Найзағай мен күннің күркіреуі мәтінде жиі қайталанатындықтан, зерттеушілер Индраны найзағай құдайы деп таниды. Ал оның Ври- трамен соғысын үнді халқы үшін маңызы үлкен болатын, муссондық жауын басталуының аңыздық бейнеленуі деп түсіндіреді. Шығарма мәтінінде айтылатын соғыс күймелері, қоладан жасалған қару-жарақ сол кезде ұстаханалардың, ұсталар, ағаш шеберлері тәрізді кәсіби қолөнершілердің болғанын көрсетеді. Б.д.д. II-I мыңжылдықтар шамасында Үнді жерінде мемлекеттік құрылым өмірге енеді. Діннен қолдау тапқан, төрт түрлі варналық қатынас пайда болады: абыздар (брахмандар) варнасы; әскер басы ақсүйектер (кшатрии) варнасы; жер өңдеушілер, қолөнершілер, сау- дагерлер (вайшьи) варнасы; төменгі тап (шудра) варнасы. Текті абыз- дар отбасы қоғамда үлкен ықпалға және сауаттылық пен арнайы білімге ие болып, діни әдет-ғұрып, салт-дәстүрлердің дамуына әсерлерін тигізді. жүктеу/скачать 36,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|