Алдабергенов а. К. М а т е р и а л д а р к е д е р г

 
20 
 I
nt
 = 

А
n t dA = 

А
(z cosα + y sinα) (y cosα – z sinα) dA  =   
                        =
2
y
z
I
I

 sin2α  +  I
zy
  cos2α
.                                             (2.19) 
     Бас  осьтерге  қарағандағы  центрден  тепкіш  инерция  моменті I
nt
 
= 0  
болатыны  белгілі. Осы  шартты  қолданып, (2.19)  кейіптемесінің  үшінші  
теңдеуінен  ауданның  бас  осьтердің  орнын  анықтайтын  кейіптемені  
табамыз:                                                              
                                                    
tg2α
0
= –
  
y
z
zy
I
I
I

2
.                                                 (2.20) 
        (2.20)  –  дан    табылған    α
о
    бұршының    мәнін  (2.13)  –  тің    бірінші    екі  
теңдеулеріне  енгізіп,  ауданның  бас  инерция  моменттерін  анықтаймыз: 
                                                          
                            
I
max / min 
= 
2
y
z
I
I

  ±
 
2
1
2
2
4
)
(
zy
y
z
I
I
I


                                                              
(2.21) 
     Егер  (2.19) – дің  бірінші  екі  теңдеулерін  мүшелеп  қоссақ,  шығады: 
                                          
I
n
 + I
t
  = I
z
 + I
y
= I
max
 + I
min
 = Iρ
                                             
(2.22)
  
 
  
         
Сонымен,  ауданның  бір – біріне  перпендикуляр  осьтерге  қарағандағы  
инерция  моменттері  қосындысы  әрқашан  тұрақты  шама  және  координат  
басына  қарағандағы  өрістік  инерция  моментіне  тең. 
      Кейінде  бас  осьтерді 

  және  

  деп  белгілейміз. Мұнда, 
I
v
 = I
max
    және    I
u
 = I
min
. 
    Айта  кетелік, бас  ось v  инерция  моменттерінің ( 
I
z
 немесе  I
y
)  үлкен  
болатын  осьіне  (z  немесе y) жақын  өтеді.    
     Жазық  қималардың  геометриялық  сипаттамларын  есептеуді  төменгі  
мысалда  көрсетейік. 
Мысал  2.1.  Берілген    швеллер    мен    тең   қабырғалы    бұрыштамадан    тұратын  
жазық  қима  үшін  (сурет 2.10),  қажет: 
1)
 
ауырлық  центрінің  орнын  анықтау; 
2)
 
центрден   өтетін    кез    келген    осьтерге  (z    және    у)  қарағандағы    осьтік  
және  центрден  тепкіш  инерция  моменттерін  табу; 
3)
 
 центрлік  бас  осьтердің (v  және  u )  бағыттарын  анықтау; 
    4)  центрлік  бас  осьтерге  қарағандағы  инерция  моменттерін  (бас  инерция  
моменттерін)  табу. 
      
 
 
 
 
 
 
 
 

 
21 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет.2.10. 
 
 
 
Шешім 
   
                                    1)  Қиманың  ауырлық  центрін  анықтау 
 
Алдымен  сортаменттен  берілген  фигуралардың  барлық  деректерін  
жазып  алайық: 
Швеллер № 18  
   А
1
 = 20.7 см
2
;     z
01
 = 1.94 cм;     I
z1
 = 1090 см
4
;    I
у1
 = 96.0 cм
4
;  b = 7.0  см. 
Бұрыштама    № 125 х 125 х 10  
  А
2 
 = 24.3 см
2
;   z
02
 = 3.45 cм;    I
z2
  = I
y2  
= 360 cм
4
;   I
v
 = 571 cм
4
;   I
u
  = 149 см
4
. 
      Өзіміз    кез    келген    z
0
  у
0     
көмекші    осьтерін    жүргізейік  (барлық    қиманың  
бірінші  квадрантта  болғаны  жөн  деген  кеңес  айтамыз).  Ауырлық  центрінің  
координаталары  (2.3)  кейіптемелермен  анықталады: 
                        
у
0
 = 
2
1
2
2
1
1
A
A
y
A
y
A


 = 
3
,
24
7
,
20
55
,
5
3
,
24
0
,
9
7
,
20




  =  7,14 см.
 
                      z
0
 =
2
1
2
2
1
1
A
A
z
A
z
A


 = 
97
.
7
3
.
24
7
.
20
45
.
10
3
.
24
06
.
5
7
.
20





 см. 
 мұнда   
1
y
= 9.00
  см;                          
2
y
 =  5.55  см;   
               
1
z
 =  7.00 – 1.94 =5.06  см;      
2
z
=  7.00 + 3.45 = 10.45  см.                     
      Осы  координаталар  бойынша  қиманың  ауырлық  центрінің  орнын  
көрсетеміз (С  нүктесі). 
 
                                   2) Қиманың  инерция  моменттерін  табу   
      Қиманың  ауырлық  центрі  С  арқылы   z  және   y  осьтерін  жүргізейік: 
а
1
 = у
1
– у
0
 = 9,00 – 7,14=1,86 см;  а
2
 = у
2 
–  у
0
 = 5,55 – 7,14 = – 1,59 см;                                       
b
1
 = z
1
– z
0
 = 5.06 – 7.97 = – 2,91 см; b
2
 = z
2
 –  z
0
 = 10.45 – 7.97 =2,48 см.   
 
    Қиманың  центрлік  осьтерге  қарағандағы  инерция  моменттері  тең: 
I 
z
 =(I
z1
 + A
1
 a
1
2
)+(I
z2
 + A
2 
a
2
2
)=(1090 +20,7 
· 
1,86
2
)+(360 + 24,3 · 1,59
2
)=           
= 1583 см
4
; 

 
22 
I
y 
=(I
y1 
+A
1
 b
1
2
) + (I
y2
 + A
2 
b
2 
2
) = (96 + 20,7 
·
 2.91
2
)+(360 + 24,3 
·
 
2,48
2
) = 
= 781 см
4
. 
     Содан  кейін,  әр  элементтің  меншікті  центрлік  z
1
 y
1
  және  z
2
 y
2 
 осьтеріне  
қарағандағы  центрден  тепкіш  инерция  моменттерін  тауып  алайық.  Егер  
бұл  осьтердің  бірі  симметриялық  ось  болатын  болса,  осы  осьтерге  
қарағандағы  центрден  тепкіш  инерция  моменті  нөлге  тең  болатыны белгілі.  
Олай  болса,  швеллер  үшін  I
z1y1
  =  0.                   
    Бұрыштаманың   v   осьі  оның   симметриялық  осьі  болады,  сондықтан,  
 I
uv
  =  0.  v  осьін  z
2   
осьіне  сәйкестендірейік
 
(сурет 2.11). Ол  үшін  оны  сағат  
тілі  бағытында  айналдыу  керек. Олай  болса,   α =  –  45.  Онда  (2.19) 
кейіптемесінің  үшінші  теңдігіне  сәйкес  бұрыштаманың  центрден  тепкіш  
инерция  моменті  тең:
.
   
  
   
I
z2y2
  =  
2


I
I

  sin2α +  I
uv
 cos 2α  =  
2
149
571

 sin (+ 90)   +  0 · 0  = +211 см
4
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет.2.11. 
    Енді  барлық  қиманың   центрлік  осьтерге  қарағандағы  центрден  тепкіш  
инерция  моментін  анықтауға  болады:     
    I
zy
  = (I
z1y1
 + A
1
 a
1
 b
1
)  +  (I
z2y2
  + A
2
 a
2
 b
2
)  =   [0 + 20,7 · 1,86 · (
–
2,91 )]  + 
              + [+ 211 + 24,3 · (
–
1,59) · 2,48] = + 3,14 см
4
. 
     
 3)  Центрлік  бас  осьтердің  бағыттарын  анықтау 
  u  және  v  бас  осьтердің  орны  (2.20)  кейіптемесімен  анықталады: 
                                  tg2α
о
=  –   
y
z
zy
I
I
I

2
 = 
–



781
1583
14
.
3
2
 
–
 0.0078                
Қосымша 2 – ні  қолданып,  бұрыш  шамасын  табамыз 
                                       2α
о
 = 
–0 
º 26'                α
о
 = 
– 0
º 13' 
                     
                                     4)  Бас  инерция  моменттерін  табу 
       Ауданның  бас  инерция  моменттерін  табу  үшін  төмендегі  кейіптемелер  
қолданылады:  
    I
max / min  
 = 
2
y
z
I
I

  ± 
2
1
2
2
4
)
(
zy
y
z
I
I
I


 = 
2
2
93
4
)
781
1583
(
2
1
2
781
1583





 =  
                                          =  1182  ±  412 
                          
                                        I
v
  = 1182 + 412 = 1594 см
4
. 

 
23 
                                        I
u
  = 1182 – 412  = 770 см
4
. 
 
 
Өзіндік  жұмыс  тапсырмаларының  варианттары 
 
 
Ескерту: 
Студенттің  шифры  үш  саннан  тұрады –  үшіншісі  вариант  номерін, 
екіншісі –  № 2 кестенің  жолын,  біріншісі –  № 1  кестенің жолын  көрсетеді. 
    
  
 
                            Кесте № 1 
 
                               Кесте №  2  
 
                                                   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Жол 
№ 
Тең  қабырғалы 
бұрыштама 
1 
80х80х8 
2 
80х80х6 
3 
90х90х8 
4 
90х90х7 
5 
90х90х6 
6 
100х100х8 
7 
100х100х10 
8 
100х100х12 
9 
125х125х10 
0 
125х125х12 
Жол 
№  
Швеллер 
Қоставр 
1 
14 
12 
2 
16 
14 
3 
18 
16 
4 
20 
18 
5 
22 
20а 
6 
24 
20 
7 
27 
22а 
8 
30 
22 
9 
33 
24а 
0 
36 
24 

 
24 
 
 
Өзіндік  дайындалуға  арналған  сұрақтар 
 
1.Қиманың  статикалық  моменті  деген  не?
.
                                                                
2.Қиманың  осьтік  инерция  моменті  деген  не?
.        
3.Қиманың  өрістік  инерция  моменті  деген  не? 
 
4.Қиманың осьтік кедергілер моменті деген не? 
 
5. Қиманың   өрістік  кедергілер  моменті  деген  не? 
6. Қиманың  инерция  радиусы  деген  не?
. 
7. Ауданның  статикалық  моменті  қандай  таңбалы  болыуы  мүмкін?  
8. Күрделі ауданның  ауырлық  центрінің  координаталары  қалай  анықталады? 
9.Тік  төртбұрыштың  статикалық  моментін  анықтайтын  интегралды 
   есептеңіз
 
10.Ауданның  инерция  моменті  қандай  таңбалы  болыуы  мүмкін ?  
11.Тік  төртбұрыштың  ценрлік  оське  қарағандағы  инерция  моменті  
     кейіптемесін  жазыңыз.
 
  12. Тік  бұрышты  үштбұрыштың  ценрлік  оське  қарағандағы  инерция 
       моменті  кейіптемесін  жазыңыз.  
13. Шеңбердің  ценрлік  оське  қарағандағы  инерция  моменті  кейіптемесін    
     жазыңыз.
 
14. Жарты  шеңбердің  ценрлік  оське  қарағандағы  инерция  моменттері 
      кейіптемелерін  жазыңыз.
 
 
15.Ауданның  параллель  осьтерге  қарағандағы  осьтік  инерция  моменттері 
     қалай  анықталады? 
              
 
16. Ауданның  параллель  осьтерге  қарағандағы  центрден  тепкіш  инерция 
      моменті  қалай  анықталады?  
17. Тік  төртбұрыштың  оське  параллель  қабырғасын  2  есе  өсірсек, осьтік    
      инерция  моменті  қалай  өзгереді?  
18. Тік  төртбұрыштың  оське  перпендикуляр  қабырғасын  2  есе  өсірсек,  
     осьтік  инерция  моменті  қалай  өзгереді?
. 
19. Тік  төртбұрыштың  оське  параллель  қабырғасын  2  есе  өсірсек, осьтік 
      кедергілер  моменті  қалай  өзгереді?  
20. Тік  төртбұрыштың  оське  перпендикуляр  қабырғасын  2  есе  өсірсек,  
      осьтік  кедергілер  моменті  қалай  өзгереді? 
 
21. Тік  төртбұрыштың  оське  параллель  қабырғасын  2  есе  өсірсек, осьтік  
      инерция  радиусы  қалай  өзгереді?
 
22. Тік  төртбұрыштың  оське  параллель  қабырғасын  2  есе  өсірсек, осьтік 
      инерция  радиусы  қалай  өзгереді? 
 
23. Үшбұрыштың  ауырлық  центрін  анықтайтын  кейіптемені  келтіріңіз.  
24. Жарты  шеңбердің  ауырлық  центрін  анықтайтын  кейіптемені  келтіріңіз. 
 
25.Шеңбердің  радиусын  2  есе  өсірсек,  инерция  моменті  қалай  өзгереді?
          
26. Шеңбердің  радиусын  2  есе  өсірсек,  кедергілер  моменті  қалай  өзгереді? 
 
27 Шеңбердің  радиусын  2  есе  өсірсек,  инерция  радиусы  қалай  өзгереді? 
  
28.Тік  төртбұрыштың  инерция  моментін  анықтайтын  интегралды 
     есептеңіз.  
29.Бұрылған  осьтерге  қарағандағы  инерция  моменттері  қалай  анықталады?   

 
25 
 
30. Бұрылған  осьтерге  қарағандағы  центрден  тепкіш  инерция  моменттері   
     қалай  анықталады?  
31.Қай  бағытта  бұрылған  α  бұрышы  оң  таңбалы  деп  саналады?  
32.Қандай  осьтер  бас  осьтер  деп  аталады?  
33.Бас  осьтердің  орыны  қалай  анықталады? 
 
34.Ауданның  бас  инерция  моменттері  қалай  анықталады? 
 
35.Ауданның  бас  инерция  моменттері  дегеніміз  не? 
 
36.Бас  ось  v – ның  орыны  қалай  табылады?  
37.Тік  бұрышты  үшбұрыштың  центрлік  осьтерге  қарағандаға  центрден 
    тепкіш  инерция  моменті  неге  тең?
 
38. Тең  қабырғалы  бұрыштаманың  центрлік  осьтерге  қарағандаға  центрден 
    тепкіш  инерция  моменті  неге  тең?   
39. Тең  қабырғалы  емес  бұрыштаманың центрлік  осьтерге  қарағандаға 
     центрден  тепкіш  инерция  моменті  неге  тең?  
40.Прокаттық  пішіндердің осьтік  ингерция  моменттері  қалай  анықталады?
. 
41.Ауданның  центрлік  оське  қарағандағы  статикалық  моменті  қалай 
    анықталады?
.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
26 
 
 
3 – ші  тарау 
                                                                                                                                                                                                                                                                            
                                                 Остік  созылу (сығылу) 
                             
              3.1. Үлгіні  созылуға  сынау 
    Зерханалық  жағдайда  әр  материалдар  үшін арнайы  созғыш  машинада  
қимасы  дөңгелек  немесе  тік  төртбұрышты  стандарт  үлгілер сынаққа  
салынады.  Диаметрі  20мм  цилиндрлік  үлгілерді  қалыпты (нормальный),  ал  
басқа  өлшемділерді  пропорциональды  үлгілер  дейді. 
     Қалыпты  үлгілер  үшін    L  =  10 d  немесе 
                                    L  =  11.3  
A
 –  ұзын  үлгілер; 
                                    L  =  5.65 
A
  –  қысқа  үлгілер, 
мұнда   L – үлгінің  есептік  ұзындығы.            
   Бұл  қатынастар  қимасы  тік  төртбұрышты  үлгілер  үшін  де  сақталады. 
 
Сурет.3.1. 
     Үлгінің  сынаққа  дейінгі  және  одан  кейінгі  ұзындығы  мен  диаметрін  
өлшеп, оның  деформацияларын  анықтаймыз: 
                         
Δ
L  = (L
1
 –  L) – бойлық  абсолют  ұзаруы; 
                         
Δ
d  = (d
1
 –  d) –  көлденең   абсолют  жіңішкеруі.   
     Одан  кейін  үлгінің  бойлық  және  көлденең  салыстырмалы  
деформацияларын  табуға  боладв:                  
                                               
;
L
L



    
;
1
d
d



 
    Сынақ  уақытында  ғалым  Пуассон  бойлық  және  көлденең  деформациялар 
арасында  тұрақты  тәуелділік  бар  екенін  байқаған. Бұл  тәуелділікті  ол  мына  
қатынаспен  өрнектеген:  
                                                         




1
,                                                    (3.1)
 
                                                       
 
мұнда µ  –   материалдың  Пуассон  коэффициенті. 
 
 

 
27 
      Сынақ  машиналары  арнайы  аспаптармен  жабдықталған.  Олар  барлық  
сынақ  процессін  Р – Δ  осьтеріне  салынған  созу  диаграммасы  түрінде  
жазып  отырады.  Мұнда  Р – жүк, ал  Δ – жүкке  сәйкес  үлгінің  ұзару  
мөлшері. 
     Келешекте  сынақ  нәтижелерін  қолдану  ыңғайлы  болу  үшін  бұл  
диаграмманың  σ – ε  осьтеріне  келтірілген  түрін  қарастырамыз (сурет 3.2).  
Мұнда   σ – тік  кернеу,  ал   ε –  бойлық  салыстырмалы  ұзару.  
 
       
  
              
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                         Сурет.3.2. 
  Айта  кетелік,  диаграмма  түзу  сызықты  аралықтан  басталады. Олай  болса,  
бұл  аралықта  кернеу  мен  деформация  арасында  сызықты  тәуелділік  
болады: 
σ  = Е ε ;      Е = tg α, 
мұнда  Е--   пропорциональдық  коэффициент.  Ол  материалдың  1– ші  текті  
серпімділік  модулі  немесе  Юнг  модулі  деп  аталады.  
     Осы  диаграмманың  жеке  нүктелеріндегі  кенеулер  шамалары  
материалдың  кейбір  механикалық  сипаттарын  анықтайды: 
σ
пц 
 –   пропорциональдық  шегі  (түзу  аралықтың  соңы);   
σ
т  = 
σ
а   
–    аққыштық  шегі  (горизонталь  аралық);  
σ
в =
 σ
б  
–    беріктік  шегі (ең  үлкен  кернеу); 
σ
разр = 
σ
қ 
–  қиратушы  кернеу (үлгінің  қирау  мезгіліндегі  кернеу). 
 
3.2.Созылудағы  ішкі  күштер 
    3.3 – те көрсетілген  стерженьді  қарастырайық.  Алдымен  жалпы  
стерженьнің  тепе – теңдік  күйін  қарастырып,  статикалық  теңдеу  жазайық   
                   
Σ Х = 0          P
1 
– 2 P
2 
 – q (b+c) + P
3 
– P
4 
= 0
.                   (3.а) 
    Айта  кетейік,  күш  проекцияларының  таңбасын  еркін  түрде  алуға  
болады:  бір  бағытта  оң  таңбалы,  ал  кері  бағытта  сол  таңбалы  деп. 
    Стержень  осьі  бойында  әсер  ететін  сыртқы  күштерден  оның  кез  келген  
қимасында  тек  қана  бір  ішкі  күш – бойлық  күш  N  пайда  болады. Бойлық  
күшті  табу  үшін  белгілі  қима  әдісі  қолданылады. Бұл  жерде екі  сұрақ  
туады: 
     1) бойлық  күштің  таңбасы  қалай  анықталады? 
     2) бойлық  күштің  шамасы  неге  тең?  

 
28 
     Бірінші  сұраққа  жауап  беру  үшін  мынандай  таңба  ережесін  енгізейік:  
     Қимадан  тыс  бағытталған  күш  оң  таңбалы  деп  есептеледі  де,  оны  
созушы  бойлық  күш  деп  атайды. Кері  жағдайда – сол  таңбалы  және  
сығушы  күш  делінеді. 
                                                 
                                                                                                                                            
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет.3.3. 
 
         Нақты  есеп  шығарғанда  бойлық  күшті  әрқашан  қимадан  тыс  
бағытаған  жөн.  Онда  есеп  нәтижесінде  алынған  таңба  оның  шын  
таңбасына  сәйкес  келеді. 
      Екінші  сұраққа  жауап  беру  үшін  қима  әдісін  қолданайық.  n-n  қимасын  
жүргізіп,  стерженьнің  бір  жақ  бөлігі  үшін  тепе – теңдік  теңдеулерін  
жазайық:: 
   а)  стерженьнің  қимадан  сол  жағын  қарастырсақ:    
      
Σ Х = 0     – Р
1
 + 2Р
2
 + q b +  N = 0,  осыдан   N = P
1 
– 2P
2  
+ q b
;  (3.б) 
          б)  стерженьнің  қимадан  оң  жағын  қарастырсақ: 
      
Σ Х = 0      N –  q c + P
3  
– P
4 
= 0,  отсюда    N = q c – P
3 
+ P
4
.         (3.в) 
       (3.б)  және  (3.в)  өрнектерін  талдай  отырып,  мынандай  тұжырым  
жасаймыз: 
    Бойлық  күш  қиманың  бір  жағында  жатқан   сыртқы  күштердің  стержень  
осьіне  проекцияларының  қосындысына  тең. 
    (3.а)  теңдеуін  ескеріп,  (3.б)  және    (3.в)  өрнектерінен  анықталған  бойлық  
күш  N  шамалары  бірдей  болатынын  байқаймыз. Әртүрлі  қималарда  бойлық  
күштер  де  әртүрлі  болады. Олардың  мәндері  график  түрінде  келтірілуі  
мүмкін. 
    Бойлық    күштердің    стержень    бойында    өзгеру    заңдылығын    көрсететін  
графикті  бойлық  күштің  эпюрасы  дейді. 
 

 
29 
      
    3.3. Созылудағы  кернеулер 
      Бірлік  ауданға  келетін  ішкі  күштер  қарқындылығын  кернеу  деп  атайды.  
      Келешекте  бірлік  ауданды  шартты  нүкте  деп  атайық.  Олай  болса, 
шартты  нүктедегі  (қысқаша  нүкте)  ішкі  күшті  кернеу  деп  түсіну  керек. 
       Зертханалық  жағдайда созылатын үлгі  бетіне  бір – біріне параллель екі 
сызық  жүргізіледі. Сынау  уақытында  олардың  ара  қашықтығы  өзгеріп,  сол  
параллель  күйінде  қалатыны  байқалған. Бұл  көріністен стерженьнің  барлық  
талшықтары  бірдей  күшпен  созылады,  яғни  қима  нүктелерінде  бірқалыпты  
таралған  кернеулер  пайда  болады  деген  тұжырым  жасалады. Осы  σ 
кернеулерінің  қима  бойынша  қосындысы  бойлық  
N
  күшін  құрайды: 
                                               σ А  =  N   немесе    σ  =  
A
N
 .                              (3.2) 
(3.2)  кейіптемесіне  талдау  жасайық.  Одан  байқалады: 
1.
 
Бойлық N күшінің  үлкеюі  кернеулердің  көбеюін  тудырады.  Олай   
болса, кернеулердің  ең  үлкен  шамасы  бойлық  күш   N
max  
пайда  болған  
қимада туындайды. Бұл  қиманы  қауыпты  қима  дейді. Сонда  қауыпты  қима  
нүктелеріндегі  кернеулер  төмендегі  кейіптемемен  анықталады: 
                                                    
σ
max   
=
   
A
N
max
                                                   (3.3)  
     2.  Қима  ауданы  А – ның  үлкеюі  оның  нүктелеріндегі  тік  кернеулердің  
кемуін  тудырады. 
     Стерженьнің  беріктігін  қамтамасыз  ету  үшін  оның  нүктелерінде  туатын  
ең  үлкен  кернеулерді  белгілі  бір   шамамен  шектеу  қажет.  Бүл  шама  
материалдың  мүмкіндік  кернеуі [σ] деп  аталады.  Сонда  стерженьнің  
мүмкіндік  кернеу  бойынша  созылудағы  беріктік  шарты  былай  жазылады: 
                                                 σ 
max
 =   
A
N
max
   <  [σ].                                       (3.4) 
    Мүмкіндік  кернеу  шамасы  әр  материал  үшін  зертханалық  жағдайда 
анықталады: 
k
кп



]
[
 , 
мұнда  σ
қп 
– қауыпты  кернеу,  алынады   σ
қп
 =  σ
а 
–  пластикалық  материалдар  
үшін;  σ
қп   
=  σ
б 
– морт  материалдар  үшін;   
к –  беріктік  қоры  коэффициенті. 
   Беріктік  қоры  коэффициенті  төмендегі  жағдайларды  ескеру  үшін  
енгізіледі: 
  –   есептеу  әдістерінің  өз  дәлсіздігі  (әртүрлі  жорамалдар  енгізгендіктен); 
  –    сыртқы    күштердің    әсер    ету    сипаттары    мен    шамаларын    анықтағанда  
жіберілген  дәлсіздіктер; 
  –  стерженьді  дайындауда  жіберілген  дәлсіздіктер; 
  –  материалдың  механикалық  сипаттарын  анықтауда  жіберілген  
дәлсіздіктер; 
  –  материалдың  біртектілігінің  дәрежесі  мен  сапасы; 
  –  ғимараттың  типтері  мен  жауапшылығы; 
  –  элементтің  жұмыс  істеу  шарты  және  т. т. 

 
30 
3.4. Созылудағы  деформациялар 

жүктеу/скачать 4 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: