Алеуметтану тероиясы indb
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| Постмарксистік теория
1980 жылдардан бастап неомарксистік теорияда драмалық күрделі өзгерістер болды (Aronson, 1995; Grossberg and Nelson, 1988; Jay, 1988). Неомарксистік теорияның ең жаңа түрлері Маркс теориясының негізгі бөлімдерінен, сондай- ақ осы тарауда талқыланған неомарксистік теориялардың негізгі бөлімдері- нен бас тартады. Осылайша, бұл жаңа тәсілдер постмарксистік теория ретінде қарастырылды (Beilharz, 2005d; Dandaneau, 1992; E. Wright, 1987). Бұл тео- риялар марксистік теорияның негізгі элементтерін қабылдамағанымен, олар- да әлі де неомарксистік теорияның бір бөлігі ретінде қарастырылуы үшін жет- кілікті ұқсастықтар бар. Мұнда марксистік теорияны басқа теориямен, идея- лармен, әдістермен және т.б. синтездеуді жиі байланыстыратындықтан, пост- марксистік теориялар талқыланады. Неомарксистік теорияның осы драмалық өзгерістерін қалай түсіндіре аламыз? Сонымен қатар екі теориялық фактор іске асырылған, олардың бірі теориялық және әлеуметтік әлемге, ал екіншісі теорияға тән өзгерістерге байланысты (P. Anderson, 1984; Ritzer,1991a). Марксистік теорияға «қырғиқабақ соғыс» (the cold war) (Halliday, 1990) және әлемдік коммунизмнің құлдырауы сырттай тән болды. Кеңес Одағы жойылып, Ресей ішінара болса да капиталистік экономикаға ұқсас нарықтық экономикаға көшті (Piccone, 1990; Zaslavsky, 1988). Шығыс Еуропа капита- лис тік стильдік экономиканың бағытына Ресейге қарағанда тезірек ауысты (Kaldor,1990). Қытай коммунизмге жармасады, бірақ капитализм осы елде 344 II бөлім • Қазіргі заманғы әлеуметтану теориясы: негізгі мектептер өркендейді. Осылайша, коммунизмнің дүниежүзілік деңгейде сәтсіздікке ұшырауынан марксистер өз теорияларын қайта қарауға және қайта құруға мәжбүр болды (Burawoy, 1990; Aronson,1995). Әлемдегі бұл бетбұрыстар екінші теорияның ішкі өзгерістері жинақта- масына қатысты: өз кезегінде неомарксистік теорияға әсер еткен – интел- лектуалды өзгерістер сериясы (P. Anderson, 1990a, 1990b). Жаңа постструк- турализм және постмодернизм сияқты теориялық ағымдар неомарксистік теорияға терең әсер етті (17-тарауды қараңыз). Сонымен қатар аналитика- лық марксизм деп аталатын қозғалыс әйгілі болды, марксистік теориялар кез келген өзге ғылыми ме кеме пайдаланатын әдістерді қолдану үшін қажет деп саналатын. Мұндай көзқарас Маркс түсіндірмелерін дәстүрлі интеллектуал- ды терминдер арқылы қайта түсіндіруге, Маркстің рационалды таңдау тео- риясы негізінде позитивистік ғылым әдістерін қолдана отырып, марксистік тақырыптарды зерттеуге тырысты. Майердің дәлелдеуі бойынша: «Кәдімгі ғылым нормаларына барынша бойсұну марксистік теорияға көзсіз табынудан алшақтатты» (1994:296). Осылайша, әлеуметтік және интеллектуалды өзгерістердің тіркесімі 90-жылдардағы неомарксистік теорияның ландшафтысына күрт өзгерістер алып келді. Бұрын талқыланған теория маңызды болса да, ХХІ ғасырдың ба- сындағы неомарксистік теориядағы энергияның көп бөлігі осы бөлімде тал- қыланатын теорияларға бағытталған. жүктеу/скачать 16,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|