Алеуметтану тероиясы indb
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
АЛЕУМЕТТАНУ ТЕРОИЯСЫ TPG 130318 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Өндіріп-тұтынудың жаңа мәні
| 18.1-СЫЗБА
• Өндіріп-тұтыну континуумы Континуумның екінші шегінде, әлеуметтанушылар әдетте тұтыну деп атай- тын, өндіріп-тұтынудың тұтыну формасы (prosumption-as-consumption, яғни p-a-c) көрсетілген. Бұл жерде тиісінше әрекеттің басым бөлігі жасап шы ғаруға емес, тұтынуға бағытталған және өндіру әрекетінің кейбір формалары ғана ке- зігеді. Мысалы, McDonald’s мейрамханаларында тамақтанған адам өз үстелін жинастырып, тазалап кетуі керек. Ритцер айтылған екі экстремалды форма – өндіріп-тұтыну арасындағы бай- ланыс ты өндіріп -тұтыну формасын ұсынады. Бұл формада өндіріс пен тұты ну қатынасының үлестері біршама теңестірілген. Мысал ретінде АТМ машина- ларын (банкоматтарды) пайдалануды келтіруге болады. Банкоматты басқару- дағы атқарылатын «жұмыс» (құпия кодты теру, т.б.) қолма-қол ақшаны тіке- лей алу («тұтыну») сияқты күрделі және уақыт алады. Р- a- p (өндіріп-тұтыну өндіріс ретінде), р-а- с (өндіріс тұтыну ретінде) және тепе-тең өндіріп-тұтыну арасындағы аналитикалық айырмашылық тарихи айырмашылық тарға жол бе- реді. Біз тарихи аспектіге осы бөлімнің соңына қарай қайта ора ламыз. Қазіргі сәтте балансты өндіріп-тұтыну формасы алдыңғы қоғамдарға қарағанда кеңі- рек таралғанын айта кету абзал. Бұл бізді өндіріп-тұтынудың жаңа тәсілдеріне бейімдеді. Өндіріп-тұтынудың жаңа мәні Ритцер, Дин мен Юргенсон (2012) қазіргі кезде балансты өндіріп-тұтынудың неліктен кең таралғанын түсіндіру үшін оның өсуіне ықпал еткен бірнеше та- рихи факторды сипаттайды. Мысалы, қызмет көрсету индустриясының өсуі және постмодерндік теорияның пайда болуы өндіріс пен тұтыну секілді би- нарлықтар арасындағы айырмашылықтарды азайтты. Бұл тарихи факторлар ішінде ең маңыздысы – өндіріп -тұтынудың жаңа мәнін айқындайтын компью- терлер мен Интернет сияқты технологияларды дамыту болып отыр. Маркс өндіріп -тұтынудың жаңа тәсілдері мен тұтынудың жаңа тәсіл- дерін талдаса да, өндіріске деген бұрынғы көзқарасынан айнымады. Маркс үшін өндіріс дегеніміз (осы талқылау жағдайында р-а-р) – зауыт, ал капита- лизм өндірісіндегі технологиялар (тігін машиналары) өндіріс тәсілдері бо- лып са налды. Ритцер тұтынуды бірден көбейтетін және басқаратын (p -a- c) McDonald’s мейрамханалары (2015a) және сауда орталықтары (тұтыну шір- кеулері, 2010а) сияқты параметрлерді талдау арқылы тұтыну тәсілдерінің 752 III бөлім • Модерндік теориядан постмодерндік әлеуметтік теорияға дейін (және одан кейінгілер) тұжырымдамасын жасады. Бұрынғы идеяларды кеңейте отырып, «адамдарға тауарлар мен қызметтерді өндіруге мүмкіндік беру» (2015b:6) өндіріп-тұтыну ды жаңа сапалық деңгейге көтерді. Өндіріп-тұтынудың жаңа тәсілдерін жеңіл де- тетін материалдық технологиялардың мысалдары – 3D принтерлер, сканерден өткізу машиналары, банкоматтар және адамдарға үйде отырып-ақ өздерінің ма- ңызды органдарын бақылауға мүмкіндік беретін медициналық технологиялар. Бұл мысалдардан бөлек, өндіріп-тұтынудың жаңа мәні көбінесе цифрлық тех- нологияларға байланысты. Материалдық тұрғыдан алғанда, бұл әлдеқайда ау- қымды және өндіріп-тұтынуды аралас жүргізуге мүмкіндік береді. Travelocity, eBay, Facebook, Fourquare, YouTube және Etsy сияқты интернет-сайттар осыған мысал бола алады. Бұл іс жүзінде өндіріп-тұтынудың жаңа тәсіл дерінің көп- шілігі материалдық және сандық элементтерді біріктіретінін білдіреді. Олар материалдық және сандық тұрғыдан «кеңейтілген шындықта» жұмыс істейді (Jurgenson, 2012). Мысалы, Солтүстік Америкадағы эко но миканың белсенді са- лалары өндіріп-тұтынуды қолдап қана қоймай, соны мен бірге өндіріп-тұтыну қызметіндегі сапалық жаңа тәсілдер арқылы жұмыс жасауды талап етеді. Сонымен қатар Ритцер (2015d:418) адамзат өндіріп-тұтынуды таяу арада «ақылды өндіріп-тұтыну машиналары» арқылы шеше алады деп болжайды. Қазіргі технологиялар өндіруші-адамның тікелей қатысуынсыз бір мезгіл- де өндіруге және тұтынуға бағытталған. Бұған мысал ретінде адам денесін «оқып», олардың қозғалысын қайталайтын (тұтыну актісі) технологияларды (Fitbit және смартфон) айтуға болады. Ритцер (2015d:417) былай деп жазады: «Көпшілік үшін белгілі смартфон өзінің ішінде деректерді жинайды және ано- нимді түрде осы деректерді «көлемді дерек» жинайтын компьютерлерге жібе- реді». Бұл жерде Ритцер ақылды машиналар Интернет көмегі арқылы бір-бі- рімен байланыса отырып, пайдаланушылардың саналы араласуынсыз-ақ, адам үшін шешім қабылдайтын дистопиялық болашақты қарастырады. Өндіріп-тұ- тыну машинасына назар аудара отырып, осы тараудың алдың ғы бөлімдерінде талқыланған кейбір озық идеялар мен «өндіріп-тұтыну» тео рия сының өзара сабақтастығын көреміз. Актор-желі теориясы мен постәлеуметтік теориялар секілді, «өндіріп-тұтыну» теориясы адамзаттық емес агенттердің қоғамдық өмірдегі маңызын мойындайды. жүктеу/скачать 16,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|