Алғы сөз психология ғылымы қазақ елінің өткен дәуірлерінде жеке ғылы-мы пән
жүктеу/скачать 0,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Ә,Алдамұратов Жалпы психология
| дегеніміз Р; Су металл емес — S дегеніміз Р емес. Пікірлер ақиқат және жалған болып келеді- Алматы — Қа-
зақстанның астанасы (S дегеніміз Р). Пікірлер сан жөнінен жалпы, ішінара, дара болып бөлінеді. Сапа мен сан жағынан біріктіріп, оларды мынадай таңбалармен белгілейміз: А, Е, I, О. Пікірлер екі түрлі тәсілмен құралады: а) Тікелей қабылдау арқылы құралатын пікірлер. Мысалы, “Мына бала сабақты нашар даярлады”. ә; Жанама жолмен не ой қорытындысы, ой талқысы арқылы жасалатын пікірлер. Логика ғылымында пікірлер бұдан баска да негіздерге сүйене отырып, түрлі-түрлі болып бөлінеді. 135 Ой қорытындылары бойынша алғышарттар негізінде ұғымдар мен пікірлердін, байланысынан жаңа пікірлер аламыз не ой қорытынды-сын шырарамыз. Мәселен, үлкен алғы шарт: Барлық металдар электр тогін еткізеді кіші алғы шарт: сынап та — металл. Қорытынды олай болса, сынап та электр тогін өткізеді. Ой қорытындыларының мынадай үш түрін ажыратамыз: дедукциялық ой қорытьшдысы, оған металдардың электр тогін еткізетіш туралы жоғарыдағы мысалды келтіруге болады. “Дедукция”— латын сөзі, қазақша мағынасы — шығару. Ой қорытындысының бұл түрі бойынша ой жүйесі жалпы жағдайдан жеке, дара жағдайға қарай өрбиді. Индукциялық ой қорытындысы — ой қорытьшдысының жекеден жалпыға қарай дамып отыратын түрі Мысалы, Алматыда өткек жетіде дүйсенбі күні ауанын температурасы 20°С-тан асқан жоқ. Сейсенбі, сәрсенбі күндері де солай болды. Жұма, сенбі күндері 18—19°С болды. Жексенбі күні 19°С болды. Демек, ауаның температурасы өткен жетіде Алматыда 20°С-тан асқан жоқ Ой қорытындысын үшінші түрі — традукция деп аталады Оған аналогия арқылы жасалатын ой корытындылары жатады. Бүл — жеке-дара жағдайдан жекеге қарай өрбіп отыратын ой қорытындысы. Дедукциялық ой қорытындысының кең тараған түрі — силлогизм. Формальдық логйкада зерттелетін мәселелер — дұрыс ойлаудын формалары мен заңдары. ғылыми пән ойлау формалары мен заңдарды қолдана отырып, нәрселер мен құбы-лыстардың ақиқаттығы мен шындығын танып білуді мақсат етеді. Ойлау әрекетінің ерекше мәнді тағы бір жағы бар. Ол — ойлау процесінің өзі. Пеихология ғылымы әрбір дара адамда осы ойлау процесінш, қалайша дамып, өрістеп отыратынын зерттейді. Оқыту процесінде ойлаудың дамуы, білімдерді ойлау әрекеттері арқылы меңгеру, ойын, оқу, еңбек процестерінде ойлауды дамыту мәселеле-рі — психология ғылымы қарастыратын жайттар. Әрбір жеке адамда ойлау процесі қалайша пайда болып, дамып жетіледі деген мәселенің мән-жайы психологияда осы бағытта қарастырылады. Ал логика ойлауды таным процесі деп санап, шындықты, ақиқатты нендей әдістер әрқылы танып, білуге болатындығьш анықтауды көздейді. Қорыта айтқанда, логика ойлаудың жемісті болу жолдарын іздестірсе, исихология сол процестің даму зандылықтарын зерттейді. Ойлау — дербес процесс. Ойлауды психологиялық тұрғыдан зерттеу дегеніміз — оның ішкі, танымдык құпия мәнін және жемісті болуының себебін ашып көрсету, яғни психология детерминизм принцнпіне сүйене отырып, ойлаудың мәнін зерттейді, әрбір адамныц өзіндік ойлау ерекшеліктерін дамытып отыруға баса мән бере- жүктеу/скачать 0,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|