Алимхан Жунисбек verstka 19 06 18 indd indd


-кесте. Дауыссыз дыбыстардың үндесім белгілерінің жүйесі



Pdf көрінісі
бет78/224
Дата08.09.2023
өлшемі10,2 Mb.
#106765
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   224
Байланысты:
Жүнісбеков

5.2-кесте. Дауыссыз дыбыстардың үндесім белгілерінің жүйесі
ҮНДЕСІМ ДЫБЫСТАР
ҮНДЕСІМ БЕЛГІЛЕР
ілгерінді
кейінді
езулік
еріндік
П Б М 
-
+
+
-
П` Б` М` 
+
-
+
-
П˚ Б˚ М˚ У
-
+
-
+
П`˚ Б`˚ М`˚ У`
+
-
-
+
Т Д Н
-
+
+
-
Т` Д` Н`
+
-
+
-
Т˚ Д˚ Н˚
-
+
-
+
Т`˚ Д`˚ Н`˚
+
-
-
+
Қ Ғ Ң Й
-
+
+
-
К` Г` Ң` Й`
+
-
+
-
Қ˚ Ғ˚ Ң˚ Й˚
-
+
-
+
К`˚ Г`˚ Ң`˚Й`˚
+
-
-
+
С З Р
-
+
+
-
С` З` Р`
+
-
+
-
С˚ З˚ Р˚
-
+
-
+
С`˚ З`˚ Р`˚
+
-
-
+
Ш Ж Л
-
+
+
-
Ш` Ж` Л`
+
-
+
-
Ш˚ Ж˚ Л˚
-
+
-
+
Ш`˚ Ж`˚ Л`˚
+
-
-
+


123
Қазақ тілі дыбыстарының естілімі
Дауысты дыбыстар 
А дыбысы
А 
дауысты дыбысы: жуан әуезбен айтылады, естілім дыбысталуына 
қарай 
жуан әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; езу әуезбен 
айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
езулік әуезді
дыбыс болып 
табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, езулік әуезді
дауысты дыбыс.
Ә дыбысы
Ә 
дауысты дыбысы: жіңішке әуезбен айтылады, естілім дыбыс-
талуына қарай 
жіңішке әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; езу 
әуезбен айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
езулік әуезді
дыбыс 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, езулік әуезді
дауысты дыбыс.
Е дыбысы
Е 
дауысты дыбысы: жіңішке әуезбен айтылады, естілім дыбыста-
луына қарай 
жіңішке әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; езу 
әуезбен айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
езулік әуезді
дыбыс 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, езулік әуезді
дауысты дыбыс.
О дыбысы
О 
дауысты дыбысы: жуан әуезбен айтылады, естілім дыбыста-
луына қарай 
жуан әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; еріндік 
әуезбен айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
еріндік әуезді
дыбыс 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, еріндік әуезді
дауысты дыбыс.
Ө дыбысы
Ө 
дауысты дыбысы: жіңішке әуезбен айтылады, естілім дыбыста-
луына қарай 
жіңішке әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; еріндік 
әуезбен айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
еріндік әуезді
дыбыс 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, еріндік әуезді
дауысты дыбыс.
Ұ дыбысы
Ұ 
дауысты дыбысы: жуан әуезбен айтылады, естілім дыбыста-
луына қарай 
жуан әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; еріндік 
әуезбен айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
еріндік әуезді
дыбыс 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, еріндік әуезді
дауысты дыбыс.


124
Ү дыбысы
Ү 
дауысты дыбысы: жіңішке әуезбен айтылады, естілім дыбыста-
луына қарай 
жіңішке әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; еріндік 
әуезбен айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
еріндік әуезді
дыбыс 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, еріндік әуезді
дауысты дыбыс.
Ы дыбысы
Ы 
дауысты дыбысы: жуан әуезбен айтылады, естілім дыбыста-
луына қарай 
жуан әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; езу әуезбен 
айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
езулік әуезді
дыбыс болып 
табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, езулік әуезді
дауысты дыбыс.
І дыбысы
І 
дауысты дыбысы: жіңішке әуезбен айтылады, естілім 
дыбысталуына қарай 
жіңішке әуезді
дауысты дыбыс болып табылады; 
езу әуезбен айтылады, естілім дыбысталуына қарай 
езулік әуезді
дыбыс 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, езулік әуезді
дауысты дыбыс.
Дауыссыз дыбыстар
П, Б, М дыбыстары
П, Б, М 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; езулік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
П`, Б`, М` дыбыстары
П`, Б`, М` 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; езулік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
П˚, Б˚, М˚, У дыбыстары
П˚, Б˚, М˚, У
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; еріндік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.


125
П`˚, Б`˚, М`˚ У`, дыбыстары
П`˚, Б`˚, М`˚, У` 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, 
естілім белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; 
еріндік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Т, Д, Н дыбыстары
Т, Д, Н 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; езулік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Т`, Д`, Н` дыбыстары
Т`, Д`, Н` 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, есті-
лім белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; езу-
лік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Т˚, Д˚, Н˚ дыбыстары
Т˚, Д˚, Н˚ 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; еріндік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Т`˚, Д`˚, Н`˚ дыбыстары
Т`˚, Д`˚, Н`˚ 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, 
естілім белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; 
еріндік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Қ, Ғ, Ң, Й дыбыстары
Қ, Ғ, Ң, Й 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; езулік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.


126
К, Г, Ң `, Й` дыбыстары
К, Г, Ң`, Й` 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, 
естілім белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; 
езулік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Қ˚, Ғ˚, Ң˚, Й˚ дыбыстары
Қ˚, Ғ˚, Ң˚, Й˚ 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, 
естілім белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; 
еріндік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
К˚, Г˚, Ң`˚, Й`˚ дыбыстары
К˚, Г˚, Ң`˚, Й`˚ 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, 
естілім белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; 
еріндік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
С, З, Р дыбыстары
С, З, Р 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; езулік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
С`, З`, Р` дыбыстары
С`, З`, Р` 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; езулік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
С˚, З˚, Р˚ дыбыстары
С˚, З˚, Р˚ 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; еріндік 


127
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
С`˚, З`˚, Р`˚ дыбыстары
С`˚, З`˚, Р`˚ 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, 
естілім белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; 
еріндік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Ш, Ж, Л дыбыстары
Ш, Ж, Л 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; езулік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Ш`, Ж`, Л` дыбыстары
Ш`, Ж`, Л` 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, 
естілім белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; 
езулік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
езулік әуезді
дауыссыздар болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, езулік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Ш˚, Ж˚, Л˚ дыбыстары
Ш˚, Ж˚, Л˚ 
дауыссыз дыбыстары: жуан әуезбен айтылады, естілім 
белгісіне қарай 
жуан әуезді
дауыссыздар болып табылады; еріндік 
әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар 
болып табылады.
Естілім белгілері: 
жуан, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.
Ш`˚, Ж`˚, Л`˚ дыбыстары
Ш`˚, Ж`˚, Л`˚ 
дауыссыз дыбыстары: жіңішке әуезбен айтылады, 
естілім белгісіне қарай 
жіңішке әуезді
дауыссыздар болып табылады; 
еріндік әуезбен айтылады, естілім белгісіне қарай 
еріндік әуезді
дауыссыздар болып табылады.
Естілім белгілері: 
жіңішке, еріндік әуезді 
дауыссыз дыбыстар.


Қазақ тілі дыбыстарының үндесім жіктелім тізбегі (5.4-сызба)
ҮНДЕСІМ 
ДЫБЫСТАР
үндесім дауыстылар
үндесім дауыссыздар
жуан әуезді
жіңішке 
әуезді
жуан әуезді
жіңішке 
әуезді
езулік
әуезді
еріндік
әуезді
езулік
әуезді
еріндік
әуезді
езулік
әуезді
еріндік
әуезді
езулік
әуезді
еріндік
әуезді


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   224




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет