Тақырып
Ежелгі түріктердің жазуы
Оқу мақсаты
6.2.3.1 Көне түркі жазуының тарихи маңызын түсіндіру
Бағалау критерийі
Білім алушы
•
Көне түркі жазуының тарихи маңыздылығын
анықтайды
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Қолдану
Тапсырма
Берілген мәтінді оқып, кестедегі сұрақтарға жауап толтырыңыз.
Бiлге қаған 9 жас кезiнде әкесi Құтлық (680—692 жж.) қайтыс болады. Түрік
Елінің тағын оның iнiсi Қапаған (Қабаған) (692—716 жж.) иеленеді.Қапағанның iнiсi
Бөгүден (716 ж.) кейiн таққа отырған Бiлге қаған 19 жыл билік етеді. Бiлге қаған 13
жасында шад атағын алады.17 жасында Таңғұтқа, 18 жасында алты чұб, табғач, он
тұтыққа жорық жасап жеңiске жеткен. Одан қырғыз, түргеш, қарлық, тоғыз оғыз және
т.б. елдерге жорық шабуыл жасаған. Білге қаған (шамамен 685-734) - Екінші Шығыс
Түрік қағанатының қағаны. Күлтегіннің ағасы. Күлтегін Қапаған қаған ушықтырған
тайпа ішілік соғысты тоқтату үшін 716 ж. әскери төңкеріс жасап, қағандыққа ағасы
Білгені қойды. Ал Білге Күлтегінді әскербасы, ал қайын атасы Тоңыкөкті мемлекеттік
кеңесші етіп тағайындайды. Осылайша билік басында Тан империясының саяси
үстемдігіне қарсы үштік отырды. "Олар Ақылдың, Адалдықтың, Қайраттың өзара тіл
табысып, елін-жерін көгерткен ұлы үштік ретінде тарихта қалды. Ал, Білге қағанның
тұсында тек қана бейбіт дәурен орнады" (Т.Жұртбай. "Дулыға", 131 б.). Бірақ бұл құт-
береке өздігінен келмеп еді. «Жалаңаш халықты тонды, аз халықты көп қылу» құны
неге түскені Күлтегін үлкен жазуында былай баяндалған: «Әкеміз, ағамыз құраған
халықтың атақ-даңқы жоқ болмасын деп, түркі халқы үшін түн ұйықтамадым, күндіз
отырмадым. Інім Күлтегінмен, екі уәзіріммен өліп-тіріліп құрадым... Мен өзім қаған
болғанда жер-жерге тарап кеткен халық өліп жітіп, жаяу жалаңаш қайта келді. Ең
бірінші болып телес тайпасы оралды.
Түрік қағанаттары
басқа елдермен
қарым- қатынаста
қандай мақсатты
көздеді?
Күлтегін жазбалары
Түрік қағанатының
әскері туралы қандай
мағлұмат береді?
Күлтегін мен
Білге қағанның
батырлығын
дәлелдейтін
деректер бар ма?
Деректің
құндылығы неде?
Достарыңызбен бөлісу: 
